2-mavzu. O‘zbek milliy xalq xunarmandchiligi turlari

Birinchi prezidentimiz tashabbusi bilan Badiiy Akademiya tashkil etish munosabati bilan ma‘daniy ishlar vazirligi qoshidagi amliy san‘at, rassomchilik, dizayn sohadaridagi tashkilot va korxonalar negizida maxsus ishlab chiqarish birlashmasi tuzildi va tasviriy va amaliy bezak xalq hunarmandchilik sohasidagi yuksak badiiy asarlar yaratgan ijodkorlar mehnatiga munosib baho berish ularning moddiy va ma‘naviy rag‘batlantirish maqsadida eng yaxshi asarlar uchun beriladigan Kamoliddin Behzod nomidagi davlat mukofoti ta‘sis etilgan.

• 
  Birinchi prezidentimiz tashabbusi bilan Badiiy Akademiya tashkil etish munosabati bilan ma‘daniy ishlar vazirligi qoshidagi amliy san‘at, rassomchilik, dizayn sohadaridagi tashkilot va korxonalar negizida maxsus ishlab chiqarish birlashmasi tuzildi va tasviriy va amaliy bezak xalq hunarmandchilik sohasidagi yuksak badiiy asarlar yaratgan ijodkorlar mehnatiga munosib baho berish ularning moddiy va ma‘naviy rag‘batlantirish maqsadida eng yaxshi asarlar uchun beriladigan Kamoliddin Behzod nomidagi davlat mukofoti ta‘sis etilgan.
  
• 
  Mana shunday yuksak mukofotlar ta‘sis etilgan bo‘lib ustalar nafaqat qaysi sohada mehnat qilayotgan san‘at arboblariga e‘tibor hurmat ko‘rsatilmoqda. Jumladan biz milliy hunarmandchiligimizni necha yillardan beri davom etib kelayotgan avloddan-avoldga ota kasbi sifatida shakllanib kelayotgan hunarmandchilik, ganchkorlik, koshinkorlik, naqqoshlik, g‘ishtkorlik va bir qancha turlari bor. Bu kasblar juda qadimdan ota-bobolarimiz shug‘ullangan bu kasblar juda sermashaqqatligiga, nafisligi, juda ko‘p vaqt sarf bo‘lishi bilan boshqa kasblardan ajralib turadi.
  

Bunday mayda ishlarni xam xamma bajaravermaydi chunki bu kasb kishidan sabr, chidam va matonatni talab qiladi. Qadimiy san‘atlardan yana biri amaliy bezak san‘atidir. Amaliy bezak san‘ati juda qadimiy bo‘lib kishilarning mehnat faoliyatlari extiyojlari bilan bog‘liq holda paydo bo‘lgan deb taxmin qilinadi. Uyg‘onish davrigacha u uy hunari shaklida keyin xalq badiiy hunarmandchiligi tariqasida shakllanadi. Amaliy bezak san‘ati hozirda ham rivojlanib har xil maktablari bor. Naqqoshlik, ganchkolik, koshinkorlik, yog‘och o‘ymakorligi, g‘ishtkorlik va boshqalar.

• 
  Bunday mayda ishlarni xam xamma bajaravermaydi chunki bu kasb kishidan sabr, chidam va matonatni talab qiladi. Qadimiy san‘atlardan yana biri amaliy bezak san‘atidir. Amaliy bezak san‘ati juda qadimiy bo‘lib kishilarning mehnat faoliyatlari extiyojlari bilan bog‘liq holda paydo bo‘lgan deb taxmin qilinadi. Uyg‘onish davrigacha u uy hunari shaklida keyin xalq badiiy hunarmandchiligi tariqasida shakllanadi. Amaliy bezak san‘ati hozirda ham rivojlanib har xil maktablari bor. Naqqoshlik, ganchkolik, koshinkorlik, yog‘och o‘ymakorligi, g‘ishtkorlik va boshqalar.
  
• 
  Bu esa o‘z davri obidalarning qurilishi va bezalishida foydalanilgan. Unga davrning ustalari o‘z ishining fidoyisi va o‘z ishini juda bilgan buni biz yodgorliklar misolida yaqqol ko‘rishimiz mumkin. Bobokalonlarimiz Amir Temur o‘z davrida buyuk madrasalar, xonaqohlar, saroylar, qo‘niqlar, bog‘u-rog‘lar qurdirgan. Albatta bunda ustalardan, koshinkor naqshkor va o‘z ishining fidoyilarini to‘plab ish bajarganlar. Bu esa qancha kuch mehnat, vaqtni talab etgan. Amir Temur ustalarni o‘zi shaxsan bajarayongan ishlarini nazorat qilib turgan. Bu esa yaxshi natijalarni bergan. Ustalar ham o‘z ishlarini sitqidildan bajarganlar. Biz bilamizki bizgacha ko‘pgina yodgorliklar etib kelgan. Ulardan, registon ansambili, Shoxizinda, Go‘ri Amir makbarasi, Bibixonim masjidi, Hazrati Xizir masjidi, Bixoroda Somoniylar maqbarasi va Shaxrisobzdagi Oqsaroy kompleksi va boshqalar.
  
• 
  Ganch (gips) va yog‘och o‘ymakorligi hamda bezagi turar joy ichini bezashda doimo qo‘llangan. Bu san‘at hozirgi kunda ham binolarning zamonaviy me‘moriy konstruksiyasi hamda detallari uzviy va funksional jihatdan to‘ldirib kelmoqda, ma‘muriy hamda jamoat binolarini bezashda muvaffaqiyat bilan ishga solinmoqda. Ayni mahald xalq ustalari O‘zbekiston dekorativ-naqsh san‘ati an‘analariga xos betakror uyg‘unlikka erishgan holda, zamonaviy arxitekturaning qat‘iy va konstruktiv elementlarini buzishmaydi. Ustalar naqshinkor kompozitsiyaning, bir tekis to‘qilgan jimjimador medal‘onlar, handasaviy to‘r, gullab turgan butoqlar, o‘ziga xos milliy ohang to‘la vazonlar bilan to‘ldirilgan nafis namoyonlarning ko‘plab variantlarini tayyorlashadi, biroq bunda me‘yorni buzishmaydi.