2015-nisan-bh-424-doc

Bir referans niteliği taşıyor

İlk olarak Çin-Orta Asya’da doğan ve gelişen, 16. yüzyıldan itibaren Osmanlılarda da önem kazanan kat’ı sanatını konu alan kitap, toplumu bilgilendirmenin yanı sıra, akademik çevreler ve öğrenciler için de referans niteliği taşıyor. Kitap, Türkiye ve yurtdışındaki müzelerle, özel koleksiyonlarda bulunan kat’ı sanatının en önemli eserlerini bir araya getirerek, uluslararası alandaki tüm tarih meraklılarının ilgisine sunuyor.

Yüzlerce yıllık bir geçmiş

Kâğıdın keşfi başta kitap sanatları olmak üzere, yeni sanat dallarının oluşmasına da imkân tanımış. Özellikle kâğıtla yapılan sanat dallarından biri olan kâğıt oymacılığı Uzakdoğu ve İslam sanatı tarihinde etkileyici bir yere sahip. Türkçe “kâğıt oyma” adını alan bu sanata Arapça “kat’ı” denilmiş ve Osmanlılar tarafından yaygın olarak bu terim kullanılmış.

Kâğıt oymacılığı günümüzde, kâğıdın keşfedildiği ülke olan Çin’de, renklendirilmiş kâğıtlardan yapılan çeşitli çiçekler, hayvanlar ve şekiller biçiminde, bir halk sanatı olarak varlığını sürdürüyor. Özellikle Budist inanç dünyasına uygun, süsleme amaçlı ya da sembolik anlamları olan uygulamalar günümüze değin gelmiş.

Kâğıdın bu şekilde kullanımına, İngiliz Arkeolog Aurel Stein tarafından Çin’in kuzeybatısındaki Dunhuang’ta, 17 numaralı mağarada yapılan çalışmalar sırasında bulunan ve günümüzde Londra British Library’de korunan süslemeler arasında rastlanıyor. Bu eserlerin bulunduğu coğrafya ise kâğıdın keşfedildiği Çin’e çok yakın…

Yaklaşık 13x13 cm ölçülerinde farklı renkte kâğıtların, değişik boyutlarda kesilerek üst üste yapıştırıldığı, yer yer mürekkep ve boyayla renklendirilen kâğıttan kesme çiçekler, kat’ı sanatının günümüze ulaşan en erken örnekleri. 5. ve 10. yüzyıllar arasında yapıldığı tahmin edilen bu eserlerin, Budistlerin ibadet maksadıyla kullandıkları mağaraların duvarlarını süslemek amacıyla üretildiği düşünülüyor. Kâğıt oyma, kâğıttan süs yapma sanatı Çin’den İç Asya’ya, İslam Dünyası’na ve Japonya’ya yayılmış.

Orta Asya’da bir halk sanatı olarak doğan ve gelişen kat’ı, 16. yüzyıldan itibaren Osmanlılarda da önem kazanmış. Yazı ve motiflerin oyulup kesilerek kâğıt ya da deri zemine yapıştırılması diye tanımlanabilecek bu teknikle, olağanüstü eserler meydana getirilmiş. İlk örneklerine deri kitap kaplarında rastlanan, daha sonra yazma kitapların sayfa süslemelerinde ve minyatür albümlerinde, sülüs, nesih ve nestalik levhalarda kullanılan bu değerli sanat eserleri günümüzde Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi’nde, Türk ve İslam Eserleri Müzesi’nde, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi’nde ve Sadberk Hanım Müzesi’nde korunuyor.

Kat’ı sanatının değerli örnekleri günümüzde Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi’nde, Türk ve İslam Eserleri Müzesi’nde, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi’nde ve Sadberk Hanım Müzesi’nde korunuyor.