Gelişmiş ülkelerde binde 10'ların altında olan bebek ölüm hızları ülkemizde yapılan başarılı çalışmalarla 1988 yılında binde 77.7’ye , 2010 yılında ise binde 10’a düşmüştür.
Bebek ölüm hızlarının azaltılmasında doğumdan itibaren yenidoğanlara verilen nitelikli bakımın yanı sıra ailenin kültürel özellikleri de önem taşımaktadır.
(T.C. Sağlık Bakanlığı, Ana Çocuk Sağlığı Ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü, 2009)
Bir toplumun yaşama biçimi olarak da tanımlanabilen kültür, insanın sağlık algısını doğrudan etkiler.
Bir toplumun yaşama biçimi olarak da tanımlanabilen kültür, insanın sağlık algısını doğrudan etkiler.
Bu konuda yapılan çeşitli çalışmalar toplumun kültürel özeliklerinin, bireylerin özellikle de bebeklerin sağlık ve hastalık durumlarını önemli şekilde etkilediğini göstermiştir.
Ülkemizin farklı bölgelerinde gerçekleştirilen çeşitli çalışmalar yenidoğanda geleneksel yöntemlerin sıkça kullanıldığını ortaya koymuştur.
Ülkemizin farklı bölgelerinde gerçekleştirilen çeşitli çalışmalar yenidoğanda geleneksel yöntemlerin sıkça kullanıldığını ortaya koymuştur.
Türkiye’de geleneksel uygulama/ (TAT) kullanma sıklığının; yapılan çalışmalarda %26.1-%77 arasında olduğu bulunmuştur.
Amerikan Pediatri Akademisi sağlıklı çocuklarda TAT kullanım oranının %20-40 arasında olduğunu belirtmektedir.
(Öztürk 2011)
Aileler tarafından kullanılan bu geleneksel inanç ve uygulamaların bilinmesi, bunlardan zararlı olanların ortaya çıkarılması ve yok edilmeye çalışılması,
Aileler tarafından kullanılan bu geleneksel inanç ve uygulamaların bilinmesi, bunlardan zararlı olanların ortaya çıkarılması ve yok edilmeye çalışılması,
Sürdürülmesinde sakınca olmayanların ise korunması ve kültürel özellikler ile geleneklere bir anlamda sahip çıkılması oldukça önemlidir.
(Özyazıcıoğlu ve Polat 2004)
Literatür değerlendirmesi sonucu
ülkemizde yenidoğan döneminde annelerin en sık başvurduğu geleneksel uygulamalar;
Tuza yatırma (bebek ilerde kokmasın,çabuk terlemesin, pişik olmasın, pişkin vücutlu olsun ve kibirsiz olsun, bebek küfürlü ve gereksiz konuşmasın ve yaralarının çabuk iyileşmesi amacıyla)
Tuza yatırma (bebek ilerde kokmasın,çabuk terlemesin, pişik olmasın, pişkin vücutlu olsun ve kibirsiz olsun, bebek küfürlü ve gereksiz konuşmasın ve yaralarının çabuk iyileşmesi amacıyla)
Bala yatırma
Gözüne sürme çekme(Kaşı, gözü güzel olsun diye)
Gamzesi olsun diye yanaklarını sıkma ve çenesine basmak
Gözüne limon sıkma(güzelleşmesi için)
Bebeğin başını, belini, alnını sıkıca bağlamak(düzgün olsun diye)
(Demirelöz ve Ekşioğlu 2009)
Burnu sıkma(şekilli olsun diye)
Burnu sıkma(şekilli olsun diye)
Bıngıldağı çökmesin diye üzerine kolonya dökme
Bebeğin bacaklarına ve ellerine yeni doğmuş fare kanı sürme(tüyleri dökülsün diye)
Bebeğin yüzünü örtme(gözleri iri olmasın diye)
Şekerli pelte damlatma(Bebeğin ilerde ağzının kokmasını önlemek ve tatlı dilli olması için)
Eklem yerlerinde sorun olmasın diye 7 boğumlu çubuğu yakıp külünü sürme
Bebeğin yüzüne limon, anne sütü ve göbek kanı sürme (bebeğin cildinin güzel olması, büyüyünce sivilce olmaması için)
Bebeğin yüzüne limon, anne sütü ve göbek kanı sürme (bebeğin cildinin güzel olması, büyüyünce sivilce olmaması için)
Karın bölgesine balmumu ve rakıyı karıştırıp sürme
Mevlit okutma
Kurban kesme
Fakirlere yardım etme
Ağaç dikme
Yastığının altına haşhaş koyma(kolay uyuması için)
Ağzının içine un ve yağı kavurarak yapılan “miyane” denilen çorbayı damlatma
(Akın ve ark.2011, Kostak ve Akarsu 2011, Koç ve ark.2011, Demirezen 2009,Tural ve ark. 2009, Kahriman 2007, Eğri 2006, Çalışkan 2005,Işık ve ark.2010, Çalışkan ve Bayat 2011, İz ve Ersoy 2011)
Yenidoğanın odasına et girmesi halinde bebeğin hastalanacağına hatta öleceğine inanma
Yenidoğanın odasına et girmesi halinde bebeğin hastalanacağına hatta öleceğine inanma
Uğursuzluk getireceği inancıyla eve çivi getirmeme
Yeni evli çifti eve almama
(Işık ve ark. 2010, Kahriman 2007)
Doğumdan sonra 1-8 saate kadar bekledikten sonra
Doğumdan sonra 1-8 saate kadar bekledikten sonra
emzirme
1 gün sonra emzirme
1 hafta sonra emzirme
3-5 ezan vakti geçmesini bekledikten sonra emzirme
Üç ezan geçtikten sonra anne kıbleye karşı oturur ve sağ işaret parmağını Kuran-ı Kerim’e sürerek çocuğun dudaklarına dokunur.Böylece çocuğun ağzı açılmış olur. Kadının göğsü zemzem suyu ile yıkanır ve önce sağ göğsünü verir.
