21-mavzu: Onlayn nizolarni hal qilish Reja

21-MAVZU: Onlayn nizolarni hal qilish
Reja:

1. Onlayn nizolarn ihal etishga kirish

2. Nizolarni onlayn hal qilishning huquqiy asoslari
3. Internetda nizolarni hal qilish sohasida yuzaga keladigan huquqiy muammolar


Tavsiya etiladigan adabiyotlar
1. Shoraxmetov Sh.Sh. O‘zbekiston Respublikasining Fuqarolik protsessual kodeksiga sharhlar. – Toshkent: TDYUI, 2010.
2. Sh.Ro‘zinazarov, M.Mamasiddiqov, Sh.Masadikov. Hakamlik muhokamasi haqida nimalarni bilish kerak? Amaliy qo‘llanma. infoCOM.uz MCHJ nashriyoti. Toshkent, 2010.
3. Treteyskie sudы v Uzbekistane: analiz i tendensii razvitiya. Nauchno-prakticheskoe posobie. / Otv. red. Asyanov Sh.M. – T.: Shark, 2004. – 608 s.
4. O‘zbekiston Respublikasining "Hakamlik sudlari to‘g‘risida"gi Qonuniga sharh.
5. Inoyatova S.F. Protsessualnыe mexanizmы otmenы i vыdachi ispolnitelnыx listov na prinuditelnoe ispolnenie resheniy treteyskix sudov. Monografiya. –Toshkent: De-Haus-Print, 2011.
6. Sh.M.Masadikov. Problemы pravovogo regulirovaniya mediatsii. Monografiya. – Tashkent: TGYuU, 2014. – 150 s.
7. Sh.M.Masadikov. Mediatsiya-alternativnыy sposob razresheniya grajdansko-pravovыx sporov. Uchebnoe posobie. – Tashkent: TDYuI, 2010. – 100 s.
8. M.M.Mamasiddiqov, Sh.M.Masadikov, D.Y.Xabibullayev N.A.Azizov, I.M.Salimova Hakamlik muhokamasi (o‘quv qo‘llanma) TOSHKENT – 2018
9. Nizolarni xal qilishning mukobil usullari / O‘quv qo‘llanma. Yuridik fanlari buyicha falsafa doktori (PhD), dotsent v.b. I.M.Salimova. - Toshkent. TDYuU, 2022. - 208 bet
Onlayn nizolarni hal qilish - bu Internet-texnologiyalar yordamida nizolarni (nizolarni) hal qilishning birqator usullari. Onlayn nizolarni hal qilish (ODR) – bu butunlay onlayn tarzda amalga oshiriladigan ADR protsedurasi. Innovatsion texnologiyalarni, shu jumladan Internet texnologiyalarini joriy etish ushbu an’anaviy protseduralarning imkoniyatlarini sezilarli darajada kengaytirishi mumkin.
ODR – nizolarni boshqarish vahal qilish uchun axborot-kommunikatsiya, tarmoq texnologiyalaridan foydalanishga asoslangan nizolarni hal qilishning muqobil usullarini qo‘llash usuli. Ushbu usul quyidagi vositalarni o‘z ichiga oladi: Internet vositachiligi, muzokaralar, hakamlik sudlari, shuningdek, shaxslar va tashkilotlar tomonidan nizolarni norasmiy boshqarish uchun axborotni boshqarish vositalari.
Masalan, iste’molchilar o‘zlari sotib olgan mahsulot yoki xizmat haqida savdogar bilan muammolarga duch kelganda, ular nizolarni muqobil ravishda hal qilish protsedurasi orqali suddan tashqari o‘z nizolarini hal qilishlari mumkin.
Onlayn nizolarni hal etish hozirda standartlashtirilmagan terminologiya yordamida olib borilmoqda. Shuning uchun protsess jarayonida tushunmovchilik va chalkashliklar mavjud. Eng ko‘p ishlatiladigan atamalar:
• Internet nizolarini halqilish (IDR);
• Elektron nizolarni halqilish - (Elektron nizolarni hal qilish (EDR));
• Elektron muqobil nizolarni halqilish - (Elektron ADR (EADR));
• Onlayn alternativ nizolarni hal qilish - (OnlineADR (OADR)).
Yevropa Ittifoqidagi nizolarni onlayn tarzda hal qilish
Yevropa Komissiyasi Yevropa Ittifoqining barcha a’zolari uchun 2009 yil yanvaridan kuchga kirgan Kichik da’volarni hal qilish bo‘yicha Yevropa protsedurasini (ESCP) ishlab chiqdi. Ushbu protsedura da’volar miqdori bo‘lmagan chegaralararo nizolarni hal qilish uchun taqdim etilgan. 2 ming evrodan oshadi. ESCP ma’lumotlariga ko‘ra hisob-kitoblar yozma ravishda axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (Elektron pochta, videokonferensiyalar va boshqalar) yordamida amalga oshiriladi. YeSCP tavsiyalarga ega emas, maslahatchi hisoblanadiva Yevropa Ittifoqiga a’zo davlatlar nizolarni onlayn tarzda hal qilish uchun o‘zlarining huquqiy bazalarini ishlab chiqmoqdalar. Biroq, YeSCP onlayn sud jarayonlarini amalga oshirishni osonlashtiradigan va nizolarni muqobil ravishda hal qilishga bo‘lgan ishonchning umumiy darajasini oshiradigan asos yaratadi.
ICPPdagi ICAC o‘z qoidalariga muvofiq onlayn protseduralarning barcha shakllarini taklif qiladi.
