2012 yili programi


C. EKONOMİDE KAYITDIŞILIĞIN AZALTILMASI



Yüklə 4,97 Mb.
səhifə17/37
tarix26.07.2018
ölçüsü4,97 Mb.
#58565
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   37

C. EKONOMİDE KAYITDIŞILIĞIN AZALTILMASI

1. Mevcut Durum


Ülkemizde ekonomik hayatın önemli bir yapısal sorunu olan kayıtdışılığı ortaya çıkaran etmenler arasında, yaşanan makroekonomik istikrarsızlıklar, geçmişteki yüksek enflasyonist ortam, yüksek vergi ve prim oranları ile diğer idari-mali-yasal yükler gibi ekonomik sebeplerin yanı sıra yolsuzluk, çarpık kentleşme, işletmelerin çok büyük bölümünün küçük ölçekli olması, işsizliğin yüksek olması, kamu harcamalarında israf olduğu yönünde toplumda genel bir algının mevcudiyeti, bürokratik formalitelerin fazlalığı, nakit kullanımının yüksekliği, denetim sisteminin yeterince etkin olmaması, kurumlar arası koordinasyon eksikliği, sıkça çıkarılan afların gerek toplumdaki adalet duygusunu gerek kamuya karşı yükümlülüklerini zamanında yerine getirme duyarlılığını aşındırması ve kayıtdışılıkla mücadelede toplumsal ve siyasi iradenin oluşmaması gibi sosyal ve yapısal faktörler yer almaktadır.

Kayıtdışı faaliyetlerdeki artış, bireyler ve işletmeler arasında haksız rekabetin doğmasına, gelir dağılımının bozulmasına, kayıtlı çalışan mükelleflerin vergiye gönüllü uyumunun ve toplumdaki vergi bilincinin azalmasına yol açmaktadır. Bu durumun yaygınlaşması, kayıtdışılık sorununun toplum nezdinde normalleşmesine, meşruiyet algısının güçlenmesine ve böylece toplumsal değerlerin zedelenmesine neden olmaktadır.

Kayıtdışı ekonomiye yönelik çalışmalar, ülkemizde kayıtdışı ekonominin boyutunun gelişmiş ekonomilere kıyasla oldukça yüksek olduğunu ortaya koymaktadır. Buna bağlı olarak, artan kamu finansman ihtiyacının vergi oranlarının yükseltilmesi yoluyla karşılanması, vergiye karşı direnci daha da artırmakta, kayıtdışılığı bir kısır döngü haline getirmektedir.

Ayrıca, kayıtdışı ekonomi, ilk aşamada kayıtdışı çalışan işletmelere rekabet avantajı sağlıyor gibi algılansa da, bu tür şirketlerin kurumsallaşmasını ve ölçek ekonomisinin getirilerinden yararlanmalarını engellemekte, vergilendirilemeyen kayıtdışı ekonomik faaliyetler nedeniyle girdiler üzerinde artan vergi yükü, uluslararası alanda rekabet edebilirlik açısından dezavantaj oluşturmaktadır.

Son yıllarda, ülkemizde, yatırım ortamının iyileştirilmesi kapsamında bürokrasinin azaltılmasına, enflasyon muhasebesi uygulamasına, gümrük, sosyal güvenlik ve vergi işlemlerinde büyük ölçüde otomasyona geçilmesine, kaçakçılıkla mücadeleye, fikri mülkiyet haklarının korunmasına ve az gelişmiş yörelerde istihdamın artırılmasının teşvikine yönelik düzenlemeler yapılmıştır. Özellikle, kayıtlı çalışan mükelleflerin vergiye gönüllü uyumunun artırılması amacıyla; gelir vergisi alanında, son on yılda kademeli olarak, tarife dilimi sayısı yediden dörde, en üst tarife diliminde yüzde 55 olan vergi oranı ise yüzde 35 seviyesine indirilmiş, ücretlilerde, vergi iadesi olarak bilinen uygulama kaldırılarak asgari geçim indirimi uygulanmaya başlanmıştır. Kurumlar vergisi oranı da aynı dönemde yüzde 30-33 seviyesinden yüzde 20’ye indirilmiştir. Katma değer vergisi oranlarında da, eğitim, sağlık, tekstil ve turizm başta olmak üzere birçok sektörde son yıllarda önemli indirimler yapılmıştır. Ayrıca, hem istihdamı artırmak hem de kayıtlı istihdamı teşvik etmek amacıyla 5 puan prim indirimi, genç ve kadın istihdamının teşviki, özürlü istihdamının teşviki gibi düzenlemeler hayata geçirilmiştir. Yapılan bu düzenlemeler, kayıtdışılığı besleyen unsurlarla mücadeleye yönelik altyapının oluşturulması bakımından önem arz etmektedir.