Taş ve arkadaşlarının çalışmasında annelerin %30.3’ünün geç emzirmenin bebeğe zararı olup olmadığını bilmedikleri, emzirmek için neden bekliyorsunuz sorusuna ise %90’nının büyüklerimizden öyle gördük cevabını verdikleri bulunmuştur.
ABD’de yaşayan Asyalı Hintli annelerin doğumdan 12 saat sonra,
ABD’de yaşayan Asyalı Hintli annelerin doğumdan 12 saat sonra,
Hintli annelerin ise 30 saat sonra emzirmeyi başlattıkları bulunmuştur.
Doğumdan sonra emzirilmeye geç başlanılması;
Annenin süt yapımını ve emzirme süresini azaltabilmekte,
Anne bebek arasındaki ilişkinin erken dönemde gelişmesini engellemekte,
Çocuğun artan enerji ihtiyacını karşılayamayarak çeşitli olumsuzluklara neden olabilmektedir.
( Kostak ve Akarsu 2011, Akın ve ark. 2011,Taş ve ark.2011, Karaer ve ark.2011, Özyazıcıoğlu 2000, Vurur ve ark.2009, Kahriman 2007, Yatkın ve ark.2005, Özyazıcıoğlu ve Polat 2004, Hacıalioğlu 1990, Aksayan 1983,Kannan et al. 2004)
Bebeği içine iğne, sarımsak kabuğu ve gümüş atılan sudan 40 fincan dökerek yıkama
Bebeği,içine kırkar tane arpa, buğday,nohut, mercimek ve kırk tane taş/ güzel kokulu yeşil yapraklar koydukları su ile yıkama
Bahçeden toplanan dere taşlarını suyun içinde kaynatma ve bu suyu önce evin her yerine serpme, sonra kalanıyla lohusa ve yenidoğanı yıkama
Ağız içi de dahil olmak üzere vücudunun her yerine ıslak tuz
sürerek bekletme(3-4 saat veya daha fazla )
Tepesinden aşağı 40 defa su dökme
Tepesinden aşağı 40 defa su dökme
Başının altına ekmek koyma
Babasının gömleğini yatağının başına asma
Uzak bir yere gezmeye götürme (Yenidoğanın ömrünü uzatacağı düşüncesi ile)
Bebeğin çamaşırlarını gece ipte bırakmama
Kırk gün boyunca adetli kadına göstermeme
Helva dağıtma
Bebeği gece dışarı çıkarmama
Bebeği gece dışarı çıkarmama
Bebeğe kırmızı giysi giydirme
Lohusa ve bebeği yalnız bırakmama
Başka lohusalarla karşılaşmamaya çalışma(kırkı karışmasın diye)
Gece dışarıya sıcak bir şey dökmeme
Çocuğun başına süpürge asma
Üzerine çengelli iğne takma
Yastığının altına bıçak koyma
Çocuğun yüzünü örtme ve eve gelene dikkat etme
(Kahriman 2007, Egelioğlu ve ark. 2011)
Erkek çocuk kırk günlük olunca, kız çocuk ise kırkına birkaç gün kala kırklanır. Aradaki fark, kadının“eksik” olduğu görüşünden kaynaklanmaktadır.
