2011 YÜksek lisans tez özetleri

Key Words: Heal, Healing Plants, Healing Gardens.

COŞKUN Nilhan Hanife

Danışman : Prof. Dr. Yahya AYAŞLIGİL

Anabilim Dalı : Peyzaj Mimarlığı

Mezuniyet Yılı : 2011

Tez Savunma Jürisi : Prof. Dr. Yahya AYAŞLIGİL

Prof. Dr. Hakan ALTINÇEKİÇ,

Prof. Dr. Ünal AKKEMİK,

Yar. Doç. Dr. İ. Müge ÖZGÜÇ ERDÖNMEZ

Yar. Doç. Dr. Aysel ULUS

Kokulu Bitkiler ve Koku Bahçeleri Üzerine Araştırmalar

Koku; bitkilerin en güçlü ve etkileyici özelliklerinden biridir. Koku saçan bitkilere hemen hemen her yerde rastlamak mümkündür. Fakat kokulu bitkiler ile ilgili araştırma ve çalışmalar nadiren yapılmakta ve ülkemizde pek kullanılmamaktadır. Günümüzde ise artık peyzaj düzenleme çalışmalarında, bitkilerin görsel ve ekolojik özelliklerinin yanı sıra koku özellikleri de değerlendirilmektedir. Bitkilerin bu özelliklerine dayanarak oluşturulan koku bahçeleri de giderek toplum içerisinde ilgi uyandırmaktadır.

Tarihteki ilk koku bahçesi, M.Ö 6. yy’da yaptırılmış olan Babil’in Asma Bahçeleri’nde görülmüştür. Aromatik bitkiler ilk olarak Mısırlı rahipler tarafından kullanılmış, daha sonra ise Yunanlılara ve oradan da Avrupa’ya taşınmış ve ülkemizde de kullanılmaya başlanmıştır.

Bir koku bahçesi oluştururken dikkat edilmesi gereken hususlardan biri, bahçe içinde oluşabilecek hava akımlarının önlenmesidir. Ayrıca kullanılacak bitkilerin burun, el veya ayak hizasına kadar boylanması ve kullanıcıların bitkilerle temasını sağlayabilmek için yürüme yolları ve oturma birimlerinin yakınına yerleştirilmesi gerekmektedir. Kokulu bitkilerin çoğu güneşli yerlerde daha iyi yetişir.

Dünyada ve ülkemizde koku bahçeleri çoğunlukla çeşitli park ve bahçelerde aromatik bitkilere ayrılan kısımlarda tasarlanmaktadır. Bu çalışmada hem dünyadan hem de ülkemizden koku bahçesi örnekleri verilmiştir.

Bu araştırma da; öncelikle koku bahçeleri ile ilgili literatür değerlendirilmiştir. Çeşitli park, botanik bahçesi, arboretum gibi alanlar gezilerek İstanbul ilinde doğal yayılış gösteren ya da egzotik olarak yetişmekte olan, peyzaj düzenleme çalışmalarında kullanılabilen kokulu bitki türleri tespit edilmiştir. Bu bitkilerden 43 adeti geniş yapraklı ağaç, 15 adeti ibreli ağaç, 110 adeti çalı, 23 adeti sarılıcı ve tırmanıcı bitki, 34 adeti pereniyal, 32 adeti mevsimlik çiçek, 48 adeti otsu bitki, 40 adeti soğanlı bitki, 31 adeti kaya bitkisi ve 15 adeti su bitkisi olmak üzere toplamda 391 adet kokulu bitki taksonu listelenmiş ve tablo şeklinde verilmiştir.

Bahçeye farklı bir boyut ve etki kazandırmasına rağmen genellikle görsel etkinin gerisinde kalan kokunun tanımı ve özellikleri, koku bahçelerinin tarihsel süreci ve tasarımında dikkat edilmesi gereken prensipler aktarılarak dünyadan ve ülkemizden koku bahçesi örnekleri verilmiştir. Araştırma alanı olarak İstanbul İli seçilmiş ve araştırma sonunda ise; çalışma boyunca elde edilen tüm bilgiler değerlendirilerek, Darıca/Kocaeli’nde yer alan yaklaşık 2500 m² alana sahip bir ofis bahçesi “Koku Bahçesi” şeklinde tasarlanıp, örnek proje olarak sunulmuştur.