22 Ноябрь 2007 г. Romani yazmağim barəDƏ

- Qoyun, bir az dikəldim sizi… - dedi.
- Lazım deyil… - deyib zəif-zəif gülümsündü – Mən nə qədər qoca olsam da, dəyərəm min cavana… - dedi və özünü bir təhər dikəldib balışa söykəndi.
Şorba qəribə şirin tam veriridi… Yoxsa ağzının tamı dərmanlardan dəyişmişdi?.. Sonra ağzına qaşıq-qaşıq süzülən şorbanı keyimiş udlağıyla bir təhər uda-uda, yenə həmin sirli səkkiz dəqiqə haqqında fikirləşdi və qəfildən yaddaşı – gur işaqlı səhnələrlə, bir-birinə bənzər adam üzləriylə doldu… Sonra necəsə, adamların arasında, gözündə eynək, başında tünd göy mahuddan şlayapa, qəhərli üzüylə ona baxan tanış sifəti gördü… və xatırladı… Professor…
Şorba, az qala boğazında qaldı... və o, yaddaşının, ən nazik şırımlarıyla həmin o küləkli-fırtınalı axşamı, şüşəli sarayın tir-tir titrəyən pəncərələrini, professorun dağınıq hərəkətlərini xatırladı...
Əllərini çevirib ovuclarlına baxdı. Miss bıçağın bilinə-bilinməz izi hələ də ovuclarında qaralırdı...
- Bəsdi, daha istəmirəm. – deyib özünü yatağının içinə sürüşdürdü. Bıçağı ovuclarında sıxdığı anı yadına salmaqdan ötrü gözlərini yumub fikirlərini bir yerə toplamağa çalışdı və qırıq-qırıq nə isə xatırladı...
…Yarıqaranlıq sarayı xatırladan havasız yer... hardasa arxa tərəflərdən eşidilən ürəküzən pıçıltılar... Elə bil bütün bunlar professordan sonra olmuşdu... Bəs ürəyi nə vaxt dayanmışdı?.. Həmin o havasız sarayda?.. Yoxsa professordan sonra gördüyü hansısa yuxusunda?.. Fikirləri yenə bir-birinə qarışdı... Ora hara idi?.. Son vaxtlar gördüyü yuxularının davamıydı bəlkə?..
…Tibb bacısı şorba kasasını məcməyiyə qoyub ayağa qalxdı və asta addımlarla otaqdan çıxdı.
…Professorsuz heç nə aydınlaşmayacaqdı... – ürəyi darıxa-darıxa fikirləşdi. Nə ürəyinin səkkiz dəqiqəlik dayanması, nə yarıqaranlıq, havasız saray...
Sonra nə oldusa, birdən-birə uzandığı yerdə başı hərləndi... boğazının dərisi göynədi…
Əlini xirtdəyinə atdı və yenə xatırladı... Yarıqaranlıq sarayaoxşar həmin o yerdə, dizi üstə düşdüyünü, sonra xirtdəyinə yeriyən bıçağın iti, soyuq tiyəsini xatırladı...
Əlini boğazında gəzdirə-gəzdirə, bıçağı hülqumuna yeridən adamın üzünü yadına salmağa çalışdısa da, qəfildən ağlına gələn növbəti fikrin dəhşətindən, uzandığı yerdəcə gözləri qaraldı…
Bəlkə xirtdəyinə yeridilib ürəyini susduran – professorun, ona müqəddəs tutiya kimi verdiyi həmin o qaramtıl miss bıçaq idi?..
Nəfəsi sinəsinə qaldı… əlini çarpayının baş tərəfındə, divarda qızaran düyməyə uzadıb basmağıyla, qapının açılması bir oldu və içəri, bir neçə ağ xalatlı adam daxil oldu.
Gələnləri o dəqiqə tanıdı. Bu, onun şəxsi asayişini qoruyan, təhlükəsizlik xidmətinin əməkdaşları idi. Bayaqdan pusquda duran kimi, olsun ki, qapısının ağzında dayana-dayana, onun göstərişini gözləyirmişlər.
