2018 yili programi

a) Mevcut Durum

Sosyal sigorta kapsamındaki nüfus oranı 2016 yılında yüzde 83,5 düzeyine ulaşmıştır. Bu oranın daha da artırılması amacıyla, fiili denetimlerin yanı sıra başta kamu kurumlan arasında olmak üzere veri paylaşımı, bilgi teknolojilerinden yararlanılması ve toplumsal bilincin artırılmasına yönelik faaliyetlere devam edilmektedir,

Sağlık bütçesinde kaynak etkinliğinin sağlanması amacına yönelik çalışmalar devam etmektedir. Bu çerçevede özellikle hasta ve işlemin takibinin yapılması, suiistimallerin önlenmesi, gereksiz ve mükerrer tetkiklerin önüne geçilmesi konuları sağlığa ilişkin önemli gündem maddeleri arasında yerini korumaya devam etmektedir. Sağlık hizmetlerinin gereksiz ve kötüye kullanımında caydırıcı bir araç olan muayene katılım payı tutarları 2017 yılı başından itibaren sağlık tesislerinin yer aldıkları basamaklara göre farklılaştırılarak uygulanmaya başlamıştır. Böylelikle hastalara sağlık durumlarına uygun basamaklarda tedavinin verilmesi ile hizmet sunumunda maliyet etkinliğinin gerçekleştirilmesi adına önemli bir adım atılmıştır.

2016. 
      yılında asgari ücrete yapılan artışın işverenler üzerinde oluşturduğu mali yükün azaltılması amacıyla, sigortalı başına aylık yaklaşık 100 TL tutarında prim desteği uygulamasına, 6770 sayılı Kanun ve 2017/9865 sayılı BKK doğrultusunda 2017 yılında da devam edilmiştir. Bu düzenleme, artan mali yük gerekçesiyle işverenlerin işçilerini kayıt dışı biçimde çalıştırma eğilimine girmelerinin önlenmesi açısından önem arz etmektedir.
      

09/02/2017 tarihinde yürürlüğe giren 687 sayılı KHK ile getirilen düzenlemeyle kayıtlı istihdamın artırılması kapsamında özel sektör işverenlerine, işe aldıkları her ilave kişi için ödemeleri gereken sigorta prim tutarının her bir günü için 2017 yılı sonuna kadar yaklaşık 22 Tl tutarında sigorta primi desteği sağlanmaya başlanmıştır.

GSS prim borçlularının sayısının artması ve prim tahsilatında yaşanan sıkıntılar nedeniyle GSS sisteminde revizyona gidilmesi ihtiyacı doğmuştur. Bu doğrultuda 08/03/2017 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 6824 sayılı Kanunla gelir testine girme zorunluluğu ortadan kaldırılmıştır. Buna göre, 01/04/2017 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere sosyal güvencesi olmayan veya bakmakla yükümlü olunan kişi kapsamında sağlık yardımı alma imkânı olmayan kişilerin tümü için GSS primi tutarı aylık brüt asgari ücretin yüzde 3'ü olarak belirlenmiştir. Bununla birlikte, dileyen kişiler gelir testine başvurarak, aile içindeki kişi başı gelirlerinin brüt asgari ücretin üçte birinden az olduğunu gösterdikleri takdirde, eski uygulamadaki gibi GSS priminden muaf tutularak bu kişilerin primleri devlet tarafından ödenmektedir. İlave olarak aynı Kanunla 01/04/2017 tarihi öncesine ait GSS prim borçlarına ilişkin yeniden yapılandırma imkânı da getirilmiştir. 6824 sayılı Kanunla getirilen bir diğer düzenleme de hizmet akdiyle çalışanlara yönelik uygulanan işsizlik sigortası uygulamasının bir benzerinin 2018 yılı başından itibaren kendi nam ve hesabına çalışanlar için de uygulanmasını sağlayacak olan Esnaf Ahilik Sandığının kurulmasıdır. Söz konusu Sandığın prim gelirlerini devlet ve sigortalı katkısı oluşturacaktır. Sandık, üyelerine işsizlik durumunda Esnaf Ahilik Sandığı ödeneği sağlama, aktif işgücü hizmetleri kapsamında kurs ve program destekleri sunma, yeni bir iş bulma gibi bazı ödeme ve hizmetler sunacaktır.

