Fə» və ya «Summə - Sonra» olmasını təhric etmişdir. Buna görə də o, qələmin ərşdən öncə yaranmış olduğunu, ərşin isə yazmadan öncə yradılmış olduğunu təhric etmişdir".
431 İbn Əbu Asim «əs-Sünnə» 206, İbn Hibban «əl-İhsan» 6167, Beyhəqi «Əsmə və Sifət» 2/56 s. 324, Tirmizi başqa ləfzlə rəvayət edir 3076, əl-Albani «Ziləlil Cənnə» 1/91.
432 Buxari 1410, Müslim 1014, Əhməd 2/331,418, Tirmizi 661,662, Nəsai 5/56,58, İbn Məcə 1842, əl-Albani «İrvalul Ğəlil» 3/393,395, 886, «Mişkətul Məsabih» təhqiqi 1/431,432, «Səhihul Cəmius Səğir» 5600, 6152.
433 İmam Əhməd 5/243, Tirmizi 3235, İbn Əbu Asim «əs-Sünnə» 465,471, əl-Albani «Ziləlul Cənnə» 1/203,205.
434 Müslim 2654, Əhməd 2/168,173, Tirmizi 2140, İbn Məcə 3834, əl-Albani «Səhih Hədislər Silsiləsi» 1689, "Ziləlul Cənnə" 1/100,103,222, "Mişkət" 89,102, "Sahih Cəmius Sağir" 1685. Lakin bu o, demək deyil ki, Adəm övladının qəlbləri Allahın barmaqları ilə təmas edib (bitişib).
435 Buxari 4811,7414,7451,7513, Müslim 2786,2788,4992, Əhməd 1/457, Tirmizi 3238, əl-Albani «Ziləlul Cənnə» 1/238,240, «Mişkətul Məsabih» 5524.
436 Buxari 4812,6519,7382,7413, Müslim 2787,4994, Əhməd 2/374, İbn Məcə 192, Darimi 2799, əl-Albani «Ziləlul Cənnə» 1/241,242, "Mişkət" 5522, «Səhih Cəmius Səğir» 8125.
437 Müslim 4995.
438 Müslim.
439 28 Səhabədən gələn Mutəvatir hədisdir. Bir çox alim buna işarə etmişdir: İbn AbdulBərr "Təhmid" 7/128, Darkutni "Kitabul Nuzul", İbn Teymiyyə "Məcmuul Fətava" 5/322, Zəhəbi "Uluv" s. 73,79, əl-Albani "İrva" 450, "Şərh Əqidətul Təhaviyyə" s. 222,245, "Ziləlil Cənnə" 1/216-222.
441 Buxari 1145, Müslim 168, 758, Əbu Davud 1315,4733, Tirmizi 446,3498, İbn Məcə 1366, Darimi 1478, Əhməd "Sünnə" 153, Lələkai 745, Zəhəbi "Uluv" 78, əl-Albani "Ziləlul Cənnə" 492-503, "İrva" 450, "Səhih" 8165, Mişkət "1223.
442 Buxari “Xalqu Afalul İbad” səh 36.
443 Sabuni "Əqidətus Sələf" s. 42,59, Beyhəqi "Əsmə" s. 456,572, 2/200, Aliyyul Kari "Fikhul Əkbər" s. 38,60, əl-Albani "Şərh Əqidətul Təhaviyyə" s. 223.
444 Zəhəbi “Uluv” 443, İbn Qudamə “Lumatul Etiqad”.
449 Müslim 179/293, İmam Əhməd 4/395,401, İbn Məcə 195, Darimi «ər-Rədd aləl Mərisi» s. 173, Beyhəqi «Əsmə və Sifət» s. 402, əl-Albani «Muhtasarul Uluvv» s. 86, «Səhih Cəmius Səğir» 1860.
450 Əhməd 5/191, Həkim 1900, Təbərani «Məcmul Kəbir» 4803,4932, əl-Albani «Səhihut Tərğib» 1/346, «Ziləlul Cənnə» 1/185. Ammar İbn Yəsir - radıyallahu anhu –yolu ilə: Əhməd 4/264, Nəsəi 3/54-55, İbn Əbi Asim "Sünnə" 424,425, əl-Albani "Kəlimətu Tayyib" 105, "Səhih Sünən Nəsəi" 1/281, "Ziləlil Cənnə".