25 Şubat 2011 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 6111 sayılı Kanunla, kayıtdışı istihdamın azaltılmasına katkı sağlayacak çeşitli düzenlemeler yapılmıştır.

6111 sayılı Kanunla, 3816 sayılı Ödeme Gücü Olmayan Vatandaşların Tedavi Giderlerinin Yeşil Kart Verilerek Devlet Tarafından Karşılanması Hakkında Kanunda yapılan değişiklikle yeşil kart sahibiyken çalışmaya başlayan kişilerin ve bunların bakmakla yükümlü olduğu kişilerin, genel sağlık sigortası kapsamına girmesi sebebiyle yeşil kartlarının iptal edilmesi yerine askıya alınması, bu kişilerin çalışmalarının sona ermesinden sonra tekrar aktif hale getirilmesi düzenlenmiştir. Böylece, yeşil kartlarının iptal edilmemesi için kayıtdışı çalışmayı tercih eden kişilerin kayıtlı çalışmalarının özendirilmesi amaçlanmıştır.

6111 sayılı Kanunla, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu kapsamında özellikle kayıtdışılığın yoğun olduğu genç ve kadın istihdamına yönelik istihdam teşvikleri genişletilmiş; 4447 sayılı Kanun kapsamındaki istihdam teşviklerinden diğer kanunlarda düzenlenen 5 puan prim indirimi gibi istihdam teşvikleriyle birlikte yararlanabilme imkanı getirilmiştir. İlave istihdamın işverene maliyetini azaltmaya yönelik söz konusu düzenlemelerin kayıtlı istihdamı artırması beklenmektedir.

6111 sayılı Kanunla, 5510 sayılı Kanunda yapılan değişiklikle tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışanlara; ticari taksi, dolmuş ve benzeri nitelikteki şehir içi toplu taşıma aracı işyerlerinde çalışanlara; kısmi süreli çalışanlara hizmet akdiyle çalışanlar statüsünde sigortalı sayılma imkanı getirilmiştir.

2011-2013 yıllarını kapsayan Kayıtdışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Planı hazırlıkları tamamlanmıştır.

Vergi denetiminde etkinliğin artırılması amacıyla, 10 Temmuz 2011 tarihinde yürürlüğe giren 646 sayılı KHK ile vergi denetim birimleri tek çatı altında birleştirilmiştir.

Vergi kayıp ve kaçağının boyutunun ölçülmesine yönelik çalışmalar ile nesnel risk faktörleri çerçevesinde, riskli mükelleflerin tespit edilmesini sağlamayı amaçlayan Merkezi Risk Analizi Modelinin test çalışmaları tamamlanmıştır.

Vergilendirmede mükellef hizmetlerinin etkinleştirilmesi kapsamında 2011 yılının ilk 7 ayında toplam 10 çeşit beyanname, bildirim ve form gözden geçirilmiştir. 2011 yılı Ağustos ayı itibarıyla 3.020 mükellef elektronik fatura uygulamasından yararlanmıştır.

Kamu düzeni ve toplum sağlığının korunması, haksız rekabetin önlenmesi ve vergi kayıplarının azaltılması amacıyla, 27 Ekim 2011 tarihli 2011/18 sayılı Başbakanlık Genelgesiyle 2011-2013 yıllarını kapsayan Tütün ve Tütün Mamulleri Kaçakçılığı ile Mücadele Eylem Planı yürürlüğe girmiştir.

Kayıtdışı istihdamın önlenmesi kapsamında Maliye Bakanlığı vergi dairelerince düzenlenen yoklama fişlerinin birer örneklerinin aylık periyotlarla Sosyal Güvenlik Kurumuna gönderilmesi ve söz konusu fişlerde yer alan kişi ve işyerlerinin Sosyal Güvenlik Kurumuna tescilli olup olmadıklarının araştırılması uygulamasına devam edilmektedir. Bu kapsamda, 2011 yılı Ağustos ayı itibarıyla 13.351 kişi ve 1.774 işyerinin tescilsiz olduğu tespit edilmiştir.