7020 sayılı Kanunla Sosyal Güvenlik Kurumuna otan 2017 yılı Mart ayı ve öncesine ilişkin prim, idari para cezası ve diğer borçların yapılandırılmasına yönelik düzenleme gerçekleştirilmiştir.

SGK tarafından tam otomasyona geçiş kapsamında faaliyetlere devam edilmekte olup çeşitli meslek mensuplarının teşci 1 -te rk-em eki i i i k işlemlerinin elektronik ortamda gerçekleştirilebilmesine yönelik çalışmalar yürütülmektedir.

TABLO II: 18- Sosyal Sigorta Programlarının Kapsadığı Nüfus

	2014	2015	2016
I. Kamu Çalışanlarının Sigortalı Sayılan	11147 192	11 560 377	11 520 218
1. Aktif Sigortalılar	2 910 148	3 032 971	2 982 548
2. Aylık Alanlar (kişi)	1 958 401	2 002 355	2 051 241
3. Bağımlılar	6 278 643	6 525 051	6 485 429
4. Aktif Sigortalı/Pasif Sigortalı (i )/(2)	1,49	1,51	1,45
5. Bağımlılık Oranı (3+2}/(l) II. Hizmet Akdi İle Çalışanların Sigortalı	2,83	2,81	2,86
Sayılan	38 418 396	39 893 858	40 400 763
1. Aktif Sigortalılar^1	13 121 527	13 743 643	13 440 553
2. Kısmi Süreli Çalışan Sigortalılar	292 474	339 375	349 055
3. Tarımdaki Aktif Sigortalılar	46 996	40 615	36 125
4. Aylık Alanlar (kişi)	6 509 713	6 839 981	7 144 139
5. Bağımlılar	18 447 686	18 930 244	19 430 891
6. Aktif Sigortalı/Pasif Sigortalı (l+2+3)/(4)	2,07	2,06	1,94
7. Bağımlılık Oranı (5+4)/(3+2+l)	1,85	1,82	1,92
III. Bağımsız Çalışanların Sigortalı Sayılan	14 610 481	14 810 840	14 362 611
1. Aktif Sigortalılar^2	1 963 165	2 035 701	1 983 661
2. İsteğe Bağlı Aktif Sigortalılar	116 204	104 999	92 595
3. Tarımdaki Aktif Sigortalılar	864 468	797 334	717 876
4. Aylık Alanlar (kişi)	2 452 887	2 541 927	2 559 823
5. Bağımlılar	9 213 757	9 330 879	9 008 656
6. Aktif Sigortalı/Pasif Sigortalı (l+2+3)/(4)	1,20	1,16	1,09
7. Bağımlılık Oranı (5+4)/(3+2+l)	3,96	4,04	4,14
IV. Özel Sandıklar Toplamı	377 800	386 572	392 201
1. Aktif Sigortalılar	136 482	140 111	140 174
2. Aylık Alanlar	88 359	89 483	85 920
3. Bağımlılar	152 959	156 978	166 107
4. Aktif Sigortalı/Pasif Sigortalı (l)/(2)	1,54	1,57	1,63
5. Bağımlılık Oranı (3+2)/(l)	1,77	1,76	1,80
V. Genel Toplam	64 553 869	66 651 647	66 675 793
1. Aktif Sigortalılar	18 131 322	18 952 426	18 546 936
2. İsteğe Bağlı Aktif Sigortalılar	116 204	104 999	92 595
3. Tarımdaki Aktif Sigortalılar	911 464	837 949	754 001
4. Kısmi Süreli Çalışan Sigortalılar	292 474	339 375	349 055
5. Aylık Alanlar	11 009 360	11 473 746	11 841 123
6. Bağımlılar	34 093 045	34 943 152	35 092 083
7. Aktif Sigortalı/Pasif Sigortalı (l+2+3+4)/(5)	1,77	1,76	1,67
8. Bağımlılık Oranı (5+6)/(l+2+3+4)	2,32	2,29	2,38
VI. Genel Nüfus Toplamı	77 695 904	78 741053	79 814 871
VIII. Sigortalı Nüfus Oranı (Yü2de)	83,1	84,6	83,5

