3-Mavzu: Axborot kompyuter texnologiyalarini tadbiq qilishning texnik vositalari reja

 
«Sichqoncha» manipulyatori 
 
Sichqoncha – bu manipulyator tipidagi boshqarish qurilmasi bolib, u ikki yoki uchta 
tugmachalardan iboratdir: chap, o`ng va o`rta. Sichqoncha 1964 yilda D. Enjeblat tomonidan kashf 
qilingan bo`lib, ilk bor 1970 yillarning boshida Xerox kompaniyasi ishlab chiqa boshlagan. O`sha 
vaqtda sichqonchalar kompyuterning eng qimmatbaho qurilmalaridan biri hisoblangan. 
Sichqoncha klaviaturadek kompyuterning standart qurilmasi emas shuning uchun, u bilan 
ishlash uchun maxsus tizim dastur – sichqoncha drayveri kerak bo`ladi. Sichqonchaning chap va 
o`ng klavishlar funktsiyalari dastur asosida almashtrilishi mumkin. Odatda, chap klavish 
yordamida asosiy amallar (ajratish, surish, bajarish va h.k) bajariladi. O`ng klavish kontekst menyu 
deb ataluvchi menyudagi amallarni bajarish uchun xizmat qiladi. Kontekst menyuning vazifasi 
joriy holatda u yoki bu amalni tezroq bajarish bilan bog`liq. O`rta klavish hozirda, xususan, 
varaqlash maqsadlari uchun qulay bo`lgan jostik o`rnatilgan. Sichqoncha birinchi navbatda 
ko`rsatish vazifasini bajaradi. Agar ko`rsatgandan keyin, chap tugma bosilsa, o`sha dastur ishlash 

---

uchun tayyor bo`lib turadi. Ko`rsatilgan ob’ekt ustida uning tugmasi ikki marta tez – tez bosilsa, 
ko`rsatilgan dastur birdan ishga tushadi. Sichqoncha qurilmasi ostida uni harakatga keltiruvchi 
sharcha joylashgan bo`lib, sichqoncha yaxshi ishlashi uchun uni vaqt – vaqti bilan spirt yordamida 
artib turish lozim. 
Sichqonchaning quyidagi turlari ishlab chiqarilmoqda: 
 
PS/2 sichqonchasi – kompyuterdagi maxsus uyachaga ulanuvchi sichqoncha 
bo`lgani uchun boshqa ketma – ket portlarni band qilmaydi. Shu sababli eng ko`p tarqalgan 
qurilmadir. 
 
Ketma – ket sichqoncha. Kompyuterning ketma – ket portlarining biriga ulanuvchi 
sichqonchadir. 