Yevropa Ittifoqida iste’molchilar bilan bog‘liq nizolarni hal qilishni tezlashtirish va soddalashtirish uchun 2013 yil may oyida ikkita hujjat qabulqilindi:
Yevropa Parlamenti va Yevropa Ittifoqi Kengashining "Iste’molchilar ishtirokida nizolarni muqobil ravishda halqilish to‘g‘risida" 2013/11 / YeU yo‘riqnomasi (keyingi o‘rinlarda - 2013/11 / YeU yo‘riqnomasi) [1] va 524/2013 sonli Nizom. Yevropa Parlamenti va Yevropa Ittifoqi Kengashining "Onlayn iste’molchilar ishtirokida nizolarni halqilish to‘g‘risida" (keyingi o‘rinlarda - 524/2013 sonli Nizom)
Yevropa Ittifoqining 524/2013-sonli Nizomining 1-qismi o‘z maqsadini belgilaydi: "Iste’molchilarning yuqori darajadagi huquqlarini himoya qilish orqali Yevropaning onlayn nizolarni hal qilish platformasini (ODR platformasi) yaratib, Yevropa Ittifoqi ichki bozorining to‘g‘ri ishlashiga hissa qo‘shing." Yevropa Ittifoqining 524/2013 yilgi reglamenti, shuningdek, Yevropa Ittifoqiga a’zo davlatlarga iste’molchilar va onlayn sotuvchilar o‘rtasida nizolarni muqobil ravishda hal qilish uchun shaffof va samarali tizimni yaratish da yordam berishni nazarda tutadi.
2013 yildagi Yevropa Ittifoqi Nizomining 2-moddasida uning qo‘llanilish doirasi ko‘rsatilgan. Ushbu Nizom ODR platformasida iste’molchilar - Yevropa Ittifoqiga a’zo davlat rezidentlari va onlayn-sotuvchilar o‘rtasidagi onlayn savdo shartnomalaridan kelib chiqadigan shartnomaviy majburiyatlardan kelib chiqadigan nizolarni ko‘rib chiqish va hal qilishda qo‘llaniladi. Yevropa Ittifoqiga a’zo davlatlar Yevropa Komissiyasiga ularning qonunchiligi iste’molchilar va onlayn sotuvchilar o‘rtasidagi onlayn nizolarni ko‘rib chiqishga ruxsat beradimi-yo‘qligini ma’lum qilishlari kerak. 5-modda ODR platformasini yaratish uchun asosiy shartlarni taqdim etadi. Uning yaratilishi,Evropa Komissiyasi tomonidan texnik xizmat ko‘rsatish, shuningdek, kompyuter ma’lumotlarini saqlash, moliyalashtirish va xavfsizligini ta’minlash kerak. ODR platformasi fuqarolar iste’molchilari va onlayn savdogarlar uchun yagona kirish joyi bo‘lishi kerak. Siz ushbu veb-saytdan bepul va Yevropa Ittifoqining barcha tillarida foydalanishingiz mumkin.
Agar iste’molchilar sotib olgan mahsuloti yoki xizmatiga nisbatan shikoyatlari bo‘lsa, sudga murojaat qilish o‘rniga ular nizolarni muqobil ravishda hal qilish (ADR) ni tanlashlari mumkin.
ODRplatformasi - Yevropa Komissiyasi tomonidan ishlab chiqilgan veb-platforma. U 2016 yil 15 fevralda butun Yevropa Ittifoqi bo‘ylab maksimal darajada geografik va tarmoq qamrovini ta’minlash uchun foydalanish imkoniyatiga ega bo‘ldi. Uning maqsadi iste’molchilarga va onlayn-savdogarlarga tovar va xizmatlarni sotib olish bo‘yicha shartnomaviy nizolarini suddan tashqari, arzon narxlarda, soda va tezkor tarzda hal qilishda yordam berishdir. Bu iste’molchilarga o‘z nizolarini Yevropa Ittifoqining 23 ta rasmiy tilidan birortasida onlayn tarzda yuborish imkoniyatini beradi. Ro‘yxatdan davlatlar ODR platformasi foydalanuvchilariga yordam berish uchun milliy aloqa nuqtasini o‘rnatishi kerak. Ushbu milliy aloqa nuqtalarining ro‘yxati ODR platformasida joylashtirilgan.
ODRning afzalliklari qanday? ODR-lar bilan iste’molchilar va treyderlar onlayn savdoga ko‘proq ishonch hosil qilishadi. Shunday qilib, iste’molchilar va savdogarlar o‘zlarining nizolarini suddan tashqarida, oddiy, tezkor va arzon usulda halqilishlari mumkinligini bilishadi. Bundan tashqari, ODR Yevropa Ittifoqidagi iste’molchilar va onlayn sotuvchilar o‘rtasida suddan tashqari, kelishmovchiliklarni halqilishning yangi madaniyatini shakllantiradi. Iste’molchilar hatto arzon narxlardagi xaridlarni qoplash uchun murojaat qilishadi va o‘z huquqlarini amalga oshiradilar. Yevropa Ittifoqidagi savdogarlar bundan ham foyda ko‘rishadi. Hozirda, ushbu sotishdan kelib chiqadigan muammolarni halqilishda sezilgan qiyinchiliklar tufayli, onlayn sotuvlarning qariyb 60 foizi amalga oshirilmayapti. ODR sizga qimmat sud jarayonini tejashga yordam beradi va sizning biznes obro‘ingizni va mijozlar bilan yaxshi munosabatlarni saqlab qoladi.