Kırklı olmanın özelliği, annenin bu süre içerisinde tabu yani pis sayılmasıdır. Kırklanmadan sonra anne ve çocuğun her türlü pislikten arındığına, hastalıklara karşı direnç kazandıklarına ve kötü ruhların etkisinden kurtulduklarına inanılır.
Bu inanışın psikolojik bir rahatlık sağlayabileceği düşünülebilir.
Annenin lezyonları kendi saçıyla/ iki kumalı kadının saçıyla/kız doğurmuş kadının saçı ile silmesi ve uzak bir yere atması
Annenin lezyonları kendi saçıyla/ iki kumalı kadının saçıyla/kız doğurmuş kadının saçı ile silmesi ve uzak bir yere atması
Lezyonların üzerine anne sütü, şeker tozu, tuz veya un sürme
Lezyonların üzerine küfle böceği ve sarımsağı ezerek karıştırıp sürme veya anne sütü ile sarımsağı karıştırarak sürme
Lezyonları iğne ile patlatma/ kanatma
Lezyonları çivitle silme
Bebeğin ağzına tuz, çay, gül suyu, vazelin ve tarçın sürme,
Bebeğin sıcak kalması ve sağlam olması için bacaklarının arasına elenmiş ve kavrulmuş toprağın konulmasıdır. Höllük ;
Bebeğin sıcak kalması ve sağlam olması için bacaklarının arasına elenmiş ve kavrulmuş toprağın konulmasıdır. Höllük ;
Bebek pişik olmasın
Bebeğin altı kolay temizlensin
Gaz sancısı olmasın
Topraktan gücünü alsın
Üşümesin, sıcak kalsın
Bebek rahat uyusun, çabuk büyüsün
Büyükler istediği/tavsiyesi doğrultusunda uygulandığı belirtilmektedir.
Bebeğin höllüğe yatırılması, tetanosa neden olabileceği için sakıncalı kabul edilmektedir.
(Eğri 2006, Meriç 2004, Aksayan 1983, Bahar 1985)
Küfle böceği ile anne sütünü karıştırıp verme,
Bebeğin karnına güvercin dışkısı sürme
Sirkeli su, sıvıyağ ve elma yağı ile karnını ovma
Sallama ve yalancı emzik kullanma, bitkisel çay verme
Biberiye, papatya, kekik ve nane çayı verme
Tereyağlı ve şekerli mama verme(dadak)
Hocaya 7 renkli ip bağlatma
Muska takma
Bebeğin yatağına odun kömürü, sıcak bez, taş, sıcak toprak koyma(höllük)
Rezene çayı ,anason çayı,papatya çayı içirme
Badem yağı, zeytinyağı içirme
Sıcak suya oturtma
Mendilin üzerine çörek otu koyup ütüyle kızdırma ve karın üzerine koyma
Limon, armut, havuç veya kayısı suyu içirme
(Işık ve ark. 2010,Vehbi Koç Vakfı-proje 2007,Yearwood 2007, Kahriman 2007, Özen ve Özgür 2006,Çalışkan ve ark. 2005, Çalışkan 2005, Çiftçi 2005, Özyazıcıoğlu 2000, Weizmann and Sumwerbell 1995, Aly 1994,Taş 1994)
Kafasına zeytinyağı sürme
Kafasına zeytinyağı+karbonatı karıştırıp sürme
Vazelin sürme
Hiçbir şey yapmama
(Çalışkan ve Bayat 2011, Işık ve ark. 2010, Yearwood 2007, Vehbi Koç Vakfı-proje 2007,Özen ve Özgür 2006,Çalışkan ve ark.2005, Çalışkan 2005 ,Çiftçi 2005, Özyazıcıoğlu 2000, Weizmann and Sumwerbell 1995, Aly 1994, Taş 1994)
Tavuk ciğeri yedirme
Tavuk ciğeri yedirme
Anne sütünü kesme
İki kaşının arası, alın, üst dudak ya da dilinin altından kan akıtma, parmaklarının arasını jiletle kesme
Bebeğin tırnağını banyo suyuna katma
Papatya,zemzem,limon suyu ile banyo yaptırma
Kara incir odununu kaynatıp içirme, bu su ile banyo yaptırma
Kara incir odununu kaynatıp içirme, bu su ile banyo yaptırma
Bebeğin üzerine sarı lira koyma
Tütsü yapma, emzirme
Kırk anahtarlık takma
Çocuğun kendi idrarını karpuz kabuğuna koyarak zerdali ile kaynattıktan sonra bir gece dışarıda bekletip çocuğa içirme
Sarılığı iyileştirmek için anneler tarafından yapılan uygulamalar;
Sarılığı iyileştirmek için anneler tarafından yapılan uygulamalar;
“Bebeklerin sepsisten ölmelerine, ileriki yaşlarda metabolik ve enfeksiyon hastalıklarına yakalanma risklerinin artmasına neden olabilmektedir.”