Alo 170 Kayıtdışı İstihdam ve Sosyal Güvenlik Bilgi Hattı aracılığıyla elde edilen bilgilerin ve ihbarların değerlendirilmesi sonucunda, 2008 yılından 2011 yılı Ağustos ayına kadar 25.857 kişi ve 2.136 işyerinin tescilsiz olduğu tespit edilmiştir. Yazılı ihbar ve şikâyetlerin değerlendirilmesiyle de bu dönemde 747 kişinin tescilsiz olduğu tespit edilmiştir.

Kurumların kendi mevzuatı çerçevesinde kayıtdışı istihdam ve yabancı kaçak işçi çalıştırılmasının önlenmesi konusunda ortak hareket etmesi ve kurumlar arasında işbirliğinin geliştirilmesi amacıyla imzalanan Ortak Eylem Protokolünün uygulanmasıyla aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir.

1774 sayılı Kimlik Bildirme Kanununa istinaden çıkarılan yönetmelik eki formların 2008 yılı Temmuz ayından itibaren SGK’ya gönderilmesine başlanmış ve 2011 yılı Ağustos itibarıyla 58.482 kişinin sigortasız, 3.640 işyerinin tescilsiz olduğu tespit edilmiştir.

Sağlık İl Müdürlüklerince düzenlenen portör muayene listelerinin 2008 yılı Haziran ayından itibaren SGK’ya gönderilmesi sağlanarak, 2011 yılı Ağustos ayı itibarıyla 63.503 kişi ve 3.512 işyerinin tescilsiz olduğu tespit edilmiştir. Bu dönemde sosyal güvenlik kontrol memurlarınca yapılan tespitler sonucunda 94.306 kişi ve 20.329 işyerinin, kamu idarelerinin denetim elemanlarınca yapılan tespitler sonucunda da 9.184 kişi ve 1.103 işyerinin tescilsiz olduğu tespit edilmiştir.

28 Eylül 2008 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 5510 Sayılı Kanunun 8’inci Maddesinin Yedinci Fıkrasının Uygulanması Hakkında Tebliğ uyarınca, 2008 yılı Ekim ayından itibaren bankalardan ve 14 adet kamu kurum ve kuruluşundan, işlemi yapılan kişilerin T.C. Kimlik Numaralarıyla birlikte mesleki bilgileri de alınmaya ve sigortalılık kontrolleri yapılmaya başlanmıştır. 21 Nisan 2010 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan ve söz konusu tebliğde yapılan değişiklikle, 5 adet kamu kurum ve kuruluşundan, çiftçi kayıt sisteminden, internet sağlayıcılarından, Türk Telekomünikasyon A.Ş. ve GSM operatörlerinden de işlemi yapılan kişilerin T.C. kimlik numaralarıyla birlikte mesleki bilgileri de alınmaya ve sigortalılık kontrolleri yapılmaya başlanmıştır. Bu kapsamda, 2008 yılından 2011 yılı Ağustos ayına kadar 698.411 kişi ve 18.292 işyerinin tescilsiz olduğu tespit edilerek, kişi ve işyerlerinin tescil işlemleri yapılmıştır.


2. Temel Amaç ve Hedefler


Ekonominin rekabet gücünün artırılmasının yanı sıra kamu finansman kaynaklarının sağlıklı bir yapıya kavuşturulması, kayıtlı ekonomiye geçiş süreciyle ulaşılmak istenen temel amaçlardır.

2011-2013 yıllarını kapsayacak şekilde güncellenen Kayıtdışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Planı çerçevesinde kayıtdışı ekonomiyle mücadeleye 2012 yılında da devam edilecektir. Bu kapsamda, uygulamanın etkinliğinin artırılması amacıyla kurumlar arası işbirliği güçlendirilecektir.


3. Politika Öncelikleri ve Tedbirler


Öncelik / Tedbir

Sorumlu / İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar

Süre

Yapılacak İşlem ve Açıklama

Öncelik 15. Hazırlanan Eylem Planı çerçevesinde kayıtdışılıkla etkin bir şekilde mücadele edilecektir.

Tedbir 35. 2011 -2013 yıllarını kapsayan Kayıtdışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Planı uygulanacaktır.