- Professor Veyisovu təcili tapın. – deyib özünü dikəltməyə çalışdısa da, alınmadı, qolları zəif-zəif titrəyib bədənini yatağın içinə saldı.
Mühafizə xidmətinin əməkdaşlarından biri irəli atılıb ona, dikəlməyə kömək elədi:
- Cənab General, sizə tərpənmək olmaz.
- Təcili Veyisovu tapın, dedim… - deyib nəfəsi təngiyə-təngiyə öskürdü.
Əməkdaşlar bir-birinin üzünə baxıb dəhlizə çıxdılar. Həmin dəqiqə hardansa aşağıdan – həyətdən, at ayağının səsini andıran səslər eşidildi… və qəfildən yenə xatırladı...
…Gecələrlə xəbis-xəbis yuxularına yeriyən həmin o lənətəgəlmiş Məqbərəni – oranın çıraqlı sütunlarını, nəm çəkib qaralmış divarlarını… sütunların arxasından sıçrayıb üstünə şığıyan qara libaslı əsgərləri, onlardan birinin ona sarı uça-uça, havadaca uzunboğazının sol tayından siyirib çıxardığı qısa xəncəri… xirtdəyinə işləyib damarlarının arasıyla sürüşən ətürpədən itiliyi… Bütün bunlar professorun seans vaxtı baş vermişdi. Ürəyi də həmin vaxt dayanmışdı olsun ki. İtiliyini hələ də canında hiss edən xəncər boğazına yeriyib onu öldürmüşdü demək... Sonra beynini gərib, dizi üstə çökdüyü son məqam üzünə yaxından baxan üzü tərli adamın rütbəsini yadına salmağa çalışdısa da, xatırlamadı. Demək, professorun «heç cür alınmayan uğursuz seansları» onu axır ki, "bir addım geriyə» - içinə sala bilmişdi... Demək, içi bu idi... Demək...
Qəfildən ağlına gələn növbəti fikirdən az qaldı nəfəsi kəsilə... Demək, bütün bunlar əslində olmuşdu... Onu nə vaxtsa öldürmüşdülər, xəyanət etmişdilər...
...Yarıqaranlıq Məqbərənin mərmər sütunları boyu dilimlənən zəif alovu, hardansa uzaqlardan Məqbərəyə yaxılaşan görünməz qoşunun səslərini xatırladı...
Bütün bunlar nə vaxt olmuşdu?.. Ora hara idi?.. Dəqiq olanı, bir bu idi ki, bütün bunlar həqiqətən baş vermişdi. Onu xaincəsinə öldürmüşdülər və səbəbi məlum olmayan bu sui-qəsd, neçə vaxtdan bəri yuxularında qaralan həmin o ölüm qoxulu Məqbərədə baş vermişdi…
Ürəyi zəif-zəfiv çırpındı…
Bir şey də dəqiq idi ki, ora - bu ilıq küləkli, balaca məmləkət deyildi...
Qapı xırda-xırda döyüldü və açıldı.
Gələn - Təhlükəsizlik naziri idi. Qapının arasından əvvəl başı, sonra bütün bədəni göründü. Ürkək hərəkətlərlə içəri daxil olub çarpayısına yaxınlaşdı və ehmal hərəkətlərlə yaxındakı stula əyləşdi. Yenə ürəyini bulandıran həmin o süni sevinclə:
- Həmişə ayaq üstə, cənab General. – dedi.
- Hələ ki, uzanmışam. - ağzının içində deyib naziri başdan-ayağa süzdü.
- Qalxarsız, inşallah.
Nazirin bozumtul gözlərinin dərinliyində, sevinc əlaməti yox idi. Olsun ki, nazir onun sağ qalmağından bir o qədər də razı qalmamışdı.
Üzünə pəncərəyə çevirib:
- Mən Veyisovu çağırtdırmışdım. – pəncərədən görünən tənha buluda baxa-baxa dedi.
