2-modul. Taraqqiyotning “O„zbek modeli” va uning o„ziga xos xususiyatlari

Karimov I.A. О„zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. 1-j. -T.: О„zbekiston, 1996. B. 
15
). 
Darhaqiqat, kuchli ijroiya hokimiyati bо„lmasa, hatto eng demokratik yо„l 
bilan qabul qilingan qarorlar xam bajarilmasdan qolib, targ„ib, ijro intizomi 
susayishiga sabab bо„lar edi. Bunday salbiy holatlarga yо„l qо„ymaslik, qonuniy 
qarorlarni hayotga joriy etish, fuqarolarning hukuq va erkinliklarini himoya qilish 
vazifasi siyosiy va iqtisodiy islohotlar turmushga tatbiq etilishini ta‟minlaydigan 
prezidentlik hokimiyatini mustahkamlash va rivojlantirishni taqozo etdi. Kuchli 
prezidentlik hokimiyati qonunlarning aniq va og„ishmay bajarilishining ishonchli 
garovi sifatida qabul qilindi. 
1990 yil 1 noyabrda qabul qilingan О„zRning “О„zRda ijroiya va boshqaruv 
hokimiyatining tuzilishini takomillashtirish hamda О„zR Konstitusiyasi (Asosiy 
Qonuni)ga о„zgartirish va qо„shimchalar kiritish tо„g„risida”gi Qonuni bilan davlat 
boshqaruvining uyg„un tizimini yaratish, konun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud 

---

6 
hokimiyatini bir-biridan qat‟iy farqlab qо„yish, davlat organlari faoliyatida 
parallelchilik va bir-birining ishini takrorlashga, bir organning boshqa organlar 
vazifasini bajarishiga barham berish maqsadida hamda bozor munosabatlariga 
о„tish sharoitida ijro hokimiyatini butun choralar bilan mustahkamlash, davlat, 
xо„jalik va sotsial-madaniy qurilishning hamma jabhalarida intizom va tartib 
о„rnatish muhim ekanligini hisobga olib, prezidentlik hokimiyati bilan Ministrlar 
Sovetining ijroiya-boshqaruv hokimiyati qо„shib yuborildi. О„zR Ministrlar Soveti 
О„zR Prezidenti huzuridagi Vazirlar Mahkamasiga (keyingi о„rinlarda VM) 
aylantirildi. О„zR Prezidenti ayni vaqtda VMning Raisi bо„lishi, О„zR 
Prezidentining va О„zR Ministrlar Sovetining apparati О„zR Prezidenti huzuridagi 
bitta apparatga birlashtirilishi belgilandi. 
Mazkur Qonun mamlakatimizda davlat boshqaruv shakli prezidentlik 
respublikasiga asoslanishini mustahkamlab qо„ydi. О„tish davrida davlat 
boshqaruvining prezidentlik respublikasi shaklining о„rnatilishi О„zRda olib 
borilgan barcha ijtimoiy sohalardagi izchil islohotlar muvaffaqiyatli kechishining 
garovi bо„ldi. О„tish davrida kuchli ijro hokimiyatiga asoslangan davlat 
boshqaruvi, bunda О„zR Prezidentining davlat va ijro hokimiyati boshlig„i 
sifatidagi о„rni, Konstitusiya va qonunlar ustuvorligi tamoyilining amalda bо„lishi 
va bu tamoyil qonunlar ijrosining ta‟minlanishida tayanch bо„ldi. 
Demokratik huquqiy davlat va kuchli fuqarolik jamiyatining poydevorini 
barpo etish hamda davlatning bosh islohotchi bо„lishi zarurati о„tish davrida 
Prezident zimmasiga katta mas‟uliyat va strategik vazifalarni hal etishni yuklash 
barobarida uning yetarli vakolatlarga ega bо„lishini ham taqozo etdi. Prezident 
davlat, ayni vaqtda, ijro etuvchi hokimiyat boshlig„i sifatida islohotlarning 
tashabbuskori, yangilanish va о„zgarishlar jarayonini harakatga keltiruvchi asosiy 
kuchga aylandi. 
Davlat va jamiyat hayotida prezidentlik institutining tutgan о„rnidan kelib 
chiqib aytish mumkinki, yurtimizda О„zR Prezidenti deganda, xalq irodasini ifoda 
etib, uning manfaatlariga xizmat qiladigan, ichki va tashqi siyosatning asosiy 
yо„nalishlarini ishlab chiqib, umummilliy va strategik vazifalarni belgilab, davlat 
va jamiyatni oliy maqsadlarga chorlaydigan, о„z siymosida davlat va millatni 
birlashtiradigan, jipslashtiradigan, davlat hokimiyati organlari va odamlarni milliy 
g„oya asosi bо„lmish yurt tinchligi, Vatan ravnaqi, xalq farovonligi sari safarbar 
qiladigan, ularning о„zaro hamkorligini ta‟minlaydigan, fuqarolarning huquqlari va 
erkinliklariga, О„zRning Konstitusiyasi va qonunlariga rioya etilishiga kafil 
bо„ladigan, millat va davlatning tinchligi, osoyishtaligi, xavfsizligi va hududiy 
yaxlitligini muhofaza etadigan shaxs gavdalanadi. 
“Men davlat rahbari, Prezident deganda, faqat xorijiy о„lkalarga borib, u 
mamlakatlarning boshliqlari bilan uchrashib qо„l olishadigan kishini emas, balki 
о„z davlatining, о„z xalqining milliy manfaatlarini tо„la ifoda eta oladigan va 
qat‟iyat bilan himoya qila oladigan odamni tasavvur qilaman”, deganda Islom 
Karimov mutlaqo haq edi. 
Islom Karimovning fikricha, “Yurtboshi nihoyat darajada og„ir, murakkab va 
mas‟uliyatli bir vazifani о„z zimmasiga olib, unga ishonch bildirgan odamlarning 

---

7 
umidini oqlash uchun bu balandparvoz gap bо„lib tuyulmasin shu oliy maqsad 
yо„lida о„z hayotini fido qilishga ham tayyor turishi zarur”
(