20-mavzu. Pulning xalqaro munosabatlardagi xarakat reja

20.7.Valyutaningxaridqobiliyati

Paritetso‘zi,lotinchadan―paritas‖so‘zidanolinganbo‘lib,―muvozanat deganma'nonianglatadi.Valyutapariteti(currencyparity)-birvalyutaningboshqasigaalmashinuvimustahkam,rasmiybelgilanganmunosabatgaaytiladi.
Oltin(kumush)standartisharoitidavalyutaparitetimetallpullarningmiqdorliginisbatiorqalianiqlanadi.
Yagonabaholarqonuni.AgarAvalyutakursiBvalyutaparitetganisbatanoshsaAmamlakatitovarlarinisotibolishvaBmamlakatgaeksportqilishma‗qulhisoblanadi.

16.6-jadval

Yagonabaxolarqonuni

sotuvchi	Ichkinarx	Valyutakursi	DollardaXisoblash	Dollardaginarxi(paritet)
Amerika	190			190
Angliya	116	1,65	116*1,65	191,4
Yaponiya	20000	110	20000/110	181,82
Angliya	116	1,5	116*1,5	174,0

TheEkonomistjurnalitomonidanchopetiladiganBigMakindeksiikkitadavlatpulbirliginingxaridqilishparitetini(XQP)o‘lchashningnorasmiyyo‘libo‘lib,turlimamlakatlardagibirxilnarxdagitovarlarganisbatanvalyutakurslarinitadqiqqilishga,valyutakursinazariyasiniyanadaaniqroqbaholanishigayordamberadi.Dastlabkiishlabchiqarilgankuni1967yildabig-mag47tsentturaredi.KeyingiyildauAmerikastandartigaaylandivanarxi49sentnitashkiletdi.1986yildanboshlabTheEconomistjurnaliBigMacIndexxisoblabe'lonqiladivaupaytdauningnarxi$1.60etdi. U paytda15mamlakatnarxlariberilardi.
Buindeksningnomi―McDonald‘s‖restorantlartizimidasotiladigan―BigMac‖gamburgerinomidanolingan.BigMakindeksi1986-yildaEkonomistjurnalimuxbiriPamVudeltomonidanyarimhazilko‘rinishidabirinchimartatanishtirilganedivashundanbuyonharyilijurnaldanashrettirilibkelinadi.
Tadqiqotchilartomonidanbittabigmakmahsulotisotibolishuchunmamlakatdagio‘rtachaishchisarflashimumkinbo‘lganvaqtmiqdorivaboshqako‘rsatkichlarqo‘shilibBigMakindeksito‘g‘risidagig‘oyaboyitildi.Indeks mahalliyishhaqqisingarifaktorlarasosidao‘rtachaishchiningxaridqobiliyativaboshqako‘rsatkichlarninisbatanhaqqoniyroqko‘rsatibberadi.
Valyutakursiharakatinioldindanbashoratqilishningusullaridanbirishuki,harikkalavalyutadahamtovarvaxizmatlarsavatibirxilnarxdabo‘lishiuchunvalyutalarkursitabiiyravishdao‘rnatilishikerak.BigMakindeksidakengtarmoqlirestorantlartizimidasotiladiganbigmakburgeritovarvaxizmatlarsavativazifasinibajaradi.Aynanbigmaktanlanganingsababinidunyoningko‘plabmamlakatlaribo‘ylabkengtarqalgan―McDonald‘s‖restorantlaritarmog‘iorqalinarxlarto‘g‘risidayetarlichamalumotolishningimkoniyatimavjudligivaboshqalarorqaliko‘rsatishmumkin.Shuasoslargako‘raindeksko‘plabmamlakatlarvalyutalarinitaqqoslashimkoniyatiniberadi.
Keyingiyildauamerikastandartigaaylandivanarxi49tsentnitashqiletdi.1986yildanboshlabTheEconomistjurnaliBigMacIndexxisoblabe‘lonqiladivaupaytdauningnarxi$1.60 yetdi.Upaytda15mamlakatnarxlariberilardi.