…Həkim də nə vaxtsa içəri daxil olmuşdu, hardansa nazirin arxasından:
- Elə o məsələdən ötrü gəlib, cənab General. - dedi və otaqdan tələsik çıxdı.
- Hansı məsələdən ötrü, mənə heç nə deyilməyib, cənab General. - nazirin rəngi dəyişdi. - O gecə sizin vəziyyətiniz elə idi ki... Biz öhdəmizə düşən vəzifə borcumuzu yerinə yetirdik. Biz qanunlar üzrə hərəkət etdik cənab General. Protokol bunu tələb edir.
- O, indi hardadı?..
Nazirin sağ yanağı titrədi.
- Sizinləyəm.
- Biz onu o axşam… - nazirin səsi də titrədi. – nazirliyə apardıq…
- Nazirliyə niyə?
- Cənab General, bu, bizim vəzifə borcumuzdu…
İndi o hardadı?.. – deyib dikəlmək istədisə də, qolları yenə bədənini ağırlığını qaldıra bilmədi.
- O… O axşam uşaqlar onu zirzəmiyə saldılar…
- Zirzəmiyə?..
Gözləri qaraldı:
– Kim göstəriş verib?..
- Mən... - nazir ölümcül səslə deyib girdə gözlərini tez-tez qırpdı.
- Sən?..
- Bəli, cənab General.
- Axı... - nə isə demək istədisə də, nəfəsi sinəsinə tıxanıb danışmağa mane oldu.
- Cənab General, siz əsəbiləşməyin... - nazir kəkələyə-kəkələyə dedi. - Məni axıracan dinləyin. Axı o gecə, sizin ürəyiniz... vəziyyətiniz pisləşəndə, otağınızda... lap kreslonuzun yanında bıçaq tapılıb. O axşam professordan savayı iqamətgaha ayrı bir adam daxil olmayıb. Siz bir özünüz fikirləşin...
Nəfəsi heç cür nizama düşmürdü. Nazirin dediklərini axıra qədər dinləməyə səbri çatmadı:
- Professoru bura gətirin. Təcili.
Nazirin rəngi getdikcə qaraya çalmağa başladı, əlləri əsəbi nəvazişlə bir-birini sığalladı:
- Cənab General, xahiş edirəm... Son dərəcə xahiş edirəm, məni axıracan dinləyin.
Nazirin halı heç xoşuna gəlmirdi.
- Veyisovu təcili bura gətirin. - dedi və hiss elədi ki, havası çatışmır.
Nazir başını aşağı salıb susdu.
- Nə oturmusan?..
- Cənab General...
- Sözünü de!..
Nazirin, dodağı səyridi:
- Professor Veyisov həmin gecə kamerada... keçinib. - na

ir dedi və qorxudan bərələ qalmış gözləriylə üzünə baxdı.

-Necə keçinib?..
- Ekspertin rəyinə görə, üçlə dörd radələri arasında ürəyi dayanıb. Yuxuda.
...Gözləri qaraldı… Nazir yenə nə isə dedi və sol əliylə sağ əlini, özgə əlini sığallayan tək sığalladı. Sonra qapı açıldı… və otağa, bir-birinin ardınca, həmin təbəssümlərlə üzünə gülümsəyən nazirlər daxil oldu… çarpayısının qabağına düzülüb bir müddət şagird duruşuyla dayana-dayana üzünə baxdılar. Sonra qapıda, bəbəklərinin qarası, az qala bütün vücudunu bağlayan baş nazir göründü… xırda, qıvraq addımlarla ona yaxınlaşıb yüngül təzimlə əlini sıxdı və əyləşdi. Daha sonra xarici işlər və sosial müdafiə naziri, dövlət müşavirləri və o birilər, ehmal addımlarla otağa daxil olub bir müddət ayaq üstə dayana-dayana böcək gözləriylə üzünə baxdılar... Sonra tibb bacısı gəldi, qolunu çirmələyib damarına iynə vurdu. Nazirlər də ayağa qalxıb nə isə deyə-deyə, əlindən öpdülər. Nazirlərdən kağız iyi gəlirdi... Sonra... tənha cənazədə, döşəkağı əvəzinə altına, yorğan əvəzinə üstünə salınmış milli bayrağın içində, ucsuz-bucaqsız izdihamın üstü ilə üzdü...