Gelir İdaresi Başkanlığı (S); Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Sosyal Güvenlik Kurumu, İlgili Diğer Kamu Kurum, Kuruluşları ve STK'lar

Aralık Sonu

2011 – 2013 yıllarını kapsayan Eylem Planı kararlılıkla uygulanacak, üçer aylık dönemler itibarıyla izleme ve değerlendirmeye ilişkin rapor yayımlanacaktır.

Öncelik 16. Kayıtdışı ekonomiyle mücadelenin denetim boyutunu güçlendirmeye ve etkinleştirmeye yönelik uygulamalar hayata geçirilecek ve gerekli yasal düzenlemeler yapılacaktır.

Tedbir 36. Vergilendirmede mükellef hizmetleri etkinleştirilecektir.

Gelir İdaresi Başkanlığı (S); Gümrük ve Ticaret Bakanlığı

Aralık Sonu

Mükelleflerin vergisel işlemlerde kullandığı beyanname, bildirim ve formlar gözden geçirilecektir. Yürürlüğe giren elektronik fatura uygulamasının kullanımı genişletilecek ve bankacılık ödeme sistemleri ile entegrasyonu sağlanacaktır. Fatura ve diğer belgelerin elektronik ortamda arşivlenmesine imkan tanıyacak teknik ve hukuki altyapı oluşturulacaktır. Mükelleflerin tutmak zorunda oldukları Yevmiye defteri ve defter-i kebirin muhasebe kayıtlarının elektronik ortamda oluşturulması, muhafazası ve iletilmesiyle ilgili standartlar belirlenecek, gerekli hukuki ve teknik altyapı oluşturulacaktır.

Tedbir 37. Denetime tabi tutulacak mükelleflerin seçiminde Merkezi Risk Analizi Modeli uygulanacaktır.

Maliye Bakanlığı (S); Gelir İdaresi Başkanlığı

Aralık Sonu

Riskli mükelleflerin merkezden tespit edilerek incelemeye sevkinin nesnel kriterlere dayandırılmasını sağlamak amacıyla geliştirilen Merkezi Risk Analizi Modeli etkin bir şekilde uygulanacaktır.

Tedbir 38. Vergi denetim kapasitesi artırılacaktır.

Maliye Bakanlığı (S); Gelir İdaresi Başkanlığı

Aralık Sonu

İdarenin vergi inceleme kapasitesi geliştirilecektir. Sürekli eğitim uygulaması ile mevcut beşeri sermayenin niteliği artırılacaktır. Vergi inceleme standartları geliştirilerek incelemelerin hızlı ve etkin bir şekilde yapılması sağlanacaktır.

Tedbir 39. Kaçak işçi çalıştıran işletmelerin kamu ihalelerinden belli bir süreyle men edilmesine yönelik düzenleme yapılacaktır.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (S); Maliye Bakanlığı, Sosyal Güvenlik Kurumu, Kamu İhale Kurumu

Aralık Sonu

Kamu İhale Kanununda kayıtdışı istihdamla mücadele amacıyla; kayıtdışı işçi çalıştırdığı saptanan işverenin, tüzel kişi olması halinde tüzel kişiliğin yanı sıra ortakları ve onların ortak olduğu diğer şirketler de kamu ihalelerine beş yıl süreyle giremeyeceklerine dair değişiklik yapılacaktır.

Öncelik 17. Kaçakçılıkla etkili bir şekilde mücadele edilecektir.

Tedbir 40. Akaryakıt başta olmak üzere; canlı hayvan, et, çay, şeker ve şeker mamülleri ve e-ticaret yoluyla yapılan kaçakçılıkla mücadelenin etkili bir şekilde sürdürülmesi amacıyla Eylem Planları hazırlanarak yürürlüğe konulacaktır.

Gümrük ve Ticaret Bakanlığı (S); Gelir İdaresi Başkanlığı, Adalet Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Ulaştırma Bakanlığı, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, EPDK ve Şeker Kurumu ile Diğer İlgili Kuruluşlar

Aralık Sonu

Kaçakçılığın yüksek boyutta olduğu tespit edilen söz konusu alanlarda kapsamlı Eylem Planları hazırlanarak yürürlüğe konulacaktır. Bu doğrultuda, kaçakçılıkla mücadelede araç ve yöntemler geliştirilecek, kurumlar arası işbirliği güçlendirilecektir.



Yüklə 4,97 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   37




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin