4-Amaliy mashg’ulot Yorug’lik difraksiyasi

2-masala. Sovun pufagiga (n=1,33) 450 burchak bilan oq yorug’lik tushmoqda. Pufak pardasi qanchalik yupqa bo’lganida qaytgan nurlar sariq rangga (=6∙10^-5 sm) bo’yaladi.
Berilgan:
n=1,33 ; =600∙10^-9 m
i=450 ; k=0 h=?
Yechilishi:
Yorug’likning susayishi 2hncosr=(2k+1) ,
bunda h-plastinka qalinligi, n-sindirish ko’rstkichi, r – nurning sinish burchagi,  - yorug’likning to’lqin uzunligi.
Yorug’likning sinish qonuniga ko’ra: ; ;

Trigonometrik ayniyatlarga ko’ra : dan,

Plastinkaning qalinligi:
3-masala. Nyuton halqalarini hosil qiladigan qurilma monoxromatik yorug’lik bilan yoritilmoqda. Kuzatish qaytgan yorug’likda olib borilmoqda. Ikki qo’shni qora halqalarning radiuslari mos ravishda 4mm va 4,38 mm linzaning egrilik radiusi 6,4 m. Xalqalarning tartib nomerlari va tushayotgan yorug’likning to’lqin uzunligi topilsin.
Berilgan:
rk= 4 mm
rk+1=4,38 mm
R=6.4 m
____________
λ - ?
k - ?
k+1 - ?


Yechilishi: Nyutonning yorug’ xalqalari radiuslari ( o’tivchi yorug’likda)
(1)
(2);
(1) formuladan ; (2) formuladan: bo’ladi.
bundan;
;
; k+1=5+1=6
4-masala. Ikkinchi tartibli spektrdagi qizil chiziqni (λ=7·10^-7m) ko’rmoq uchun ko’rish trubasini kallimator o’qiga 300 burchak bilan o’rnatishga to’g’ri kelsa, difraksion panjara davri nimaga teng? Mazkur panjara uzunligining 1 sm ga qancha shtix chizilgan. Panjaraga yorug’lik tik tushadi.
Berilgan:
λ=7·10-7m.
φ=300
_____________
d=? N= ?
Yechilishi:
Difraksiyaning maksimum shartiga ko’ra ; bunda d – difraksion panjara doimiysi; α – difraksiya burchagi; λ – to’lqin uzunlik; k – spektr tartibi.
Panjara doimiysi: ; N0 – panjaraning uzunlik birligiga to’g’ri keladigan panjara tirqishlari soni.
;
N – tirqishlar soni quyidagicha topiladi:
5-masala. Difraksion panjaraga monoxramatik yorug’lik dastasi normal tushadi. Uchinchi tartibli maksimum normalga 36^/48^// burchak kuzatiladi. Tushayotgan yorug’lik to’lqin uzunliklarida ifodalangan panjara doimiysini toping.
Berilgan:
α= 36^/48^//
k=3
______________
d=?
Yechishi: Optik yo’llar farqi bilan geometric yo’llar orasidagi bog’lanish formulasi:
n – sindirish ko’rsatkichi.
Difraksiya maksimum shartiga ko’ra: ; ;
;
6-masala. Difraksion panjara to‘lqin uzunligi =0.7 mkm bo‘lgan monoxramatik yorug‘lik nuri tushmoqda. Panjara davri d=2 mkm difraksiya maksimumlari soni nechta?
Yechish: Difraksion maksimum tartibi uchun ifoda difraksion panjaraning asosiy formulasidan topiladi.
, (1)
bu yerda d - panjara davri,  - panjaraga o‘tkazilgan normal bilan difraksion maksimum yo‘nalishi orasidagi burchak,  - monoxramatik yorug‘lik to‘lqin uzunligi, m - difraksion panjara tartibi 1-formuladan
(2)
birdan katta bo‘lmasligi uchun (2) - formuladan
, (3)
(3) - formuladagi kattaliklarning qiymatlarini qo‘yib, ekanligini aniqlaymiz. Difraksion panjara doimiysi butun son ekanligini hisobga olib, mmax=2.