…Qadınlar və uşaqlar, qocalar və şikəstlər, çolaq, iflic xəstələr də burdaydı, ayaqlarını çəkə-çəkə, kədərdən, ələmdən üzülə-üzülə onun ardınca gəlirdilər... İnsanlar dəli çığırtılarla qışqırır, qadınlar əyinlərindəki paltarları cırır, uşaqlar ağlaşırdı... Onu cənazəqarşıq mavi Məqbərənin naxışlı döşəməli salonuna salırdılar… neçə vaxtdan bəri həsrətlə yolunu gözləyə-gözləyə bərq vuran bürünc pyedestalın üstünə, havakeçirməz, şəffaf qapağın altına qoyurdular…
Məqbərənin, ölkənin dörd bir səmtinə baxan qapıları taybatay açılırdı… Aşağıda Məqbərəyə gətirən yollar boyu tonqallar qalanırdı… Uşaqlı-böyüklü odun daşıyırdılar… tonqalların alovu getdikcə şahə qalxırdı… Odun daşımağa gücləri çatmayanlar əyinlərindəki paltarları cırıb, uşaqlarını soyundurub tonqallara atırdılar… o da olmayanda, növbəyə düzülüb, ən yumşaq çarpayılara girən tək, yalın ayaqlarıyla bir-bir tonqallara girir, orda şəhid sükutuyla diri-diri külə dönürdülər…
…Sonra nə oldusa, onu da cənazədən çıxardılar… milli bairaqqarışıq harasa aşağı sürüdülər… Gur alovlu tonqallardan birinin içinə basıb həmin sevgi dolu səslərlə qışqırışmağa başladılar… «Cənab General!!.. Zat aliləri!!!..» çığırtıları göylərə qalxdı… və o, heç bir ağrı hiss etmədən, sumağı-göyümtül alov dilimlərinin içindən, qızılı-mavi Mənbərənin ikilaylı, nəhəng qapılarının aramla bağlandığını, pəncərəlində közərən işıqlarının bir-bir söndüyünü öz gözləriylə gördü… Sonra tonqalda onunla bir yananlardan kimsə lap yaxından:
- Daha yaxşısız, cənab General... - dedi...
...Gözlərini açdı… Həkimi idi, çarpayısının yanındakı stulda əyləşmişdi, həmin saxta təbəssümləüzünə baxırdı:
- Qərara gəldik ki, sabahdan iynələri kəsək. - dedi - Ürəyinizin vəziyyəti yaxşıdı. İndi sizin dərmanınız müəyyən qədər hərəkət və təmiz havadı. Təmiz hava!..

***

…Son günlər camaat danışırdı ki, qiymətlər daha qalxmayacaq. Bununla da inflyasiyaya son qoyuldu. Daha çörək növbələrində gecədən-sübhəcən keşik çəkib, onunla-bununla sözləşməkdən canımız qurtardı. Çörəklər də, Allaha min şükür, daha dədə-baba qaydasıyla, ağıllı-başlı buğda unundan bişirilir və onları yeyəndən sonra, adamın qarnı tay o cür köpmür. Şəhərin küçələri də elə bil abıra minib, bu başıbatmışların vaxtında, səkilərin kənarına köhnə ayaqqabı tayları kimi yığılıb toz-torpağın altında bozara qalan maşınların da, trolleybusların da hərəkəti, Allaha şükür ki, bərpa olunub. Daha camaat hava qaralandan sonra küçələrə çıxmağa qorxmur. Adamların üzündən də, elə baxanda görünür ki, rahatlıq yağır.
Deyirlər, müharibəyə də bununla son qoyuldu. Daha oğul-uşağına baxanda heç kimin ürəyinin başı sökülməyəcək.