Kaynak: SGK

1. 
   Zorunlu sigorta ve yuıt dsşi topiuiuk sigortasînı kapsamaktadır.
   
2. 
   Muhtarlık ve zorunlu sigortayı kapsamaktadır.
   

Sosyal sigorta sisteminin gelirleri giderlerini karşılayamamakta ve sistem açık vermeye devam etmektedir. Sistemde gerçekleştirilen reformlara rağmen geçmişte uygulanan erken emeklilik, yüksek aylık bağlama oranlarından kaynaklanan yükümlülüklerin devam etmesi ve yüksek sağlık harcamaları açığın başlıca nedenlerini oluşturmaktadır. Finansman açığını kapatmak için sisteme bütçeden yapılan transfer tutarının GSYH'ya oranı; sosyal sigorta primlerine devlet katkısı, ek ödemeler, faturalı ödemeler, ek karşılıklar, sosyal sigorta primleriyle ilgili teşvik tutarları ve ödeme gücü olmayanların GSS primleri hariç olmak üzere

2015. 
      yılında yüzde 0,53'ten 2016 yılında yüzde 0,78'e yükselmiştir.
      

Sosyal sigorta sisteminin finansal sürdürülebilirliğinin önemli göstergelerinden biri olan aktif/pasif oranı 2014 yılı sonu itibarıyla 1,77,2015 yılında 1,76,2016 yılında ise 1,67 olarak gerçekleşmiştir. Sosyal sigorta sistemi gelirlerini olumsuz yönde etkileyen faktörlerden biri olan kayıt dışı istihdam oranı ise 2016 yılında yüzde 33,5 olmuştur. 2016 yılında yüzde 8,3 olan 65 yaş ve üzeri nüfusun toplam nüfusa oranının 2023 yılında yüzde 10,2'ye, 2050'de yüzde 20,8'e yükselmesi ve dolayısıyla nüfusun giderek yaşlanması beklenmektedir. 65 yaş ve üzerindeki nüfusun çalışma çağındaki nüfusa oranı incelendiğinde 2016 yılında yüzde 12,3 olan bu oranın 2023 yılında yüzde 14,9'a, 2050'de ise yüzde 32,9'a yükseleceği tahmin edilmektedir. Yaşlı bağımlı nüfus oranındaki artışın, aktif-pasif oranı üzerinde bir baskı ve beraberinde emeklilik sigortası giderlerini yükseltici bir etki oluşturması beklenmektedir. Benzer biçimde, yaşlanan nüfus, sağlık teknolojilerindeki ilerlemeler ve hanehalkı gelirlerindeki artış, sağlık harcamalarında yükselmeye neden olarak beraberinde sağlık sigortası giderlerini de artıracaktır.

İşgücüne katılım oranının düşüklüğü, istihdam içinde kayıt dışı istihdamın payının göreli yüksekliği, kayıtlı istihdam edilen çalışanların primlerinin önemli ölçüde asgari ücret üzerinden yatırılması, sosyal sigorta sisteminin verimliliğini olumsuz etkilemeye devam etmektedir. Bu kapsamda özellikle kadınların kayıtlı istihdamının sağlanmasına yönelik düzenlemeler büyük önem arz etmektedir. Son yıllarda kadınların kayıt dışı istihdam oranlarında her ne kadar düşüş olsa da, 2016 yılı itibarıyla söz konusu oran yüzde 44,3 olarak gerçekleşmiştir. 6663 sayılı Kanunla getirilen yarı zamanlı çalışmanın işçiler açısından hangi işlerde yapılabileceğini ve uygulamaya ilişkin usul ve esaslarını belirleyen Yönetmelik 08/11/2016 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Sigorta sisteminde finansal sürdürülebilirliğin sağlanabilmesi amacıyla 5510 sayılı Kanunla aylık bağlama oranları düşürülmüştür. Bu nedenle, bireylerin emeklilik döneminde hayat standartlarını koruyabilmeleri için primlerin gerçek ücretler üzerinden bildirilmesi, çalışma hayatında daha uzun sürelerde kalmanın teşvik edilmesi ve bireysel tasarrufların artırılması konuları önem arz etmektedir. Bu çerçevede 6740 sayılı Kanunla 2017 yılından itibaren çalışanların otomatik olarak tamamlayıcı bir emeklilik planına dâhil edilmesi uygulaması getirilmiştir. Çalışanların İşverenleri Aracılığıyla Otomatik Olarak Emeklilik Planına Dâhil Edilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik 02/01/2017 tarihinde yürürlüğe konulmuştur. Buna göre kamu idarelerinde ve özel sektörde çalışan kişilerin kademeli olarak bireysel emeklilik sistemine otomatik olarak dâhil edilmesi uygulaması başlamıştır.

