1B-texnalogik jarayonlar talabasi Aliqulov Shahzod Variant №3

1B-texnalogik jarayonlar talabasi
Aliqulov Shahzod
Variant №3

1. 
   Texnik tizimlarda boshqarish uchun zamonaviy texnologiyalarni qo’llash.
   
2. 
   Ekspert tizimlari.
   
3. 
   Uch o’lchamli grafika haqida umumiy tushuncha
   

Jaxoblar:
1)Agar kutilmagan vaziyat sodir bo‘Isa, kompyuter xato natija va yanglish vazifani bajarishi mumkin. Ularning altemativ yechimlami topish imkoniyatlari mavjud emas. Yuqoridagi 3.1- rasm kompyuteming birqancha fizik tarkibiy qismlarini 1 ko‘rsatadi.
Kompyuter bu elektron moslama bo‘lib, u qabul qilish, jamlash va ma’lumot almashinuvi jarayonlarini bir qancha o‘zaro buyruqlar asosida amalga oshiradi. Dastur nomli buyruqlar kompyuter ichida saqlanadi, demak ular buyruqlami avtomatik tarzda ijro etishadi. Kompyuter insoniyatdan ko‘ra aqilliroq va ko‘proq ma’lumot bera oladigan bo‘lishi mumkin, biroq kompyuterlar harqanday buyruqni o‘zi bajara olmasligini inkor eta olmaymiz. Biz kompyuterga nima qilishi kerakligi to‘g‘risidagi buyruqni berishimiz kerak1.
Kompyuter sistemasining blokini ishlashi Hajmi va turiga qaramasadan deyarli barcha kompyuterlar quyidagi to‘rt asosiy operatsiyalami bajaradi.
1. Kiritish.
2. Qayta ishlash.
3. Saqlash. I
4. Natija.
5. Aloqa.
Kompyuteming fizik tarkibiy qismlari

1. 
   Kiritish. Foydalanuvchi ma’lumotlami kompyuterga klavi- yatura, sichqoncha va boshqa (skayner, mikrafon va kamera kabi) qurilinalardan foydalanib kiritadi.
   
2. 
   Qayta ishlash. Kompyuterda ma’lumotlar qayta ishlanadi, saqlanadi, matnlar formati, hajmi o‘zgartiriladi, rasmlar va audio- yozuvlarga ishlov beriladi.
   
3. 
   b) Saqlash. Dastur va ma’lumotlar faqatgina foydalanish uchun saqlanmaydi. Birinchidan, saqlash kompyuteming aylanish davridir.
   
4. 
   Ikkinchidan, tashqi disklar ham saqlash vazifasini bajarishi mumkin (disk, qattiq disk yoki CD rom).
   

4.Natija. Qayta ishlangan ma’lumotlar monitorda, kalonkada.

5. Aloqa. Tez-tez ma’lumotlar modem, e-mail yoki boshqa qurilmalar orqali bir kompyuterdan boshqasiga uzatiladi. Saqlash birligi Quyida berilgan barcha operatsiyalar har qanday kompyuter sistemasining asosiy qurilish blokining bir qancha funksiyalar jamlanmasi orqali amalga oshiriladi. Biz yuqoridagi 4-rasmda kompyuter sistemasining blok diagrammasini ko‘rihimiz mumkin. Bu chizmada, qattiq chiziqlar quyidagi buyruq va ma’lumotlami ifodalaydi, nuqta chiziqlar nazorat mashqlarini ifodalaydi.
Ma’lumot kompyuterga kiritish qurilmalari orqali kiritiladi. Kiritish qurilmalari kompyuterda ma’lumot va dasturlami o'qiydi. Dastur ma’lumotlar bilan amalga oshirilishi kerak boMgan buyruqlami qamrab oladi. U kompyuter va inson o‘rtasidagi aloqani ta’minlaydi. Kiritish moslamalari kiritilgan ma’lumotlami kompyuter qabul qilishi uchun munosib ikki xonali songa o‘tkazadi. Quyidagilar bit qancha mashhur kiritish moslamalaridir:
1. Klaviatura
2. Sichqoncha
3. Joystik
4. Disketa va qattiq disk
5. CD va DVDlar
6. Optik ishora o‘quvchi.
Qisqacha aytganda, kiritish qurihnalari quyidagi funksiyalami bajaradi:
1.U dastur va ma’lumotlami kiritadi yoki qabul qiladi (buyruqlar aloqasi);
2. Ushbu ma’lumot va buyruqlami kompyuter qabul qiladigan formaga o‘tkazadi;
3. U o‘zgartirilgan ma’lumot va buyruqlami kompyuter sistemasiga qo‘shimcha qayta ishlash uchun taklif qiladi.
Qayta ishlash Qayta ishlash qurilmalari natija va boshqa ma’lumotlarniami kompyuterdan qabul qiladi va uni foydalanuvchiga yetkazadi. Kompyuter ma’lumotlami qayta ishlash qurilmasiga ikkilik shakldajo‘natadi. Qyta ishlash qurilmasi ma’lumotlami foydalanuvchi uchun qulay bo‘lgan formaga o‘zgartirib havola etadi. Masalan chop etish orqali, monitorda namoyish etish va ovozni yozish orqali. Bir qancha qayta ishlash birliklari quyidagilar:
1. Kompyuter ekrani VKB deb ataladi (visual ko‘rsatish birligi);
2. Printer;
3. Plotter.
Qisqacha aytganda quyidagi funksiyalar qayta ishlash qurilmalari tomonidan amalga oshiriladi:
1. Kod shaklida amalga oshirilgan komyuter natijalarini qabul qiladi. 2. Ushbu kodlami inson o'qiy oladigan natijalarga aylantiradi.
3. 0 ‘zgartirilgan natijalami tashqi dunyoga taklif qiladi.