451 Hədislərdə Dəccəlin sağ gözünün kor olduğu haqqında məlumatlar vardır. Lakin sol gözünün kor olması haqında da hədislər vardır. Sağ gözünün kor olduğu haqqında olan hədislər sənəd baxımından daha sağlamdır.
452 Buxari 7131,7408, Müslim 2933, Tirmizi 2245, Əbu Davud 4316, əl-Albani "Səhih Cəmius Sağir" 3402,5578,5789, "Şərh Əqidətul Təhaviyyə" s. 500.
453 Həsən hədis. Əhməd 4/12, İbn Məcə 181, Darakutni «əs-Sifət» 30, Beyhəqi «Əsmə və Sifət» 2/221, İbn Huzeymə "Tovhid" s. 122-125,153,əl-Albani «Səhih Hədislər Silsiləsi» 6/2/736,2810, «Əqidətul Vasitiyyə» Useyminin şərhi ilə 2/26.
454 Çox zəif hədis. əl-Albani «Zəif Hədislər Silsiləsi» 1024, «Daifut Tərğib» 289.
455 Buxari, Müslim.
456 Buxari 4919.
457 İmam Əhməd «Musnəd» 4/145, əl-Albani «Səhih Silsilələr» 413.
458 İbn Kəsr 11/37 heç bir qaynaq zikr etmədən göstərir.
459 Buxari, Müslim.
460 Buxari, Müslim.
461 Buxari, Müslim.
462 Buxari.
463 Buxari.
464 Buxari.
465 Buxari 5223.
466 Buxari 7416, Müslim 1499.
467 Buxari, Müslim.
468 Fikhul Əbsat s. 56.
469 Əşarilər – Allahın Qəzəb sifətini Ukubət (cəzalandırmaq) kimi təvil edirlər.
470 Buxari.
471 İbn Cərir ət-Təbəri təfsir kitabında. Sənədi zəifdir.
472 Sifəti Səlbiyyə - Qidəm (qədimlik), Bəqa (əbədilik), Vahdəniyyə, Muxalifə Lil Xalq Vəl Həvədis, Ğinə (Qiyamu Bin Nəs). Sifəti Subutiyyə – Uca Allahın zatına yaraşır və zatından ayrılmayan, əzəli və əbədi olan vacib sifətlərdir. Allah bu sifətlərlə əzəldən bəri vəsflənmişdir. Bu sifətlərin heç biri sonradan qazanılmış sifətlər deyildir. Bu sifətlər – Həyat (Furqan 58), Elm (Ali İmran 29), İradə, Qüdrət, Bəsir, Səmi, Kəlam, Təkvin (yoxdan var etməsi).
473 İbn Teymiyyə “Fəva əl-Həməviyyə”.
474 “İbtal əl-Təvil”.
475 Zəhəbi “Uluv”.
476 Buxari 2552, Müslim 2249, Əbu Davud 4975, Nəsəi 10070.
477 İbn İshaq «Fadlus Saləti alən-Nəbi» s.86. əl-Albani mursəl hədis.
478 Buxari, Müslim.
479 Şeyx Useymin «Üç əsas» şərhi.
480 Buxari, Əhməd.
481 Müslim.
482 İmam Məlik, Əhməd.
483 Buxari, Müslim.
484 Müslim, Əbu Davud 4673, Musnəd 2/540.
485 Buxari, Müslim.
486 Buxari, Müslim.
487 Buxari, Müslim.
488 Buxari, Müslim.
489 əl-Fəth 6/643,644.
490 Zəhəbi «Siyer» 2/10: Bu adlar üçün Səhih Müslimə bax: 2354,2355.
491 Buxari, Müslim, Əbu Davud 4252, Musnəd 5/278.
492 Buxari, Ənəs b. Məlikin rəvayəti ilə.
493 Müslim.
494 Buxari, Müslim.
495 Buxari.
496 Təbərani, əl-Albani «ət-Tərğib» 743-cü hədis.
497 Müslim 82, Əhməd 3/370,389, Əbu Davud 4678, Tirmizi 2618-2620, İbn Məcə 1078-1080, Muhəmməd b. Nəsr əl-Mərvəzi «Tazimu Kadris Salah» 886-892 və s. əl-Albani «Səhihul Cəmius Səğir» 2848-2849,5388, «Səhihut Tərğib» 1/298,560,565, «Mişkətul Məsabih» 569.
