27-ci ilində Muaviyə - radıyallahu anhu – ilə birlikdə Kibris savaşına qatılmışdır. O, dəniz döyüşlərində vəfat edir. Müslim «İmarə» 161.
1107 Buxari «Cihad» 93.
1108 Buxari, Müslim.
1109 Əhməd 5/220, Əbu Davud «Sünnə» 8, Tirmizi «Fitən» 48.
1110 Müslim 2779,2780. Bəzi mənbələrə görə Təbuk səfərindən dönərkə Aqabə gecəsində Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – sui qəsd etmək istəyən kimsələrdir. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Münafiqin məsəli iki qoyun sürüsü arasında (hansı sürüdən olduğunu bilməyərək) gah oyana, gah da bu yana çaşqın gedən qoyuna bənzər» Müslim 2784.
1111 Buxari, Müslim «Fitən» 42.
1112 Bu haqda geniş məlumata Buxari, Müslim, Əbu Davud, Tirmizi və s. hədis kitablarına baxa bilərsiniz.
1113 İmam Nəvəvi “Şərh Müslim” 2/133.
1114 Tirmizi 2307.
1115 Müslim.
1116 Nəvəvi Şərhi, Müslim “Fitən” 18/27,28.
1117 Nəvəvi Şərhi, Müslim “Fitən” 18/87.
1118 Müslim, Əhməd 2/445, Tirmizi «Təfsir» 6.
1119 Buxari, Müslim «İman» 250.
1120 Heysəmî “Məcmauz-Zəvâid” 7/331, əl-Albânî “Camius-Sağir” 3/110, H. 3222.
1121 Musnəd 12/6-7, H. 7040, Əhməd Şakir “Səhih”, Heysəmî “Məcmauz-Zəvâid” 7/321.
1122 Əbu Davud.
1123 “Təzkira” 679.
1124 Fəthul Bəri 13/91, İbn Kəsir «Cəmiul Üsul» 4/204.
1125 “Fəthul Bəri” 13/98, İbn Kəsir “Nihayə” 1/166-169.
1126 Lisanul Arab 11/236, Qurtubi “Təzkira” 744, Fəthul Bəri 13/91.
1127 Müslim “Məsəcid” 588,589, Tirmizi 3494, Əbu Davud 1542, İbn Məcə 3840.
1128 Buxari “Azan” 833, 1/463, Müslim “Məsəcid” 590, 1/286.
1129 Əhməd 1/305, Tayalisi 1/353, Buxari “Tarixul Kəbir” 2/119.
1130 Əhməd 1/47, Tirmizi 2237, İbn Məcə 4072, Həkim 4/573, əl-Albani «Səhih Hədislər Silsiləsi» 4/122 hədis 1591.
1131 Müslim “Fitən” 2252, Əbu Davud 4321, Tirmizi 2240, İbn Məcə 4075.
1132 Məcmuaz Zəvaid 7/350-351, Təbərani 9/93, İbn Əbi Şeybə 7/496, İbn Məsud və Abdullah b. Amr yolu ilə.
1133 Müslim 2266, İbn Hibban 15/209, Fəthul Bəri 13/328.
1139 İbn Katan - AbdulUzza b. Katan b. Amr əl-Huzâi - Annası Xədicə – radıyallahu anhə – nin bacısı Halə b. Xuveyliddir. Cahiliyyə dönəmində ölmüşdür. “İsabə” 4/239, “Fəthul-Bâri” 6/488, 13/101.
1140 Buxari «Ənbiya» 48, Müslim «İman» 272.
1141 Ebu Davud “Avnul-Mabud” 11/443, əl-Albani “Camius Sağir” 2/317-318, H. 2455.
1142 Təbərani 11/313, Əhməd 1/374, Fəthul Bəri 13/108.
1143 Əhməd 1/240,313, İbn Hibban 1/468, Təbərani 11/273, Məcmuaz Zəvaid 7/337,338.
1144 Fəthul Bəri 13/92, İbn Qudamə “Muğni” 8/358.
1145 Əhməd 3/79, 1,374, Məcmuaz Zəvaid 7/346, Fəthul Bəri 13/98, İbn Kəsir 1/588, Təbərani 11/313.
