22-ma’ruza: Dasturiy ta’minot oqimining murakkabligi o‘lchovi

2.Xavfsizlik o‘lchovlari.
Xavfsizlik o‘lchovlari, dasturiy ta’minot oqimining dastur tuzilishi, ma’lumot almashinuvi, va foydalanuvchi ma’lumotlarini himoya qilish bo‘yicha muhim elementlardan biridir. Quyidagi xavfsizlik o‘lchovlari mavjud:
Ma’lumotlar xavfsizligi:
Shifrlash: Tizimdagi ma’lumotlar, ularga mos ravishda shifrlanishi kerak. Shifrlash algoritmlari va protokollari foydalanuvchilar va tizim administratorlari tomonidan tasdiqlangan bo‘lishi kerak.
Ko‘rsatkichlar va tokenlar: Foydalanuvchi autentifikatsiyasi uchun ko‘rsatkichlar (tokens) va boshqa ma’lumotlar foydalanuvchilar orasida amal qilishda xavfsizlikni ta’minlashda muhimdir.
Dastur tuzilishi xavfsizligi:
Dastur kiritishlarini chegaralash: Dastur tuzilishi xavfsizligi uchun dastur kiritishlarini chegaralash, boshqa komponentlarga kirishni cheklash, noto‘g‘ri ma’lumot kiritilishini oldini olish imkoniyatini ta’minlash.
Xavfsizlik uchun protokollar: Xavfsizlikni ta’minlash uchun dastur oqimi boshqa tizimlar bilan o‘zaro aloqani shifrlash, davolanishni cheklash va boshqa xavfsizlik protokollarini qo‘llab-quvvatlash.
Foydalanuvchi ma’lumotlarini himoya qilish:
Autentifikatsiya va avtorizatsiya: Foydalanuvchilar kiritishlari uchun qat’iy autentifikatsiya protokollarini qo‘llab-quvvatlash, foydalanuvchilarga mos ravishda ro‘yxatdan o‘tish va ularni to‘g‘ridan-to‘g‘ri tizimdan foydalanishga ruxsat berish.
Ma’lumotlarni to‘g‘ridan-to‘g‘ri cheklash: Foydalanuvchilar kiritishlari va ma’lumotlar bazasiga kirishlar paytida, ma’lumotlarni to‘g‘ridan-to‘g‘ri va to‘g‘ri kiritishlarni cheklash.
Foydalanuvchi himoyasi:
Dastur faoliyatini monitoring qilish: Foydalanuvchilar amaliyoti va tizimda yuzaga kelgan anomaliyalar to‘g‘risida monitoring qilish, potentsial xavfli hodisalarga tezroq reagirovchi bo‘lish.
Ma’lumotlarni tarqatib borish: Ma’lumotlar bazasidagi ma’lumotlarni tarqatib borish va bundan oldin xavfsizlik holatlarini aniqlash.
Dasturning issiqlik va hayotini boshqarish:
Yedirmaslik: Dastur faoliyati davomida xavfsizlikni ta’minlash, yangi xavfsizlik kamchiliklari paydo bo‘lishi holatlarida dasturni yangilashni o‘z ichiga olishi.
So‘nggi xavfsizlik ta’limotlari va protokollari: So‘nggi xavfsizlik ta’limotlarini va protokollarini tuzilgan holatda o‘zgartirib borish, tizimni eng so‘nggi xavfsizlik ta’limotlariga muvofiqlashtirish.
Ushbu xavfsizlik o‘lchovlari, dasturiy ta’minot oqimi uchun asosiy tuzilishi bo‘lgan elementlardir.