“Bebeğe sarı giysiler giydirilmesi, bebeğin sarardığının fark edilmesini engelleyebildiği için tavsiye edilmemektedir.”
Buruna zeytinyağı/ tereyağı koyma
Buruna zeytinyağı/ tereyağı koyma
Anne sütü sağma
Burnu çengelli iğne ile temizleme
Bıngıldağına koyun yağı sürme,
Terletme
Ihlamur,nane,portakal,limon içirme
Burnuna tuzlu su sıkma
“Bu uygulamalar, yağ aspirasyonuna sebep olabileceği için sakıncalıdır.”
(Sezen 1994,Yaman 1990, Kahriman 2007,Koç proje 2007,Özyazıcıoğlu 2011)
Nazar (göz) değmesi inancı, halkımız arasında çok eskiden beri yaygındır
Nazar (göz) değmesi inancı, halkımız arasında çok eskiden beri yaygındır
”Hatta insanın kendi kendine dahi nazar değdirdiğine inanılır”
Halkın inanarak veya görerek kötü gözlerin kurbanlarını kabul ettiği gibi, fıkıhçılar tarafından mezardaki ölülerin üçte birinin “ göz değmesinden” öldüğü söylemektedir.
Nazarın varlığını İslam dini de kabul etmekte, ancak nazarlık gibi bütün fetiş malzemelerini şiddetle reddetmektedir.
(Özyazıcıoğlu 2011, Egelioğlu ve ark.2011, Şaşmaz 2011,Koç ve ark.2011, Akın ve ark. 2011, Bölükbaşı ve ark.2009, Şen ve ark. 2009 Tural ve ark.2009, Eğri ve Gölbaşı 2007, Özyazıcıoğlu ve Polat 2004, Biltekin ve ark.2004,Çıkman 1980 )
Bebeğe ayet, cevşen, kuran, muska takma ve dua okuma (efsunlama, çörek otu)
Bebeğe ayet, cevşen, kuran, muska takma ve dua okuma (efsunlama, çörek otu)
Çocuğu gözlerden uzak tutmaya çalışma
Bilerek pis gezdirme
Kurşun döktürme
Üzerlik tüttürme
Şapı beze sarıp omuzuna koyarak gezdirme
“Maşallah” “subhanallah” deme
Çıraya şekil verip nazar boncuğu yerine takma, yastığın altına çıra koyma
Emzirirken bebeğe bakmama
Başının üstünde tuz çevirme
Gümüş takı takma
Anneye/Nazarla bakan kişiye okutma
Fildişi, mavi(göz) boncuk takma, mavi giysi giydirme
sallama yöntemi, kalıcı beyin hasarlarına veya ölümle sonuçlanan gelişmelere neden olabileceğinden sakıncalı kabul edilmektedir.”
(Şaşmaz 2011, Özyazıcıoğlu 2000)
KUNDAKLAMA TUZLAMA
KUNDAKLAMA TUZLAMA
kalça çıkığı hassas cildi tahriş
GÖZE SÜRME ÇEKME-LİMON SIKMA
Konjonktivite
3 EZAN VAKTİ BEKLEME
bebekte kan şekeri düşmesi,
emzirmeye başlamada zorluk
TOPRAK SARMA(höllük) BINGILDAĞA ÇİVİT SÜRME
Tetanos cilt tahrişi,
kapanmamış bıngıldağa zarar
PAMUKÇUĞA ANNE SAÇI SÜRME
Ağızda enfeksiyonun geçmemesi, başka enfeksiyonlar
Yenidoğanın erken sütten kesilmesi
ŞİŞ MEME DOKUSUNU OVMA
tahriş
Çocukların sağlık ve hastalık durumlarında başvurulan geleneksel uygulamaların sayısını artıran en önemli demografik verilerin;İleri anne yaşı ve düşük eğitim düzeyi olduğu belirlenmiştir.
Çocukların sağlık ve hastalık durumlarında başvurulan geleneksel uygulamaların sayısını artıran en önemli demografik verilerin;İleri anne yaşı ve düşük eğitim düzeyi olduğu belirlenmiştir.
Yurt dışında ve yurt içinde yapılan çeşitli çalışmalarda da annenin eğitim seviyesi yükseldikçe, çocuk beslenmesi ve bakımı konusunda geleneksel uygulamalara başvuru oranının azaldığı tespit edilmiştir.
Taywan’da yapılan bir çalışmada, geleneksel uygulamaların eğitim düzeyi düşük, primipar ve işi olmayan kadınlar arasında yaygın olduğu bulunmuştur.