498 Tirmizi 2618, əl-Albani 2849.
499 Əhməd 5/346,355, Tirmizi 2621, Nəsai 1/231-232, İbn Məcə 1079, İbn Əbi Şeybə «əl-Musənnəf» 30387, İbn Hibban «əl-İhsan» 1454, Darakutni 1733, Beyhəqi «Sünnən Kubra» 3/366, «Şuabul İman» səh. 43 və s. Bureydə b. əl-Husayb əl-Əsləm - radıyallahu anhu – dan. əl-Albani «Səhihut Tərğib» 561, «Səhihul Cəmius Səğir» 4143, «Mişkətul Məsabih» 574.
500 İbn Məcə. əl-Albani «İrvalul Ğəlil» 7/8991.
501 İmam Əhməd, əl-Albani «Səhih Silsilə» 106-cı hədis.
517 Dəvət – Dəvət edən insan ilk öncə bəzi xüsusiyyətlərə sahib olmalıdır. 1. Elmli olmaq. 2. Dəvət etdiyi məsələni bilməlidir. 3. Elminə əməl edənlərdən olmalıdır. 4. İxlas olmalıdır. 5. Hikmətli omalıdı. Dəvətin rükunları. 1) Dəvət edən. 2) Dəvət olunan. 3) Vasitə olmalıdır. Vasitə isə haram şeylərdən olmamalıdır.
518 Fiqh – lüpətdə anlamaq, başa düşmək mənasındadır. İstilahi (şəriətdə isə) – Quran və Peyğəmbər - sallallahu aleyhi və səlləm – in sünnəsindəki (hədislər-dəki) dəlillərdən çıxarılan şəriət hökmləri ilə bağlı olan elm.
519 Buxari, Mülim 2811.
520 Mutəvatir – bir çox ravi tərəfindən rəvayət olunub, səhihliyində heç bir şübhə olmayan, hamılıqla qəbul olunan hədis.
521 Elmin Fəziləti:«Əgər bilmirsinizsə zikr əhlindən soruşun». (əl-Ənbiya 7). Muaviyə - radıyallahu anhu–rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu:«Allah kimə xeyir diləyərsə onu dində fəqih edər» Buxari 71, Müslim 1038, Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu:«Dünya lənətlənmişdir. İçində olan hər bir şeydə lənətlənmişdir. Yalnız (elm) öyrənən və öyrədəndən başqa» Tirmizi 2323, Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu:«Kim ki, Allah rizası üçün öyrənilməsi lazım olan bir elmi sırf dünya malını əldə etmək üçün öyrənərsə Qiyamət günü Cənnətin iyisini belə duymaz» Əbu Davud 3664, «Beləliklə hər bir ölkənin günahkarlarını oranın başçıları təyin etdik..».(əl-Ənam 123). Abdullah b. Amr b. əl-As - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu:«Həqiqətən də Allah elmi insanlardan almaz. Lakin elmli insanların ruhlarını almaqla elmi onlardan qaldırar. Beləki heç bir alim qalmadıqda insanlar özləri üçün cahilləri başçılar təyin edərlər. Onlara da sual verildikdə elmsiz olaraq fətva verərlər. Bununla da həm özləri zəlalətə düşər, həm də başqalarını zəlalətə salarlar» Buxari 100, Müslim 2673, Kəb b. Məlik - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Kim elmi alimlərlə mübahisə etmək üçün, səfehləri susdurmaq üçün, insanların diqqətini özüvə çəkmək üçün, başa düşməyənləri şübhəyə salmaq üçün və məclislərdə yer tutmaq üçün öyrənərsə Cənnətin iyini belə hiss etməz» Tirmizi 2656. Həm hədisdir, həm də əsər İbn Məsud - radıyallahu anhu – dan, Ömər - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki: «Həqiqətən hər bir kəs evindən dağ boyda günahla çıxa bilər və elm aldıqdan sonra Allahdan qorxub günahlardan çəkinər və tövbə edər, beləliklə də mənzilinə günahsız qayıdar. Elm məclislərini tərk etməyin» Miftahud Darus Səadə 1/77, Əli - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki: «Elm var-dövlətdən daha xeyirlidir. Elm səni qoruyar, var-dövləti isə sən qoruyarsan. Elm hakimdir, var-dövlət isə məhkumdur. Var-dövlət yığanlar məhv oldu, elm öyrənənlər isə həmişə yaşayırlar. Özləri ölüb getsələr də (adları) daima qəlblərdədir» Ədəbud Dunya vəd Din s. 48.
