4-B SINIFI TÜRKÇE DERSİ KONU TEKRARLARIMIZ
GERÇEK ANLAM:Bir kelimenin aklımıza ilk gelen ve herkeste aynı anlamı çağırıştıran anlamına gerçek anlam denilmektedir.
Örnek:
Bu sabah erkenden kalktım. ( gerçek anlam )
Kahvaltı yapmadan dışarı çıkmam. ( gerçek anlam )
Defterimi evde unutmuşum. ( gerçek anlam )
MECAZ ANLAM: Kelimelerin cümle içinde, sözlük anlamlarından başka anlamlarda kullanılmasına mecaz anlamı denir.
İbrahim GÜR
ÖRNEK:
Esma’nın mavi gözlüdür. ( gerçek anlam )
Masanın gözünden kalemimi getirir misin? ( mecaz anlam )
TERİM ANLAMI: Bilim, sanat, meslek ve teknik konularda bazı kavramları karşılayan kelimelere terim anlamı denir.
TERİM ANLAMLARI:
Coğrafya terimi
Hukuk terimi
Geometri terimi
Matematik terimi
Edebiyat terimi
Müzik terimi
Ada, dağ, ova, deniz, göl, nehir...
Anayasa, kanun, dava, davacı, mahkeme...
Açı, kenar, köşegen, kare...
Toplama, çıkarma, eksi, artı, kalan, denklem...
Roman, piyes, masal, hikaye, deneme, makale...
Nota, solfej, türkü, şarkı...
ÖRNEK:
Türkçe dersinde şiir okuduk. ( terim anlam )
Matematikte açılar en sevdiğim konudur. ( terim anlam )
Maçın son dakikalarında kazandıkları penaltı ile maçı aldılar. ( terim anlam )
ZIT ANLAMLI KELİMELER: Anlamları birbirinin karşıtı olan sözcükler karşıt anlamlı – zıt anlamlı sözcük denir.
ÖRNEKLER:
Bu adam yalan söylüyor.
Bu adam doğru söylüyor.
Yalan kelimesi ile doğru kelimesi zıt anlamlı kelimelerdendir.
Soru : Her kelimenin zıt anlamlısı – karşıt anlamlısı var mıdır?
Cevap : Hayır her kelimenin zıt anlamlısı yoktur.
Örneğin; defter , yazmak , boyamak , telefon gibi birçok kelimenin zıt – karşıt anlamlısı yoktur.
Önemli: Kelimelerin olumsuzları birbirinin karşıt anlamlısı değildir.
Yani gelmek sözcüğünün karşıt anlamlısı gelmemek değildir.
Gelmemek kelimesi gelmek kelimesinin olumsuz halidir.
kesmek kesmemek ( olumsuzu ) boyalı boyasız (olumsuzu)
gülmek gülmemek ( olumsuzu ) paralı parasız (olumsuzu)
Unutma : Her kelimenin olumsuzu vardır ama her kelimenin zıt anlamlısı yoktur.
Bazı kelimelerin zıt anlamlısı vardır.
Eş Sesli Kelimeler – Sesteş Kelimeler
Yazılışları ve okunuşları aynı olan ama anlamları farklı olan olan sözcükler Eş sesli – Sesteş sözcüklerdir.
ÖRNEKLER:
Yüzünde ben var. yüz = insan yüzü ben = yüzdeki siyah nokta
Ben yüz lira aldım. yüz = sayı olarak yüz ben = kişi olarak ben
Hadi yüzmeye gidelim. yüz= suda yüzme
Yüz kelimesinin yazılışı üç cümlede de aynıdır ama her cümlede farklı anlamdadır.
Ben kelimesinin yazılışı iki cümlede de aynıdır ama iki cümlede farklı anlamdadır.
Yüz ve ben kelimesi yazılışları aynı ama anlamları farklı olan sesteş kelimelerden biridir.
EŞ ANLAMLI (ANLAMDAŞ) SÖZCÜKLER
Yazılışları ve okunuşları farklı, anlamları aynı olan kelimelere eşanlamlı(anlamdaş) kelimeler denir.
*Arkadaşıma doğum gününde hediye aldım.
*Arkadaşıma doğum gününde armağan aldım.
Yukarıdaki cümlelerde kullanılan hediye ve armağan kelimelerinin yazılış ve okunuşları farklı ama anlamları aynıdır.
*Sözcük-kelime *sene-yıl *nalın-takunya
*Ad-isim *okul-mektep *millet-ulus
*Cümle-tümce *misafir-konuk *iri-kocaman
*Yemin-ant *öğrenci-talebe *minik-ufak
YAPIM EKLERİ
KÖK NEDİR? Türkçe eklemeli bir dildir. Kelimeler kök ve eklerden meydana gelir.
KÖK: Bir sözcüğün ekleri atıldıktan sonra geriye kalan anlamlı en küçük parçasına kök denir.
ÖRNEK :çağ-daş, deniz-ci, söz-lük, sil-gi, şeker-ci, yük-lü, ütü-le, doy-ur
NOT: Bir sözcüğün anlamlı en küçük parçası her zaman kök değildir. Örneğin “balık” sözcüğündeki “ık” ı çıkardığımızda geriye kalan “bal”, sözcüğün kökü olamaz. Çünkü “bal” ile “balık” arasında hiçbir anlam ilişkisi yoktur.