Hem geleneksel hem de çağdaş uygulamalarda bireyin amacı; sağlığına kavuşmak, sağlığını geliştirmek ve sürdürmektir.
Yapılan çalışmalarda, anne-babalar/bakım vericilerin yarıdan fazlasının çocuklarının hastalık ve rahatsızlıklarında geleneksel tedavi yöntemlerine başvurduğu ancak neredeyse tamamının sağlık ekibine uyguladıkları bu yöntemler hakkında bilgi vermedikleri belirlenmiştir.
Günümüz tıbbi bakış açısı, geleneksel uygulamaların zarar potansiyeline odaklanmakta ve bu zarar potansiyelini iki şekilde açıklamaktadır.
1-Yapılan uygulamaların çoğu tahrişe ve enfeksiyon yatkınlığına yol açabilmektedir.
2-Bazıları ise çağdaş tıbbın olanaklarının devreye girişini yani tedaviyi geciktirerek, durumun daha da ciddileşmesine neden olmaktadır.
(Çiftçi ve ark. 2005, Senol ve ark. 2004)
Unicef'in Çocuk Haklarına Dair Sözleşmesinin 24. maddesinde çocukların sağlığı için zararlı geleneksel uygulamaların ortadan kaldırılması amacıyla uygun ve etkili her türlü önlemin alınması gerekliliği üzerinde durulmaktadır.”
(Unicef Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, 2010)
SONUÇ;
SONUÇ;
Çocuk sağlığı düzeyinin yükseltilmesi, korunması ve sürdürülmesinde, hastalık hallerinde verilecek tedavi ve bakımın toplumun yapısına ve kültürüne uygun olması gerektiğinden modern tıp uygulayıcılarının(doktor ve hemşirelerin)hasta sorgulamalarında bu durumu dikkate alması,
Çok kültürlü dünyamızda, insanları kültürel özellikleri ile kabullenerek ve bu özelliklerin sağlık ve hastalık davranışlarına etkisini göz önüne alarak bakımın planlanması,
Ebeveyn ve çocukla güvene dayalı bir ilişki kurarak kültürel tanılama yapılması,
Yararlı uygulamalar için toplumla sağlıklı bir işbirliği oluşturulması ve toplumun kültürüne sahip çıkılması,
Yararlı uygulamalar için toplumla sağlıklı bir işbirliği oluşturulması ve toplumun kültürüne sahip çıkılması,
Zararlı uygulamaların gerekli kişi ve kuruluşlarla işbirliği yapılarak ortadan kaldırılması,
Sağlık çalışanları özellikle hemşireler tarafından annelere konuyla ilgili bilgi verilmesi, doğru seçim yapmaları ve geleneksel uygulamaların sonuçları ile yan etkileri konusunda farkındalıklarının artırılması önerilmektedir.
Kültürel yetkinlikte bakım verebilmesi için sağlık profesyonellerinin;
Kültürel yetkinlikte bakım verebilmesi için sağlık profesyonellerinin;
kendi kültürel değerlerinin farkında olması, toplumun kültürel farklılıklarını kabul etmesi, kültürel bilgiye sahip olması, uygulama becerilerini çocuğun ve ailenin kültürel yapısına uygun hale dönüştürebilmesi gerekmektedir.
(Öztürk 2011,Özcan & Bahar 2011, Hızel-Bülbül ve ark. 2009)
Aksayan, S.(1983). Çocuk sağlığına ilişkin geleneksel inanç ve uygulamalar Bilim Uzmanlığı Tezi.Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Ankara
Aksayan, S.(1983). Çocuk sağlığına ilişkin geleneksel inanç ve uygulamalar Bilim Uzmanlığı Tezi.Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Ankara
Bayık A(1989). Naldöken mahallesinde ev kadınlarının ilk yardıma ilişkin deneyimleri ve davranış örüntüleri. Eğe Üniversitesi Hemşirelik YüksekokuluDergisi. 1(5):11-26.
Kılıç, P.S,Besen, B.D,Tokem, Y, Fadıloğlu, Ç.(2011).Hemşirelerin bakım verirken karşılaştıkları kültürel sorunların belirlenmesi(pp.94).Uluslararası Katılımlı, 13. Ulusal Hemşirelik Kongresi, Kongre Kitabı,Şanlıurfa.
Öztürk, C.(2011).Çocuk hemşireleri ve kültürel tanılama(pp.50-53).Uluslararası Katılımlı, 3.Ulusal Pediatri Hemşireliği Kongresi, Kongre Kitabı,İzmir.
Coşkun A, Erdem N, Gelisken R. ve ark 2005. Investigationof traditional methods used by mothers having 0–1 year old babies. 5. National nursing students congress’ book, 1st ed. Kök Press, Ankara.