1146 Həkim 4/573, Zəhəbi “Munkər” hədis.
1147 Tayalisi 1/150, Təbərani 7/84, İbn Əbi Şeybə 7/491, Əhməd 5/221, Fəthul Bəri 13/98.
1148 Xuzeyfə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki: “Kor olan gözü sol gözüdür”. Müslim 2248, “Fəthul Bəri” 13/97.
1161 Buxari 2/664, 6/2607, İbn Hibban 9/48, 15/29,216, Həkim 4/583, Məcmuaz Zəvaid 7/332, İbn Əbi Şeybə 6/406, 7/492, Fəthul Bəri 10/191.
1162 Əhməd 5/364,434, Fəthul Bəri 13/105.
1163 Qurtubi 4/89, Məcmuaz Zəvaid 7/350, Fəthul Bəri 13/104.
1164 Əhməd 4/71, İbn Həcər “Təhzibu Təhzib” 4/369.
1165 Əhməd 3/367, İbn AbdulBər “Təhmid” 16/180, Məcmuaz Zəvaid 7/344.
1166 Müslim.
1167 Əhməd 6/75,125, İbn Məcə 4077, İbn Kəsir 1/582, Məcmuaz Zəvaid 7/335.
1168 İbn Kəsr «Cəmiul Üsul» 10/354, H. 7846, ən-Nəhayə 1/82.
1169 İbn Məcə «Fitən» 33.
1170 Müslim.
1171 Buxari «Fitən» 27, Müslim «Fitən» 1379. Tirmizi «Fitən» 61.
1172 Taylisa - Yaşıl Persiya əbasına deyilir.
1173 Müslim 2944.
1174 Müslim 2945.
1175 Buxari2608, Müslim 2248.
1176 Buxari 1272, Müslim 2249, 2250,
1177 “Fəthul Bəri, Buxarî “Cihad” 6/103, Nəvəvî Şərhi, Müslim “Fitən” 18/44,45, İmam Əhməd “Musnəd” 5/16, 2/67, 417, Sünən İbn Məcə 2/1359-1363, H. 4077.
1178 Əhməd 2/27, Tirmizi «Fitən» 60.
1179 əl-Albani «Səhih Cəmius Səğir» 6/274, H. 7520.
1180 Əhməd 3/367-368, Məcmuaz Zəvaid 7/344.
1181 Buxari 2608, Müslim 2256.
1182 Əbu Davud “Cihad” 4, 2484, İmam Əhməd.
1183 Buxari 2/898, 4/1587, Müslim 4/1957, İbn Hibban 15/219, Fəthul Bəri 5/172.
1184 Yəni Allah hər bir müsülmana yolunu azmamaq və Dəccəlin fitnəsinə düşməmək üçün kömək edəcəkdir.
1185 Başqa rəvayətdə son on ayəsini bilən Dəccəlin fitnəsindən qorunar. Müslim.
1186 Əhməd 5/364, İbn Əbi Şeybə 7/495, Fəthul Bəri 13/105, İbn Kəsir 1/583, Məcmuaz Zəvaid 7/344. Başqa rəvayətdə: Yer üzündə 40 ilmi? 40 aymı? 40 günmü.
1214 Buxari 4/414, 5/121, 6/490, Müslim “İman” 155 (242), Əbu Davud 4324, Tirmizi 2234.
1215 Buxari 6/491, Müslim 2/193, Əhməd 2/336, İbn Hibban 8/284.
1216 Fələstinin Rəmlə şəhərinin yaxınlığında.
1217 İbn Məcə, İbn Huzeymə, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 7752.
1218 İbn Qeyyim «Mənar əl-Munif» 147,148, Süyuti «əl-Havi fil Fətava» 2/64. Buxari 6/491, Müslim “İman” 247, 2/193,194.
1219 Buxari «Ənbiya» 48, Əhməd 2/437, Təbəri «Cəmiul Bəyan» 4/22,23,
1220 Buxari «Ənbiya» 48, 6/477, 13/90, Müslim «İman» 272.
1221 Müslim 1252, Əhməd 2/240,272,540.
1222 Əhməd 2/290, 7890, İbn Cərir 6/458.