- O kişi, Allahın bu məmləkətə göndərdiyi xilasın özüdü… - adamlar danışırdı. – Xalqının uğrunda ölümə getməyə də hazırdı. Deyirlər, ölkənin, Vətənin müqəddəratı həll olunan yığıncaqlarda onun, canavar gözünü andıran boz gözlərinin vahiməsindən bir çox məmurların əhvalı çönür. Hətta, deyilənə görə, hansısa müşavirinin, onun bu vahiməli baxışlarından, iclasda oturduğu yerdə, hamının gözü qabağında ürəyi də gedib…
Bəziləri isə hürkmüş üzlərlə, həmin o iclaslarda, Millət Atasını, hər an qarabaqara izləyən düşmənlərindən qorunmaq məqsədilə, onun cüt tayının iştirak etdiyini deyir, həmin o tayı, ayrı yerlərdə öz gözləriylə gördüklərini sübuta da yetirirdilər. Bəziləri isə danışırdılar ki, onun oxşar tayı bir yox, bir neçədi. Deyilənə görə, Millət Atasının, eyni bir vaxtda bir neçə yerdə görünməsini, şəhərin ayrı-ayrı səmtlərində keçirilən bu görüşlərdən yayımlanan verilişləri izləyənlərin çoxu görmüşdü. Deyilənə görə, dünən axşam saat beş radələrində o, şəhərin uzaq qəsəbələrindən birində yerləşən Kondisioner zavodunda olmuş, səhnəyə qalxıb fəhlələrin qarşısında iki saata qədər nitq söyləmiş, həmin vaxt həm də filarmoniyada olmuş, qocaman memarın dəfn mərasimində iştirak etmiş, qolunda qırmızı bağlama, sənətkarın cənazəsi önündə fəxri qarovulda dayananmışmış… Qəzetlərsə, həmin tarixdə Millət Atasının ümumiyyətlə ölkədə olmadığını, iki gün bundan əvvəl hansı dövlətsə başçısının dəvətiylə, həmin ölkəyə üçgünlük rəsmi səfərə yola düşdüyünü yazırdılır…
Yalan-doğru, deyilənə görə, Millət Atasının həmin o əkiz tayları onu yalnız, danışmaq lazım olmayan yerlərdə əvəz edə bilirdilər. Bəziləri isə deyirdilər, həmin o əkiz tay, ümumiyyətlə. adam deyil… üstünə dəri çəkilmiş cansız robotdu. Qışın sərt şaxtasında, yayın cırhacırında açıq havada saatlarla ayaq üstə, qolları taxta kimi yanından asılı dayanmağından da, üzünün donuq ifadəsindən də bilinir ki, bu, adam deyil. Deyirlər, bunu təhlükəsizlik xidmətinin xüsusi idarəsi, Generalı xəbis düşmənlərini çaşdırmaqdan ötrü həyata keçirir.
- Odu ki, kişiyə heç nə eləyə bilmirlər. Üç körpü, dörd bina, yeddi küçə partladısa da, kişinin tükünə belə xələl toxunmadı. Göydə Allah var. Odu ki, onu istəməyənlər, adlarını «müxalifət» qoyub onun əleyhinə səfeh-səfeh təbliğat aparanlar da, Allahın cəsasına gəldilər. Biri maşın qəzasında öldü, o biri vertalyotda partladı, bu biri içkidən zəhərləndi…
Camaat danışırdı ki, son aylar Generalın yaxın ətrafından, keçmiş iş yoldaşlarından da bəzi naməlum vəziyyətlərdə yoxa çıxanlar olmuşdu.
-Onlar da, Allah bilir, kişinin ayağının altını qazmaq fikrinə düşənlərdən olub.. – camaat deyirdi.
Deyilənə görə, yaxın günlər prezidentin şəxsi həkimi - məşhur psixiator, professor Veyisov da bir neçə gün bundan əvvəl, axşam çağı, həyətlərinə səssizcə daxil olan qara maşında hansısa naməlum istiqamətə getmiş və daha geri qayıtmamışdı.