Öztürk, C.(2011).Türkiye’de çocuklarda tamamlayıcı ve alternatif tedavi kullanımı(pp.85-86).Uluslararası Katılımlı, 3.Ulusal Pediatri Hemşireliği Kongresi, Kongre Kitabı,İzmir.
...Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması 2008.Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etüdleri Enstitüsü, Sağlık Bakanlığı Ana-Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü, Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı ve
TÜBİTAK,Ankara,2009.
Kırman A, Uysal D.D. Öztürk, C.(2011).Çocuklarda tamamlayıcı ve alternatif tedavi kullanımı(pp.178).Uluslararası Katılımlı, 3.Ulusal Pediatri Hemşireliği Kongresi, Kongre Kitabı,İzmir.
Karaer M, Tunçal S, Şen H.0-24 ay arası bebekleri olan annelerin beslenme bilgilerinin ve karma beslenmedeki tutumlarının karşılaştırılması(pp.171).Uluslararası Katılımlı, 3.Ulusal Pediatri Hemşireliği Kongresi, Kongre Kitabı,İzmir.
Koç Z, Sağlam Z,Uygun K.H.(2011).Annelerin bebek bakımı ile ilgili geleneksel uygulamalarının belirlenmesi(pp.130).Uluslararası Katılımlı, 13. Ulusal Hemşirelik Kongresi, Kongre Kitabı,Şanlıurfa.
Kılıç A, Çınar N.Y, Bektaş M.(2011). Sıfır-yirmidört ay çocuğu olan annelerin emzirme durumunu etkileyen faktörlerin incelenmesi(pp.250).Uluslararası Katılımlı, 13. Ulusal Hemşirelik Kongresi, Kongre Kitabı,Şanlıurfa.
Sivrikaya S.K, Akturan E, Büyükdere H, Türkay H, Ünlü M.(2011). 15-49 yaş grubu kadınların doğum öncesi ve sonrası uyguladıkları geleneksel yöntemler(244-45).1.Ulusal Kültürlerarası Hemşirelik ve Ebelik Kongresi, Kongre Kitabı, İzmir.
Okumuş F, Küncü N, Açık M.(2011).Kahramanmaraş yöresinde annelerin yenidoğan ve bebek bakımı ile ilgili geleneksel uygulamaları(pp.172-173).1.Ulusal Kültürlerarası Hemşirelik ve Ebelik Kongresi, Kongre Kitabı, İzmir.
Taş F, Bekiroğlu T, Akben M. (2011).Kahramanmaraş’ta annelerin bebek emzirilmesideki geleneksel uygulamaları(pp.175-176).1.Ulusal Kültürlerarası Hemşirelik ve Ebelik Kongresi, Kongre Kitabı, İzmir.
Taş F, Bekiroğlu T, Akben M. (2011).Kahramanmaraş’ta annelerin bebek emzirilmesideki geleneksel uygulamaları(pp.175-176).1.Ulusal Kültürlerarası Hemşirelik ve Ebelik Kongresi, Kongre Kitabı, İzmir.
Eğri G.(2006). Tokat ili bir sağlık ocağı bölgesindeki 15-49 yaş grubu evli kadınların doğum sonu dönemde anne ve bebek bakımına yönelik geleneksel uygulamaları. Yüksel Lisans Tezi. Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Programı. Sivas.
Işık T,Akçınar M,Kadıoğlu S.( 2010). Mersin ilinde gebelik, doğum ve loğusalık dönemlerinde
anneye ve yenidoğana yönelik geleneksel uygulamalar.Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi. 7:1,63-84.
Demirezen E.(2009). Ebelik ve Hemsirelik Egitiminde Kültürün Yeri(pp.50-55). Hemşirelik ve Ebelikte Kültürlerarası Yaklaşım Sempozyumu Kitabı, Çanakkale.
Çiftçi H., Çevik E., Aksoy S.(2005). Şanlıurfa yöresinde uygulandığı şekli ile dağlama, Türkiye
Klinikleri J Med Ethics, 13; 110-114.
Şenol V, Ünalan D, Çetinkaya F, Öztürk Y.(2004). Kayseri ilinde halk ebeliği ile ilgili geleneksel
uygulamalar, Klinik Gelişim, 17(3/4), 47-55.
Vurur S. Ve ark.(2009).Annelerin emzirmelerine yönelik geleneksel uygulamalarının belirlenmesi(pp.100). Hemşirelik ve Ebelikte Kültürlerarası Yaklaşım Sempozyumu Kitabı, Çanakkale.