2) Ekspertdegan so`z sizga nimani anglatadi,ekspert deb atalgan inson qanday ish -

larni? Eks pertning ishlashigan ishlarini kompyuter amalga oshirsa bo'lsa
biz qanday afzalliklarga erishamiz m umkin? Bu muammolar ustidagi do`stlari-
ngiz bilan birga bosh qotiring va biror bir yechim ga kelgandan so`ng qu -
yidagi material bilan tanishishni davom ettiring. Ma'lum muammo bartaraf
masalalarni yechishga mo`ljallab intellektual tizim ekspert tizimi -
si deyiladi. Ekspert tizimlari bilimlarini to`ldirish manbai bo`lib, shu soha eks-
pertlari xizmat qiladi. Barcha ekspert sistemalarning ishi konkret muammo
olingan ma'lumotlarning ma'lumotlari _ga asoslanadi.
Faraz qilaylik, masalani yechish uchun ekspertlar gur uhi yig`ildi: d
ar bo`yida boshidan yo boshidan o`qigan bo`lishi mumkin bo`l _
gan neft dog`lari daryoda kuzatildi. asosiy maqsad ishlab chiqarish neftn men o'qidim
ganini topish va ifloslanish sabab, uni bartaraf et ishdir. Eng avvalo, bund
ay masalani yechuvchi ekspert sistemasi bilishni bilishi kera k. Neft oqizil-
gan joyni bilish uchun neftni suvga aralashish vaqti, daryo o qi-
mi hisobot va yo`nalishdagi kabi narsalarni yozish kerak . Bunday ma'lumotlar
yig`ilib, neft oqizilgan joy taxm ishonch aniqlangandan keyin maxsus foydalanishdan ,
masalani E1 va E2, aybdorni aniq topish mum qarindosh. Bu kompaniya ev -
ristik mehmonxona emas. Evristik oddiy xizmat aso sida emas ,
balki ekspertning amaliy bilimiga asoslanadi.

