Haqiqiy sonlarning tasvirlanishi q asosli sanoq tizimidagi ixtiyoriy N sonni N = M • q p shaklida yozish mumkin, bunda M sonning mantisasi, p -esa tartibi deyiladi. Sonlarni yozishning bunday usuli qo‘zg‘aluvchi nuqtali tasvirlanishi deb ataladi. Agar "qo‘zg‘aluvchi" nuqta mantisada birinchi muhim raqamdan oldin joylashgan bo‘lsa, u holda mantissaga uchun belgilangan razryadlar soni bilan sonning muhim raqamlarining maksimal soni, ya’ni mashinadagi tasvirlangan sonning maksimal aniqligi qayd etiladi. Bundan kelib chiqadiki, mantissa birinchi raqami nolga teng bo‘lmagan to‘g‘ri kasr bo‘lishi kerak: M ∈ [0.1, 1). Bu, kompyuter uchun eng foydali bo‘lgan, haqiqiy sonlarning ko‘rinishi normallashtirilgan sonlar deb ataladi. Sonning mantissa va q - tartibini q asosili tizimda, asosning o‘zi esa - o‘nli tizimda yozish qabul qilingan.
Haqiqiy sonlarning tasvirlanishi Haqiqiy sonlarning tasvirlanishi Haqiqiy sonlarning tasvirlanishi Bitlar to‘plami sifatida tasvirlash
Qo‘zg‘aluvchi nuqtali sonlarni mantissasi, tartibi, son ishorasi va tartib ishorasi uchun razryadlar ajratiladigan bitlar to‘plami sifatida tasvirlanadi:
Haqiqiy sonlarning tasvirlanishi Mantissani yozish uchun qancha ko‘p razryadlar ajratilsa, sonni tasvirlashning aniqligi shunchalik yuqori bo‘ladi. Tartibi qancha ko‘p razryadlarni egallasa, eng kichik noldan farqli sondan ma’lum formatdagi mashinada ko‘rsatilishi mumkin bo‘lgan eng katta songacha bo‘lgan diapazon shunchalik keng bo‘ladi.
Tartibini yozib olish uchun ba’zi raqamlar etti raqam bilan to‘rt baytli formatda normallashtirilgan shaklda qanday yozilishini misollar orqali ko‘rsatamiz.
6,25 10 = 110,01 2 = 0,11001•2 11 :
Haqiqiy sonlarning tasvirlanishi - 0,125 10 = - 0,001 2 = - 0,1•2 -10 (ikkining to‘ldiruvchi kodida manfiy tartib yoziladi):
Butun tiplar Butun sonlar – bu ishora va raqamlar ketma-ketligidan iborat musbat va manfiy butun sonlar. Butun sonlar haqida aytilganda ishorali (signed) sonlar nazarda tutiladi. Masalan, butun konstantalar deb ataluvchi butun qiymatlar keltirilgan:
+35, -278, 19 (ishorasi +), -28976510.
Elementar arifmetikadan ma’lumki, butun sonlar ustida natijasi yangi butun qiymatlar bo‘luvchi bir nechta operatorlar aniqlangan. Bitta operand (unar operator) yoki ikkita operand (binar operator) qabul qiluvchi operatorlar butun tipdvagi ifodalarni hosil qiladi:
(unar +) +35 = 35 (ayrish - ) 73 – 50 = 23
(qo‘shish +) 4 + 6 = 10 (ko‘paytirish *) -3 * 7 = 21
