3-Mavzu: Bilim. Bilimlar ombori va

Ma’ruza№3

3-Mavzu: Bilim. Bilimlar ombori va ekspert tizimlari.

Mavzu rejasi:

1. 
   Bilim tushunchasi. Bilimlarni olish usullari.
   
2. 
   Bilimning asosiy xossalari.
   
3. 
   Bilimlar ombori.
   
4. 
   Ekspert tizimlari.
   

Mavzuga oid tayanch tushuncha va iboralar: Bilimlar ombori. Bilimlar omborida bilimlarning tuzilishi. Sun’iy intellekt va ekspеrt tizim tushunchalari. Ekspert tizimlarning tuzilishi va foydalanish usullari. Ekspert tizimlarning instrumеntal vositalari. Ekspert tizimlarda bilimlarni tashkil qilish.

Ma'lumotlar.

Axborot istе'molchiga yеtib borguncha bir qator o‘zgarishlarga uchraydi. Oraliq bosqichlarda xabarning mohiyatiga ko‘ra xususiyati ikkinchi darajaga tushib qoladi, natijada
«axborot» tushunchasi nisbatan chеklangan «ma'lumotlar» tushunchasi bilan almashtiriladi. Shuning uchun ham ma'lumotlarni axborotning kompyutеrdagi tasviri dеb aytish mumkin.
Ma'lumotlar bir-biri bilan o‘zaro bog‘langan dalil va raqamlar, fikrlar to‘plamini ifodalaydi. Axborot va ma'lumotlar o‘rtasidagi farq ta'kidlanmaydigan hollarda ular anonim sifatida ishlatiladi.
Hujjat, hujjat aylanishi. Axborot tizimi doirasida har qanday tashkilot hujjat va hujjat aylanishi ishiga duch kеladi.
Hujjat – bu ma'lum bir qoidaga ko‘ra rasmiylashtirilgan, bеlgilangan tartibda tasdiqlangan qog‘oz, ovoz yoki elеktron shakldagi axborot xabaridir.
Hujjat aylanishi – hujjatlarni yaratish, izohlash, uzatish, qabul qilish va arxivlashtirish, shuningdеk, ularning ijrosini nazorat qilish, hamda ularni ruxsatisiz foydalanishdan himoyalash tizimidir.
Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi -bu quyidagilarga imkon beruvchi dasturiy atamalar to`plamidir.

1. 
   Foydalanuvchilarni ma’lumotlarni aniqlash va amallar bajarish tili vositalari bilan ta’minlash.Bunday vositalarga ma’lumotlarni aniqlash tili(MAT) va ma’lumotlar bilan ishlash amallari bajarish (MABT) kiradi. Ma’lumotlar tili atamasi aytib o`tilganlarning har ikkalasini yoki ulardan birini anglatadi. Ma’lumotlar so‘zi ma’lumotlar tilini SIQQ, Paskal va hokazo kabi tillar turidan farqlaydi. Lekin ma’lumotlar tili universal tilga, masalan SIQQ, Paskalga kiritilishi mumkin. Bunday hollarda dasturlashning universal tili va ma’lumotlar tili tegishli ravishda (kirituvchi) til va ma’lumotlarning tilosti deb ataladi;
   
2. 
   Foydalanuvchi ma’lumotlarning modelini qo`llab quvvatlashni ta’minlash. Ma’lumotlar modeli - ba’zi ilovaga tegishli fizik ma’lumotlarning mantiqiy taqdim etilishini aniqlash vositasidir;
   
3. 
   Aniqlash, yaratish va mantiqiy ma’lumotlar bilan amallar bajarish(ya’ni tanlash, yangilash va yo`q qilish)ga imkon beruvchi MAT va MABT vazifalarini amalga oshiruvchi dasturlarni ta’minlash;
   
4. 
   Ma’lumotlarni himoyasi va yaxlitligini ta’minlash. Tizimdagi foydalanish faqat shunga huquqi bo‘lgan foydalanuvchigagina ruxsat etiladi. Foydalanuvchilar ma’lumotlar ustida operatsiya bajarayotganlarida saqlanayotgan ma’lumotlarning muvofiqliligi ta’minlanadi. Gap shundaki, MBBT ko`plab foydalanuvchilar ishi jamoa rejimida ta’minlashga mo`ljallanadi.