4-Mavzu: Rangli metallar. Rangli metallar qotishmalari. Rangli metall ishlab chiqarish. Mis va uning qotishmalari. Reja: Latunlar

Nazariy savollar:

1. КЕСИШ ЖАРАЁНИ deb nimaga aytiladi.

2. Меҳнат хавфсизлиги haqida umumiy malumotlar.

3. Metallarni kesib ishlash to‘g‘risda asosiy tushunchalar

16-Mavzu: Randalash va uyish dastgohlari. Protyajkalash (sidirish).

Reja:

1. Randalashlar

2. Randalash va o'yish stanoklari

3. Protyajkalash

Randa — duradgorlik ishlarini bajarishda yogʻoch sirtini tekislash va silliqlash (randalash) uchun moʻljallangan asbob. Dastaki, elektr va mexanik turlari bor. Dastaki R. metall yoki yogʻoch asos, keskich (tigʻ) va ponadan iborat. Asosning pastki qismi kaft deb ataladi. Yassi yuzalarni ishlaydigan R. kafti yassi, egri sirtli va shakldor yuzalarni ishlaydigan R. kafti oʻsha yuzalar shaklida boʻladi. R. asosidagi poʻlat keskich oʻrnatish uchun teshik ochilgan; bu teshik pastga tomon asta-sekin torayib borib, uya hosil qiladi. Randalash paytida payraha shu uyadan tashqariga chiqib ketadi. Asosning oʻlchami, profili, keskichining oʻrnatilish burchagiga koʻra, R. quyidagi xillarga boʻlinadi; sherx yebel (keskichning tigʻi yarim aylana shaklida) — dagʻal randalash uchun; bir v a ikki keskichli (payraxa singdirgichli) va medvedka (qoʻsh qulokli) R. — tozalab randalash uchun; japs va yarim japs (daroz) R. — tozalab randalash, katta sirtlarni randalash va qismlarni birbiriga toʻgʻri keltirish uchun; shliftik R. — yupqa payraha olish uchun; sinubel — detal sirtlarida mayda yoʻllar (yelimlash maqsadida) ochish uchun; konish R. (zenzubel) — detal chekkalarida chorak (tirnoq) ochish uchun; falsgobel R. — detalda chorak (tirnoq) ochish uchun; gruntubel R. — koʻndalanggiga trapetsiya shaklidagi oʻyiq ochishda qoʻllaniladi; nov randa — detallarda turli naqshli profillar ochishda ishlatiladi; b u kri R. — egri (botik, va qabariq) sirtlarni randalashda foydalaniladi. Elektr R. — elektr motor yordamida aylanib turadigan ikki yoki toʻrt pichokdan iborat. Elektr R. bilan yogʻochni 0,75—2,0 mm qalinlikda payraha hosil qilib randalash mumkin. Mexanik R. (randalash dastgohi) tekis va shakldor, metall va yogʻoch sirtlarga ishlov berish uchun moʻljallangan qurilma. U support, polzun va qisqichdan iborat. Asosiy harakati (randalash) ilgarilamaqaytma, surish harakati davriyilgarilama. Koʻndalang randalash va boʻylama randalash dastgoxlari bor. Koʻndalang randalash dastgoxlarida asosiy harakatni support va polzun bilan birga keskich bajaradi, boʻylama randalash dastgohlarida esa ishlov beriladigan taxta harakatlanib turadi. R.lar kurilishda, yogʻochga ishlov berish korxonalarida, uyroʻzgʻorda va boshqa joylarda ishlatiladi. Randalash va o'yish stanoklarida keskichlar yordamida yassi va shakldor yuzalar, to'g'ri chiziqli ariqchalar va pazlar shakJlantirilsa, sidirish stanoklarida protyajka vositasida turli profildagi ichki va tashqi yuzalarga aniq ishlov beriladi.
Bu guruh stanoklarining o'ziga xos xususiyatlaridan biri - ishchi organlarining ilgarilama-qaytar harakatlanishidir. Bu guruh stanoklarining ko'pchiligi bosh harakatning pog'onasiz gidravlik va elektrik yuritmalariga ega. Stanoklarda salt yurish (холостойход) ning mavjudligi ularning asosiy kamchiligi bo'lib, unga ko'p vaqt sarfbo'ladi. Bu guruhga quyidagi tipdagi stanoklar kiradi Randalash stanoklari randalash keskichlari yordamida yassi va chiziqsimonshakldor yuzalarni shakllantirishda, to'g'ri chiziqli paz va ariqchalarni har xil profilli chuqurliklarni qirqib hosil qilishda foy-dalaniladi. Randalash stanoklarining quyidagi turlari bo'ladi.
Ko'ndalang randalash (bir va ikki supportli).
Bo'ylama randalash (birva ikki stoykali, qirra randalash).Ko'ndalang-randalash stanoklari o'lchamlari bo'yicha mayda va o'rta zagotovkalarga yakka buyurtmali va mayda seriyali ishlab chiqa-rish sharoitida, ta'mirlash va asbobsozlik sexlarida ishlov berish uchun xizmat qiladi. Bu stanokJarda bosh harakat polzunning keskich bilan birga ilgarilama-qaytar harakati bo'lib, u mexanik yoki gidravlik (pol­zunning yurish masofasi 700 va1000 mm bo'lganda) yuritmadan boshlanadi. Zagotovka stanok stoliga o'rnatilib, unga uzlukli (davriy) ko'ndalang yoki vertikal surish harakati uzatiladi. Bu harakat polzun harakatining yo'nalishi teskari (salt) yurishdan ishchi yurishga o'zgarish paytida sodir bo'ladi. Bu harakat xrapovikli mexanizm orqali ko'ndalang yoki vertikal vintga uzatiladi