Demirelöz M,Ekşioğlu A.(2009). Kadın ve Çocuk Sağlığına lişkin Ritüeller(pp.104). Hemşirelik ve Ebelikte Kültürlerarası Yaklaşım Sempozyumu Kitabı, Çanakkale.
Tural E. Ve ark.(2009). Postpartum Dönemde Annelerin Bebek Bakımına Yönelik Geleneksel Uygulamaları(pp.112). Hemşirelik ve Ebelikte Kültürlerarası Yaklaşım Sempozyumu Kitabı, Çanakkale.
Kannan et al. (2004). Neonatal Feeding Practices of Anglo American Mothers and
Asian Indian Mothers Living in the United States and India. J Nutr Educ Behav.;36:315-319
Muslu G.K,Öztürk C.(2008). Tamamlayıcı ve alternatif tedaviler ve çocuklarda kullanımı,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi 2008; 51: 62-67.
Aliefendioğlu D. Ve ark.(2009). Traditional child care procedures in an Anatolian city. Gazi Tıp Dergisi,
20:1; 17-20.
Kahriman İ.(2007).Trabzon il merkezinde 6-12 aylık çocuğu olan annelerin bebek bakımına ilişkin geleneksel uygulamaları.Yüksek Lisans Tezi.Karadeniz Teknik Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü,Trabzon.
İz F.B. Ve Ersoy S.(2011).Annelerin, yenidoğan dönemindeyken çocuklarına yönelik bazı geleneksel uygulamaları (pp.161-162).1.Ulusal Kültürlerarası Hemşirelik ve Ebelik Kongresi, Kongre Kitabı, İzmir.
Egelioğlu N ve ark.(2011).Doğum sonu dönemde yenidoğan ve lohusalığa ilişkin geleneksel uygulamalar (pp.224-225).1.Ulusal Kültürlerarası Hemşirelik ve Ebelik Kongresi, Kongre Kitabı, İzmir.
Akın A,Agit T.A,Tortuk S.O.(2011).0-5 yaş çocuğu olan annelerin çocuklarına uyguladıkları geleneksel uygulamaların incelenmesi(pp.127-133).1.Ulusal Kültürlerarası Hemşirelik ve Ebelik Kongresi, Kongre Kitabı, İzmir.
Çalışkan I.Z ve ark.(2005). Bebeklik ve Çocuklukta Karşılaşılan Sorunlara İlişkin Geleneksel İnanç ve Uygulamalar(pp.489). 13. Ulusal Neonatoloji Kongresi (UNEKO-13) ve Yenidoğan Hemşireliği Kongre Kitabı, Kayseri.
Çalışkan Z, Bayat M. (2007). Nevşehir’de yaşayan annelerin bebek bakımında karşılaştıkları sorunlar ve bu sorunlara yönelik uygulamalar(pp.48). 1. Ulusal Pediatri Hemşireliği Kongre Kitabı. İzmir.
Çıkman Z.(1980) Nazar değme ve tedavi usulleri, Atatürk Üniversitesi Mediko Sosyal Hizmetler Daire Başkanlığı Folklor-Haber Dergisi, 3:10.
Çimen S ve ark.(2006). Çocuk sağlığı ve bakımıyla ilgili geleneksel uygulamalar(pp.223). 5. Ulusal Hemşirelik Öğrencileri Kongre Kitabı.
Erdem E, Taş F. (2005). 0-12 Aylık Bebeğe Sahip Olan Annelerin Yaptıkları Geleneksel uygulamaların Belirlenmesi(pp.505-506). 13. Ulusal Neonatoloji Kongresi (UNEKO-13) ve Yenidoğan Hemşireliği Kongre Kitabı, Kayseri.
Ergin D, Şen N, Tekin F, Altıntoprak A. (2007). 0-1 aylık bebeği olan annelerin yenidoğan sarılığı hakkındaki bilgi düzeyleri ve hastaneye başvurmadan önceki uygulamalarının incelenmesi(pp.102). 1. Ulusal Pediatri Hemşireliği Kongre Özet Kitabı. İzmir.
Geçkil E, Şahin T, Ege E. (2007). Traditional postpartum practices of women and infants and the factors influencing such practices in South Eastern Turkey . Midwifery, Feb 28. [Epub ahead of print]
Gözüm S. Erzurum il merkezi Ceylanoğlu Sağlık Ocağı Bölgesinde 0,6 yaş grubu çocuğu olan annelerin çocuk sağlığı ile bilgi düzeylerinin saptanması. Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Yüksek lisans Tezi. 1992. Erzurum.
Hacıalioğlu N.(1991). Annelerin çocuk bakımı ve beslenmesi konusunda bilgi, tutum ve davranışlarının saptanması. Atatürk Üniversitesi Tıp Bülteni, 23 (4),367-378.