Buxari 52; Müslim 1599.
522 əl-Cəmi 2/11.
523 Müslim.
524 İbn Qeyyim «İləmul Muvaqqin» 1/185, «Təfsirul Qeyyim» s. 375, «Vabilus Sayyib» s. 736.
525 Müslim.
526 Tirmizi 2627, Nəsai 8/104,105, Əhməd 2/379, İbn Məcə 3934, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 6710.
527Buxari 5010.
528 Əhməd 5/346,355, Tirmizi 2621, Nəsai 1/231-232, İbn Məcə 1079, İbn Əbi Şeybə «əl-Musənnəf» 30387, İbn Hibban «əl-İhsan» 1454, Darakutni 1733, Beyhəqi «Sünnən Kubra» 3/366, «Şuabul İman» səh. 43 və s. Bureydə b. əl-Husayb əl-Əsləm - radıyallahu anhu – dan. əl-Albani «Səhihut Tərğib» 561, «Səhihul Cəmius Səğir» 4143, «Mişkətul Məsabih» 574.
529 İbn Qeyyim «Kitabus Salah və Hukmu Tarikiha» s. 54.
530 «Fəthul-Bəri» 1/62, «İman kitabı».
531 Fikhul Əkbər s. 62.
532 əl-Vəsiyyə s. 72.
533 əl-Lələkai «Şərhu Üsulu Etiqadi Əhli-Sünnə Vəl Cəmaat» 4/932 (1590).
534 əl-Hallal «Sunnə» 3/579 (1002).
535 İbn Rəcəb Hənbəli «Tabaqatul Hənbəliyə» 1/203.
536 əs-Səfərani «Şərhu Sulasiyyatı Musnədi İmam Əhməd» 2/218.
537 Müslimin şərhi 1/124.
538 Müslimin şərhi 1/125.
539 əl-Laləkai «Şərhu Usuli Etiqadi Əhli Sünnə vəl Cəmaat».
555 Bu rəvayətləri səhih sənədlərlə imam əl-Lələkai «Şərhu Üsulu Etiqadi Əhli-Sünnə Vəl Cəmaat Minəl Kitəbi Vəs Sünnəti Və İcməi Səhəbəti Və-T Tabiin» əsərində qeyd edir.
556 Lüğətdə Ə-M-N maddəsinə bax: Əzhəri «Təhzibul Luğat» c. 15 s. 523, İbn Mənzur «Lisanul Ərəb» c. 13 s. 21-27.
563 AbdurRazzaq «Musənnəf» 20107, İmam Əhməd 4/114, Təbərani “Kəbir”, “Məcmua Zəvaid” 1/59, 3/207, “Təzkiratul Huffaz” 1/94, “Siyer” 4/468, 475.
564 Əhməd «Musnəd» 3/198, əl-Alabni «Səhih Silsilə» 2841.
565 Məcmuu Fətava 14/121.
566 Məzhəbin banisi Əbu Abdullah b. Kərram əs-Sicistanidir. Onlar həm Müşəbbihə (Allahı yaradılmışlara bənzədənlər), həm Mücəssimə (Allahı cism sayanlar), həm də Murciyədilər. On iki firqədilər. İman sadəcə dil ilə söyləməkdir deyirlər.
567 Hicrət – tərk etmək deməkdir. Küfür ölkəsindən İslam yurduna köçmək. Həmçinin Allahın qadağalarını tərk etmək də hicrət adlanır.
575 İbn Batta – rahmətullahi aleyhi - Adı Əli b. Haləf b. AbdulMəlikdir. əl-Ləccam deyə tanınır. Hədis elimində tanınmışdır. Məliki məzhəbindəndir. İbn Həcər – rahmətullahi aleyhi - «Fəthul Bəridə» ondan çox danışır.