Kişileri gerçek gelirleri üzerinden prim ödemeye teşvik eden, kayıtlı istihdamı önceleyen, sosyal yardım ve istihdam arasındaki ilişkiyi geliştiren bütünleşik politikalara duyulan ihtiyaç önemini korumaktadır,

Geri ödeme kapsamında olmayan sağlık hizmetlerinin sağlanmasında tamamlayıcı sağlık sigortası modellerinin geliştirilesi ile devlet katkısı teşviki getirilen tamamlayıcı emeklilik kapsamındaki nüfusun artırılmasına yönelik ihtiyaç devam etmektedir.

Sosyal güvenlik sisteminin nüfusun tamamını kapsayan, adil, kaliteli ve mali açıdan sürdürülebilir bir yapıya kavuşturulması temel amaçtır.

Çalışanları sosyal sigorta çatısı altında toplayan, kayıt dışı istihdamla mücadele konusunda etkin denetim-koordinasyon mekanizmasına sahip bir sistem hedeflenmektedir.

Politika ve Tedbirler

Politika / Tedbir	Sorumlu /İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar	Süre	Yapılacak İşlem ve Açıklama
Sosyal güvenlikte hak ve prim geliri kayıplarına yo! açan kayıt dışıhkla etkin mücadele kapsamında, denetime, koordinasyona, bilişim altyapısına ve bilinçlendirme faaliyetlerine önem verilecektir. (Kalkınma Planı p.328)
Tedbir 122. SGK denetim mekanizmaları güçlendirilerek sosyal sigorta sistemi gelirlerindeki kayıp ve kaçaklar azaltılacaktır.	SGK (S), Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, İŞKUR, İlgili Kamu Kurum ve Kuruluşları ile Meslek Örgütleri	Aralık Sonu	Kayıt dışı istihdamı önlemeye yönelik kurum ve kuruluşlarla yapılan veri paylaşımı çalışmalarının kapsamı genişletilecektir. Risk odaklı denetim yaygınlaştırılacak, ücreti eksik bildirilen kalifiye mesleklerdeki kişilerin tespitine yönelik çalışmalaryürütülecektir, Sigorta alanında yapılan veri analizi çalışmalarının etkinliğinin artırılması kapsamında Teftiş Yönetim Sistemi projesi tamamlanarak uygulamaya konulacaktır.
Sosyal güvenlik mevzuatı sade ve anlaşılır bir yapıya kavuşturulacak, kişileri sistemden uzaklaştıran bürokratik formaliteler azaltılacaktır. (Kalkınma Planı p.329)
Tedbir 123. Sosyal güvenlik mevzuatı sadeleştirilecektir.	SGK (S), Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı	Aralık Sonu	Bireylerin sosyal güvenliğe ilişkin hak ve yükümlülüklerini doğrudan mevzuata başvurarak anlayabilmelerini kolaylaştırmak için öncelikli olarak belirlenecek konulardan başlamak üzere mevzuat sadeleştirmesine yönelik çalışmalaryürütülecektir.
Tedbir 124. Kolay işverenlik uygulaması yaygınlaştırılacaktır.	SGK (S), ilgili Kamu Kurum ve Kuruluşları ile Meslek Örgütleri	Aralık Sonu	Mevcutta 5510 sayılı Kanunun Ek 9 uncu maddesi kapsamında ev hizmetlerinde 10 gün ve üzeri çalışan sigortalıların işverenlerine kolay işverenlik kapsamında işyeri bildirgesi, aylık prim ve hizmet belgesi vermek yerine bir form ile SGK'ya bildirimde bulunabilmeleri imkânı veren uygulamanın, Kurumca belirlenecek devamlı nitelikteki işyerleri için de uygulanabilmesi çerçevesinde gerekli çalışma ve mevzuat düzenlemeleri gerçekleştirilecektir.