1223 Müslim 2366.
1224 Əhməd 9259, Əbu Davud 4/117, Həkim 2/595, İbn Hibban 8/277, İbn Cərir 9/388.
1225 Əhməd 1/375, İbn Məcə 4081, Həkim 2/384.
1226 Əhməd 4/216, Həkim 4/478.
1227 Həkim 4/550.
1228 Əhməd 3/367, Məcmuaz Zəvaid 7/344.
1229 Buxari “Tarixul Kəbir” 1/263, Tirmizi 3617, Fəthul Bəri 7/66 zəif .
1230 Tirmizi.
1231 Şərh Təhaviyyə 499.
1232 İbnul Covzi “Mənakib İmam Əhməd” 171.
1233 “əl-Fitən vəl-Məlâhim” 1/31.
1234 Əbu Davud.
1235 Əbu Davud 11/373, İbn Məcə 2/1368, Tirmizi, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 6610.
1236 Əhməd 5/199, Əbu Davud 11/371, Tirmizi 6/485, əl-Albani 5180.
1237 İbn Məcə 1367, Həkim «Mustədrək» 4/463,464, əl-Albâni – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: “O Allahın xəlifəsi Mehdîdir” sözü xariç səhihdir. “Zəif Hədislər” 1/119-121, H. 85.
1238 ən-Nihayə» 1/29,30.
1239 “əl-Fitən vəl-Məlâhim” 1/29-30.
1240 Həkim «Mustədrək» 4/557,558, İmam Əhməd «Musnəd» 3/37, əl-Albani «Səhih Silsilə» 2/711.
1258 İncildə Qoq və Maqoq tayfaları. Geniş məlumat üçün bax: «Qurani-Kərim» Kəhf surəsi 83-98-ci ayələrə qədər.
1259 Müslim.
1260 Əhməd 2/510,511, İbn Məcə «Fitən» 33,4080, İbn Hibban 15/243, İbn Kəsir 3/105, Qurtubi 11/57.
1261 Buxari 3/1221, 5/2392, Müslim «İman» 379, 1/201.
1262 Fəthul Bəri 6/445.
1263 Buxari «Hacc» 47, Əhməd 3/28.
1264 Təbərani “Əvsat” 4/155, Həkim 4/490, Təbəri 17/88, İbn Kəsir 3/107, Deyləmi 8963, Qurtubi 11/57, Fəthul Bəri 6/386,13/106.
1265 Heysəmi «Məcmuz Zəvaid» 8/6.
1266 Həkim 4/536, Fəthul Bəri 13/107.
1267 Fəthul Bəri 13/107, Tuhfətul Əhfəzi 6/351, Feyzul Qadir 1/117, İbn Kəsir “Bidayə” 2/110,200.
1268 İbn Məcə 4076, Deyləmi 3463, əl-Albani “Səhihul Cəmi” 3567.
1269 Qurtubi “Təzkira” 781 zəif hədis.
1270 Dəbbətul Ard – bəzi rəvayətlərə görə bu Cəssəsədir. Cəssəsə Dəccəl üçün xəbərlər aparan cəsus deməkdir.
1271 İmam Əhməd, Taylasi, Tirmizi, İbn Məcə, Beyhəqi, İbn Cərir.
1272 Təmim əd-Dâri - Əbu Rukayyə Təmimi Əvs b. Hâricə əd-Dâri. Lahmilərin bir şöbəsi olan Dâr kökünə mənsubdur. Xristian idi. Beytul-Məqdisin ən məşhur rahibləri arasında sayılırdı. Hicrətin 9-cu ilində müslüman oldu. Mədinəyə geldi. Hicri 40-cı ildə vəfat etdi. “Təhzibut-Təhzib” 1/511-512.
1273 Müslim.
1274 Həkim, Əhməd «Musnəd», əl-Albani «Səhih Hədislər Silsiləsi» 4/361 hədis 1762.
1275 Buxari, Müslim
1276 Buxari, Müslim.
1277 İmam Əhməd 2/293, Tirmizi 2307, Nəsəi 4/5, İbn Məcə 4258, İbn Hibban 2559, əl-Həkim 4/321.