576 Nəvəvi, Müslümin şərhi 1/125.
577 Müslim 525 Əbu Zərr – radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Rəsulullah – sallallahu aleyhi və səlləm – dən yer üzündə ilk inşa edilən məscid haqqında soruşdum. O: «MəscidulHaramdır» deyə buyurdu. Mən: «Sonra hansıdır?» deyə soruşdum. O: «MəscidulAqsa» deyə buyurdu. Mən: «Bu iki məscidin qurluşu arasında nə qədər vaxt vardır?» deyə soruşdum. O: «Qırx il» deyə buyurdu – Müslim 520.
578 Müslim 526.
579 İman s. 280.
580 Lələkai «Şərhu Üsulu Etiqadi Əhli-Sünnə Vəl Cəmaat» 4/930 (1586).
581 Əbu Ubeyd qasım İbn Səlləm s. 9, Təhqiq əl-Albani.
582 Lələkai «Şərhu Üsulu Etiqadi Əhli-Sünnə Vəl Cəmaat» 5/955 (1591).
602 Buxari 13, Müslim 45. Həmçinin də Müsəlmanın öz qardaşının haqlarını qorumasına dair: «Onlardan(mühacirlərdən və ənsarlardan) sonra gələnlər belə deyərlər: «Ey Rabbimiz! Bizi və bizdən əvvəl iman gətirmiş (din) qardaşlarımızı bağışla…». (əl-Həşr 10). «…(Ondan) həm öz günhlarının, həm də mömin kişilərin və qadınların günahlarının bağışlanmasını dilə…». (Muhəmməd 19). «Ey Rəbbimiz! Haqq-hesab çəkilən gün məni, ata-anamı və möminləri bağışla».(İbrahim 41). Əbu Darda – radıyallahu anhu – rəvayət edirki, Rəsulullah – sallallahu aleyhi və səlləm - buyurdu: «Allahın müsəlman qulu qeybdə (yanında olmayan) qardaşı haqqında Allaha dua edərsə ona müvəkkil olan mələk belə deyər: «Amin! Onun üçün istədiyin xeyrin bir misli qədəri sənin üçün də olsun! (Başqa rəvayətdə: Səfvan b. Abdullah deyir ki, Şama gələrək Əbu Dardanın evinə gəldim. Lakin evində onu tapa bilmədim. Zövcəsi Ummu Darda – radıyallahu anhə – mənə dedi: «Sən bu gün həcc etmək istəyirsənmi?». Mən: «Bəli» dedim. Qadın: «Onda mənim üçün Allaha xeyirlə dua et!» dedi və yuxarıdakı hədisi zikr etdi» Müslim 2732,2733). Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Hər kim bir mömini dünya sıxıntılarının birindən qurtararsa, Allah onu Qiyamət gününün sıxıntılarının bir sıxıntısından qurtarar. Hər kim çətinliyə düşənin çətinliyini yüngülləşdirərsə, Allah da o, kimsəyə dünya və axirətdə asanlıq, yüngüllük verər. Hər kim bir müsəlmanın qüsurunu (yəni xətasını) örtərsə, Allah da dünya və axirətdə onun qüsrunu (xətasını) örtər. Qul öz qardaşına kömək etməyə davam etdikcə, Allah da ona kömək etməyə davam edər» Müslim. Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Müsəlmanın digər müsəlman üzərində altı haqqı vardır. Onlar hansılardır? deyə soruşduqda Peyğəmbər: «Qarşılaşdıqda salamını almaq, dəvət etdikdə dəvətini qəbul etmək, nəsihət istədikdə nəsihət vermək, asqırıb «Əlhəmdulilləh» dedikdə «Yərhəmukəllah» demək, xəstələndikdə ziyarət etmək və vəfat etdikdə cənazəsini müşayət etmək» Müslim. Abdullah b. Amr - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «(Həqiqi) Müsəlman odur ki, onun dilindən və əlindən başqa müsəlmanlar əziyyət çəkməz, mühacir isə Allahın qadağan etdiyi şeylərdən əl çəkəndir» Buxari. Əbu Musa - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, bir gün insanlar: «Ya Rəsulullah! Kimin İslamı daha fəzilətlidir? (Başqa rəvayətdə: Hansı müsəlman daha fəzilətlidir)» deyə soruşdular. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «(O, kimsənin İslamı ki) Onun dilindən və əlindən başqa müsəlmanlar əziyyət çəkməzlər» Buxari 10,11, Müslim 40-42.