İzdem E (1972). Tarih boyunca Türk kültürü ve sanatı ansiklopedik sözlük, İstanbul Birlik Matbaası, 123-127.
Şen E. ve ark.(2009). Postpartum Dönemde Yenidogan Bakımına Yönelik Kültürel Uygulamalar(pp.126), Hemşirelik ve Ebelikte Kültürlerarası Yaklaşım Sempozyumu Kitabı, Çanakkale.
Çiftçi, K. E. (2005). 1-3 Aylık Bebeklerde Gaz Sancısı, Etkileyen Faktörler ve Annelerin Bu Konudaki Uygulamaları. Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.Yüksek lisans Tezi. Erzurum.
Özyazıcıoğlu N, Öncel S. (2011). Çocuk Bakımında Kültürel (geleneksel) Yaklaşımlar.Kültürlerarası Hemşirelik kitabı. (Ed:Seviğ Ü, Tanrıverdi G). İstanbul Tıp Kitabevi, s:203-238 .
Özyazıcıoğlu N, Öncel S. (2011). Çocuk Bakımında Kültürel (geleneksel) Yaklaşımlar.Kültürlerarası Hemşirelik kitabı. (Ed:Seviğ Ü, Tanrıverdi G). İstanbul Tıp Kitabevi, s:203-238 .
Yalın S. Geleneksel hasta bakım uygulamaları. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Bilim Uzmanlığı Tezi. Ankara 1988.
Yaman S. Annelerin akut solunum yolu enfeksiyonu geçiren 0-2 yaş grubu çocuklarına yaptıkları uygulamalar. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Bilim Uzmanlığı Tezi. Ankara 1990.
Türkdoğan O (1972). Doğu Anadolu’da Sağlık-Hastalık Sisteminin Toplumsal Araştırması, Ankara Üniversitesi Basımevi, 106-111.
Ünver S (1938)Tıbbi Folklor ve İyi Telkinler, İstanbul, Burhaneddin Basımevi, 11-16.
Vehbi Koç Vakfı Hemşirelik Fonu. Proje çalışması (2007).Yürütücü: Hatice Bıçakcı, Danışmanlar: Sevinç Polat, Nurcan Özyazıcıoğlu. Annelerin çocuk bakımına ilişkin yaptıkları geleneksel uygulamaları ve eğitim. Proje sahibi:Kafkas Üniversitesi, Kars Sağlık Yüksekokulu. (proje tamamlandı).
Margolis PA, Stevens R, Bordley WC, Stuart J, Harlan C, Keyes-Elstein, L., Wisseh S. (2001). From concept to application: The impact of a community-wide intervention to improve the delivery of preventive services to children. Pediatrics, 108(3), E42.
Sezen L (1994) Erzurum Şehir Folkloru. Erzurum, Erzurum Kalkınma Vakfı Yayınları, 71,76, 199.
Singhi S, Padmini P, Sood V. Urban parents' understanding of fever in children: its dangers, and treatment practices. Indian Pediatr. 1991;28: 501-505.
Sreeramareddy CT, Shankar RP, Sreekumaran BV, Subba SH, Joshi HS, Ramachandran, U. (2006). Care seeking behaviour for childhood illness- a questionnaire survey in western Nepal. BMC International Health and Human Rights, 23; 6: 7.
Taş H. (1994). Erzurum’da doğum ve çocukla ilgili eski adet ve inançlar. Türk Halk Kültüründen Derlemeler (pp.187-214). Ankara: Kültür Bakanlığı, Halk Kültürlerinin Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayınları:228.
Özyazıcıoğlu N, Polat S. (2004). 12 aylık çocuğu olan annelerin bazı sağlık sorunlarında başvurdukları geleneksel uygulamalar. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 7(2),30-38.
Özyazıcıoğlu N . Tez Yöneticisi: Sevinç Polat Yaman. Erzurum il merkezinde 12 aylık çocuğu olan annelerin çocuk büyütmeye ilişkin yaptıkları geleneksel uygulamalar. Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı.Yüksek Lisans Tezi. 2000.Erzurum.
Özyazıcıoğlu N, Polat S.(2005). 12 aylık çocuğu olan annelerin çocuk bakımına ilişkin başvurdukları geleneksel uygulamalar. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi,8(1):63-71.
Vurur S. Ve ark.(2009).0-6 yaş grubu çocuğu olan annelerin çocuk bakımına ilişkin geleneksel uygulamalarının belirlenmesi(pp.148). Hemşirelik ve Ebelikte Kültürlerarası Yaklaşım Sempozyumu Kitabı, Çanakkale.
