2-mavzu : Gul tuzilishi va xillari,To’pgullar va ularning tuzilishi. Reja

(5)
, 
tutashmagan holdagi gul bo’laklari esa qavssiz yoziladi. Gul qismlari notayin bo’lsa 
cheksizlik (∞) belgisi bilan belgilanadi.
Tugunchalarning o’rnini ifodalovchi raqam osti chiziq bilan (masalan, ostki 
tuguncha G
(5‾)
, ustki tuguncha G) belgilanadi. 
∞ 
- ko’psonli , G
(5)
- tuguncha ustki
G
(5)
- tuguncha ostki, G
(5)
- tuguncha o’rta
Gul formulasi:
 SA
5 
SO
5 
A∞ G∞ (ayiqtovon) 
SA
2+2
SO
4
A
2+4
G
(2)
(surepka) 
 R
3+3
A
3+3
G 
(3)
(piyozgulda) 

---

Gul diagrammasini belgilash uchun quyidagi belgilar qo’llaniladi: 
– Kosachabarg – killi qavsdan iborat; 
– Gultojbargi – yarim oysimon qovus bilan; 
– Changchilar – changdonning ko’ndalang kesimining shakli bilan; 
– Urug’chi – tugunchaning ko’ndalang kesimi bilan; 
– Agar doiradagi gul qismlari o’zaro qo’shilgan bo’lsa, belgilar tutashtiriladi. 
Gulqo’rg’oni 
 
O’simliklarda gulqo’rg’oni oddiy va murakkab bo’ladi (2–rasm). Murakkab 
gulqo’rg’oni ham kosachabarglar ham tojibarglardan iborat bo’ladi. 
Kosachabarglarning hajmi uncha katta bo’lmasdan yashil rangda bo’lib, 
gulqo’rg’oning tashqi doirasida joylashadi. 
Kosachabarglar ayrim-ayrim yoki qo’shilgan bo’ladi (3–rasm). Qo’shilib 
o’sgan kosachabarglarda tishlari aniq ko’rinadi. Kosachabarglar gul g’uncha vaqtida 

---

ichki qismlarini turli tashqi ta’sirlardan saqlaydi. Ba’zi o’simliklarda gul ochilganda 
kosachabarglar to’kilib ketadi (lolaqizg’aldoq). Labguldoshlarda gul ochilgandan 
keyin ham saqlanib qoladi. Ba’zi o’simliklarda bajaradigan vazifasiga qarab kosacha 
turli ranglarda bo’ladi (oq, qizil). Ba’zi o’simliklarda qisqarib ketgan 
(soyabonguldoshlar) bo’ladi. Qoqio’tdoshlarda kosachabarglar mevalarning 
tarqalishiga yordam beradi.