1286 Malik, Bəzzar, İmam Cəlaləddin əs-Suyuti “Qəbir Aləmi”.
1287 İmam Nəvəvi “Şərh Müslim” 2/133.
1288 İmam Cəlaləddin əs-Suyuti “Qəbir Aləmi”.
1289 Beyhəqi zəif hədis, İmam Cəlaləddin əs-Suyuti “Qəbir Aləmi”.
1290 Əbu Nuaym, İmam Cəlaləddin əs-Suyuti “Qəbir Aləmi”.
1291 İmam Cəlaləddin əs-Suyuti “Qəbir Aləmi”.
1292 İbni sad “Tabaqat”, Beyhəqi “Şuab”, İmam Cəlaləddin əs-Suyuti “Qəbir Aləmi”.
1293 İmam Əhməd, İmam Cəlaləddin əs-Suyuti “Qəbir Aləmi”.
1294 İmam Cəlaləddin əs-Suyuti “Qəbir Aləmi”.
1295 İbn Əbi Dunyə, İmam Cəlaləddin əs-Suyuti “Qəbir Aləmi”.
1296 İmam Cəlaləddin əs-Suyuti “Qəbir Aləmi”.
1297 İbn Əbi Dunyə, İmam Cəlaləddin əs-Suyuti “Qəbir Aləmi”.
1298 İmam Cəlaləddin əs-Suyuti “Qəbir Aləmi”.
1299 İmam Cəlaləddin əs-Suyuti “Qəbir Aləmi”.
1300 İmam Cəlaləddin əs-Suyuti “Qəbir Aləmi”.
1301 İmam Cəlaləddin əs-Suyuti “Qəbir Aləmi”.
1302 İmam Cəlaləddin əs-Suyuti “Qəbir Aləmi”.
1303 Müslim 977.
1304 Müslim 976.
1305 Əhməd 3/38, Heysəmi 3/57, Nəsəi 4/89.
1306 Müslim 17/209, 2877. Əbu Davud 2097.
1307 İmam Cəlaləddin əs-Suyuti “Qəbir Aləmi”.
1308 İbn Məcə 4261, Tirmizi, Əhməd, İmam Cəlaləddin əs-Suyuti “Qəbir Aləmi”. əl-Albani “Səhihdə” 1051.
1309 İbn Əbi Dunyə “Kitabul Muhtadirin” s. 39-40.
1310 Nəfs – bir neçə cürdür. 1. Sənə pisliyi əmr edən nəfs – «Mən özümü təmizə çıxartmıram. Rəbbimin rəhm etdiyi kimsə istisna olmaqla nəfs pis işləri görməyi əmr edir. Həqiqətən Rəbbim bağışlayan və Rəhm edəndir». (Yusif 53).2. Özünü qınayan nəfs – «And içirəm özünü qınayan nəfsə».(əl-Qiyamət 2).3. Özünə arxayın nəfs – «Ey özünə arxayın nəfs. Dön Rəbbinə, sən Ondan O, da səndən razı olaraq». (əl-Fəcr 27). İbn Teymiyyə «Məcmuul Fətava» 9/294.
1311 əl-Albani «Əhkəmul Cənaiz» s 202, İmam Əhməd 4/287, 295-296, Əbu Davud 4753, İbn Kəsr 2/131, İbn Həcər 3/234, 240.