EK NEDİR? Sözcüklerin köküne gelerek yeni bir söz- cük oluşturan ya da onları çeşitli yönlerden ( çoğulluk, durum, kişi, vb.) belirten parçalara ek denir.
YAPIM EKLERİ
Eklendiği sözcüğün anlamını değiştirerek yeni anlamda sözcük oluşturan eklere yapım eki denir.
*İsim ya da fiil kök veya gövdelerine gelerek onlardan başka isim ya da fiil türeten eklerdir. Yapım ekleri eklendiği sözcüğün anlamını da türünü de değiştirir. Her zaman çekim eklerinden önce gelir. Yapım eki almış bir sözcüğe türemiş sözcük ya da gövde denir. Eğer sözcük yapım eki almışsa basit yapılıdır sözcük çekim eki olsa da basittir.
En çok kullanılan yapım ekleri şunlardır
-
dağ-lık
|
oku-l
|
oku-r
|
gemi-ci
|
gez-gin
|
sıra-lı
|
yak-acak
|
yer-siz
|
diz-i
|
yük-lü
|
sor-u
|
bal-cı
|
yol- daş
|
taş-cı
|
yaz-ar
|
bayram-lık
|
çiz-er
|
kol-luk
|
gün-lük
|
yol-daş
|
yama-lı
|
saat-çi
|
kitap-çı
|
bakır-cı
|
kaya-lık
|
bat-ı
|
yağ-mur
|
kömür-lük
|
koş-u
|
dur-ak
|
ölç-ü
|
sır-daş
|
sev-in
|
ütü-le
|
doy-ur
|
süs-len
|
iyi-leş
|
sil-dir
|
deli-r
|
it-iş
|
gel-iş
|
kira-cı
|
kes-ki
|
göç-men
|
bul-uş
|
çift-çi
|
at-kı
|
öğret-men
|
gör-üş
|
çöp-çü
|
öv-gü
|
yol-suz
|
bil-in
|
ev-li
|
öz-deş
|
bil-gi-siz
|
küs-ün
|
soy-lu
|
yurt-taş
|
gör-gü-süz
|
İsimden İsim Yapan Yapım Ekleri
lık: kömür—lük, göz—lük, kulak—lık …
lı: Şehir—li , para—lı , ağaç—lı , baş—lı …
sız: su—suz, para—sız, ev—siz,
cü: göz—cü, sanat—çı, yol—cu, simit—çi,
ce: Türk—çe İngiliz—ce
daş: Çağ—daş, arka—daş, yol—daş
üncü: üç—üncü beş—inci
msı: acı—msı ekşi—msi
cil: et—cil ben—cil insan—cıl
şın: sarı—şın
sal: kum—sal kadın—sal
ıt: yaş—ıt
cağız: kız—cağız çocuk—cağız
cık: az-ı-cık küçük—cük
tı: hırıl—tı cıvıl—tı
“De” Bağlacının Ve “De” Bulunma Durum Ekinin Yazımı
*“de” “da” bağlacı daima ayrı yazılır. Bulunma durum eki olan “-de,-da, -te,-ta” ise sözcüğe bitişik yazılır.
*“de, da” bağlacıyla “-de,-da,-te,-ta” ekleri birbiriyle karıştırılmamalıdır.
Pratik olarak birbirinden şu şekilde ayırt ederiz:
* Cümle içerisinde cümleden “de”yi çıkartırız, eğer cümlenin yapısında bir bozukluk olmuyorsa o “de” bağlaçtır.
Cümlenin yapısı bozuluyorsa o “de” bulunma durum ekidir.
Örnek:
* Ekmek de alacağım. (Ekmek alacağım) *Sen de onun gibisin. (Sen onun gibisin)
Bağlaç olan “de, da” cümleden çıkartıldığında cümlenin yapısında bir bozukluk olmuyor.
*Sende bir şeylerim kaldı. (Sen bir şeylerim kaldı)
*Onu otobüste gördüm. (Onu otobüs gördüm)
Bulunma durum eki cümleden çıkartıldığında cümlenin yapısı BOZULUYOR.
Önemli uyarı: Bağlaç olan “de,da”nın kesinlikle “te, ta” biçimi yoktur.
*Sana kazak ta alacağım. (yanlış)
*Sana kazak da alacağım. (doğru)
Ayrıca bağlaç olan “de, da” bir özel isimden sonra gelirse kesme işaretiyle ayrılmaz.
*Bize Ahmet’de gelecek. (yanlış)
*Bize Ahmet de gelecek. (doğru)
KUZUCUKLARIM UMARIM BURAYA KADAR OLAN KONULARIMIZI ANLADIK. ANLAMADIĞINIZ YERLER VAR İSE LÜTFEN SORUNUZ. ÖĞRETMENİNİZ SİZİN İÇİN BURADADIR.
CAHİT ÜSTÜN
4-B SINIFI ÖĞRETMENİ
Dostları ilə paylaş: |