E1 qoida: AGAR neft suvdan joydan daryo bo`yicha 1 kmoraliqdagi
yuqorida bir kompaniya _ bo'lsa, uholda shukompaniyasi neftnidaryoga oqiz-
gan.
E2 qoidasi: AG AR neftdan joydandaryo oq imi boʻyicha 1kmoraliqdagi
yuqoridabirnecha joybo`lsa, u holda uzb ko'p neft ishlatuvchi
kompaniyasi neftni daryoga oq izgan . Maqsadga kirish uchun ko`rib chiqilayotga n
variantlarni so'ziga xizmat ko'rsatish va fikrlash sam arasini oshiruv-
chi soddalashtirishlar qo`ziga xos. Ekspert sistemalarida evristik qoida lar asosi-
da soddalashtirish mexanizm _ i evristik hisoblash mexanizm dey men-
xonim. hisob evristik hisob platformasi.Evristik hisob mexaniz mi
suvni ifloslantirgan eng eh timoli ko`p bo`lgan aybdorni aniqlaganidan keyin, ilga-
ri surilg an gipotezani uchun eksp ert sistema boshqa boshqaruv to`plam men-
nii mumkin . Eng avvalo korxona neft ishlab chiqarish men tizimidagi nosozliklar
qaraladi. Bunday evristikqoida foyda keltirishi mumkin: AGARfa brika neft qu-
vurining 1-uchastkasidagi suv hajmidan kichik bo`lsa, UH OLDA 2 yoki 3-uchastkalarni kerak. bunday qoidani faqat shu sohani biluvchi inson,
ya'ni ekspert aytishi mumkin.
Ekspert tizimlarning ishlatilish sohalarini qisqacha keltiramiz:
• tibbiy diagnostika va davolash;
• tahlil va sintez;
• molekulyar biologiya va gen injenerli gi;
• sanoatda ishlab chiqarishni tashkil etish q ilish;
• signallarni qayta ishlash;
• jihoz nosozligi diagnostikasi;
• geologik razvedka;
• avtomatlashtirilgan loyixalashning intellektual si stemalari;
• o`lchov tizimlari: ko`rish, boshqarish, ma'lumotlar taxlili;
• texnologik jarayonlarni boshqarish.
Intellektual va ekspert tizimlarig tuzilishi va qismlari.
Yuqoridagi olgan bilimlaringizdan tashqari holda intel lektual tizimlar
men-
ning qanday qurilish bo`lishi mumk in deb o`ylaysiz? Qanday ma'lumotlar
intellektual tizimlarning samarali yordamga yordam u? Nima qilganda
insoniyatning kompyuterlarda saqlanayotgan bilimlarini yana da foydali ravshan
ishlata olishimiz mumkin? Bu muammolar juda ham muhim va balki s iz yangi ori-
ginal yechimlar taklif qilarsiz deb o`ylaymiz.
Intellektual va ekspert tizimlari uch asosiy qism dan yordam: faktlar va
ev -
ristikalar haqidagi bilimlar bazasi, xu losa va y chiqish mashinalari, insonni ng ma -
shina bilan muloqotini ta'minlovchi sistema.

Ekspert tizimlari — bu sun'iy intellektning hujayralari va tez rivojlanadi adigan

soha-
laridan biridir. ETlar maslahat beradi, tahlil qiladi , gunohlarga ajratadi va diag-
noz qo'yadi. Ular tomonidan maxsus ekspertiza o'tkazilib , y echiladi-
gan masalalarga yo'llangandir. Protsedura tahlil ishlata Digan mashina dastur-
laridan farq qilib, ETlar deduktiv fikrlash asosida kichik predm va sohada onam -
salani hal etadi, bu tizimlar ko'pgina hollarda yaxshi tuzilmagan va aniqlan-
maganning masalalarni farqini topa olish bil an . Ular evristik qoi-
dalar yordami aniq bo'lmagan qism larini mantiqan to'ldirishadi, bu
es a kerakli bilimlar yoki vaqt yetishmasligi bois butunlay tahlil qilib bo'lmaydi-
gan tizimlarga juda ham to'g'ri keladi. ETlarning afzal shun daki , ular bilimlar-
ni to'play olish, uzoq vaqt saqlash, eskilari ni yangilay olish kabi olish-
ga ega. Bu ishlab chiqarish ma'lum bir korxonada m a'lum vaqtgacha mutaxas-
sislarsiz, bunga nisbatan mustaqil ishlashni nazorat qilish. Bilim larni to'plash,
eng yaxshi va tekshirilgan muammolarni qoilab, korxonada ishl qilayotgan mutaxas-
sislarning malakasini oladi . Sun'iy intelle ktning mashina sa -
noati va iqtisodda qo'llanishi ETlarga barqaror. Ular y ordamida mahsulotsifa-
tiniga va vaqtni saqlash, hisobga olishish unumi va mutaxassis malakasini oshi-
rish yaxshi foydalanish.
Mahsulotlar tarkibidagi tarkibiy qismlardan iborat:
• Bilim bazalari yoki to'plami;
• Ishchi xotira;
• Chiqarish mexanizmi.
Bu tizimda biror masala yechilganda: bilimlar bazasida kerakli qoidala rt
o'pla-
nadi, muayyan masalaga taalluqli to'plangan bil imlar, yordam asosiy ishchi xoti-
rasida ishlanadi va yangi qonun-qoidalar natija sifatida chiqarish mexanizm
8
orqali. logika masalalarini yechishda ikkita usulqo' tomosha: birin -
chi usulda ishchi xotiralardagi mehnat'ich informatsiyani olish, boshqa yordam-
chi narsalardan , yordamni qo'llash ishlari bajariladi.
3)