1312 Buxari, Müslim.
1313 Buxari, Müslim 5115.
1314 Müslim 5117.
1315 Buxari, Müslim 2867.
1316 Tirmizi “Zuhd” 5, 2309.
1317 Buxari 218, Müslim 675.
1318 Ölmüş körpə uşaqlar haqqında bir cox rəylər var. 1) Onlar Allahın istəyi altındadırlar. 2) Onlar hamısı Cənnətlikdirlər. 3) Ataları haraya düşəcəksə onlar da oraya düşəcəklər. Valideyinlərinə tabe olurlar. Valideyinlərindən biri Cənnətə girərsə Cənnətə, Cəhənnəmə girərsə Cəhənnəmə girərlər. Aişə - radıyallahu anhə – deyir ki, peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – dən: “Müşriklərin kiçik ikən ölən uşaqlarının axirətdə halı necə olacaqdır?”. O: “Atalarına tabe olurlar”. Heç bir əməl etmədən necə atalarına tabe olurlar. O: “Onların nə əməl etdiklərini Allah bilir” deyə buyurdu. Əbu Davud. 4) Torpağa çevriləcəklər. 5) Cənnət ilə Cəhənnəm arasında bir yerdə olacaqlar. 6) Müşriklərin uşaqları Cənnət əhlinə xidmət edəcəkdir. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: “Rəbbimdən kiçik ikən ölən müşrik uşaqlarının Cənnətdə möminlərə xidmət etmələrini istədim. Rəbbim də qəbul etdi”. Həkim, Tirmizi. 7) Bu məsələni araşdıranda susmaq lazımdır. 8) Araşdırmamış susmaq lazımdır. 9) Hamısı Cəhənnəmdədir. 10) Allah onları imtanhan edəcəkdir. Ən doğru olanı 1-ci və 10-cu rəylərdir. Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Hər doğulan təbiətinə görə (fitrət üzərə) doğular. Sonradan ata-anası onu Yəhudiləşdirər, Xristianlaşdırar, Atəşpərəstləşdirər. Həqiqətən heyvalarda dünyaya sağ-salamat gəlirlər. Məgər sən onların içərisində kəsik qulaqlı doğulan görmüsən. «(Ya Muhəmməd! Ümmətinlə birlikdə) batildən haqqa tapınaraq üzünü Allahın fitri olaraq insanlara verdiyi dinə (İslama) tərəf tut. Allahın dinini heç vəchlə dəyişdirmək olmaz. Doğru din budur, lakin insanların əksəruiyyəti bilməz». (ər-Rum 30) (Başqa rəvayətdə: Bir nəfər: «Ya Rəsulullah! Əgər uşaq Yəhudi, nəsrani və Məcusi olmamışdan qabaq ölərsə nə deyirsə?». Peyğəmbər: «Allah onların nə edəcəklərini daha yaxşı biləndir)». Müslim 2658.
1319 Buxari.
1320 Buxari, Müslim.
1321 Darimi 79/630, Əhməd 2/192.
1322, Əbu Yala «Musnəd», Təbəri «Təfsir», Beyhəqi «Bas vən Nuşur» 327, Əbu Davud 4742, Tirmizi 2430
1326 Buxari “Təfsir” Zumər 3, Ammə 1, Müslim “Fitən” 141, 2955, Əbu Davud 4743, Nəsəi “Cənaiz” 117.
1327 Buxari, Müslim.
1328 İmam Əhməd «Musnəd» 4/13,14.
1329 Buxari, Nəsəi 4/112, Musnəd 2/317,350.
1330 İbrahim - əleyhissəlam - ın geyindirilməsinə səbəb: Oda atıldığı zaman qövmü tərəfindən soyundurulub atılmasıdır. Buna görə də Allah Qiyamət günü ilk olaraq onu geyindirəcəkdir.
1331 Buxari, Müslim 5102.
1332 Müslim 5103.
1333 Buxari, Müslim 5105, 5020.
1334 Buxari «Ənbiya» 1/4, 7/194, Müslim «Fitən»39.
1335 Müslim «Cənnət» 3/83.
1336 Müslim 5106.
1337 Buxari “Riqaq” 47, Müslim “Cənnət” 61, 2863.
1338 Buxari, Müslim.
1339 Müslim 2969.
1340 Buxari, Müslim 5122.
1341 Müslim 4991.
1342 Əhməd 2/221.
1343 İmam Əhməd «Musnəd» 1/420,421, Təbərani 8452.
1344 Əhməd 6/452, Tirmizi «Birr».
1345 Müslim.
1346 Buxari, Müslim.
1347 Buxari, Müslim.
1348 Tirmizi 2641,2639, İbn Məcə 1437,4300, Əhməd 4/213, əl-Həkim 1/5,6
1349 Buxari, Müslim.
1350 Buxari, Müslim.
1351 Müslim.
1352 Müslim.
1353 Beyhəqi «Basu vən Nuşur» 327, Əhməd 2/363, Tirmizi 3/4.