736 modelli ko'ndalang randalash stanogida harakat elektr dvi-gatelidan tezliklar qutisi orqali kulisa mexanizmiga uzatiladi. Tebranuv-chi kulisa mexanizmi kulisa g'ildiragi aylanma harakatining

polzunning har minutda ikki marta yurish soni kinematik zanjir balansi tenglamasi quyidagicha yoziladi:

Sxemada ko'rsatilgan holat uchun
Stanok

b o'lgan 6 xil ikkilangan yurishga ega.

Polzunning yurish masofasi L=95-650 mm. Bu ko'ndalang randalash stanoklari uchun asosiy ko'rsatkichdir. Stolning davriy ko'ndalang surish harakati kulisa g'ildiragi vali bilan bog'langan xrapo-vikli mexanizm yordamida bajariladi. Gorizontal yo'nalishdagi surish harakati zanjiri uchun kinematik balans tenglamasi quyidagicha yoziladi (13.2-rasm):

Bu yerdat_m=l2 mm—ko'ndalang yurgizish vinti qadami; ^=l*10-xrapoviklig'ildirakning sobachka bilan ilashishi mumkin bo'lgan tishIari soni; bo'lgani uchun
Randalashda kesish tezligining aniqlanishiga misol: min; 1=450 mm. Kulisaning tebranish o'qidan yuqori sharnirgacha bo'lgan masofasi H=750 mm bo'lsa, tezlanish koeffitsiyenti

7M36 modelli ko'ndalang-randalash stanogida bosh harakatva surish harakati gidravlik yuritmadan olinib, ularning tezligi pog'onasiz o'zgaradi. Polzunning ishchi tezligi v. (v) 3-37 m/min diapazonida o'zgaradi.

Ko'ndalang-randalash stanoklarining yangi modellari 7303, 7305, 7307Д, 7310Д ga binoan polzunning yurish masofasi mos ravishda Z=320, 500, 710 va1000 mm qilib belgilangan.





Ko'ndalang-randalash stanogida randalash sxemasi va kesish reji-mi elementlari (13.3-rasm)da ko'rsatilgan. Kesish tezligi
7310Д modelli zamonaviy ko'ndalang-randalash stanogining texnik tavsifi quyidagicha:
Polzunning eng katta yurish masofasi 1000 mm
Stol ishchi yuzasi o'lchamlari 560*1000 mm
Stolning eng katta surilishi:
gorizontal yo'nalishda 800 mm
vertikalyo'nalishda 420 mm
Gorizontal yo'nalishda surish qiymati 0,2-5 mm/i.m.y.
Bosh harakat elektr dvigateli quwati 10 kW
Bosh harakat yuritmasi turi gidravlik, pog'onasiz.
Bo'ylama-randalash stanoklari yirik zagotovkalarga yakka buyurt-mali va mayda seriyali ishlab chiqarish sharoitida, shuningdek ta'mirlash sexlarida ishlov berishga mo'ljallangan. Bu stanoklarda xomaki va tozalab hamda yuqori aniqlikda pardozIab randalash ishlarini bajarish mumkin.
Bo'ylama-randalash stanoklarida (13.4-rasm) zagotovkaning stol bilan birga ilgarilama-qaytar surilishi bosh harakatdir. Stolning ishchi yuzasi 16*8 m gacha yetadi.

7212 modelli bo'ylama-randalash stanogida 2 ta support traversa-da, 2 ta yon support stoykalarga o'rnatilgan. Bosh harakat yuritmasi o'zgarmas tok elektr dvigateli (generator-dvigatel sistemasi bo'yi-cha)dan iborat bo'lib, stol tezligini pog'onasiz o'zgartirishni, shu­ningdek keskichning zagotovkaga urilmay ishga kirishishini hamda ish yo'li oxirida asta-sekin kesish zonasidan chiqishini ta'minlaydi.

KeskichIarning surish harakati zagotovkaning salt yurishi yo'li vaqtida sodir bo'ladiva uning har ikki yurishiga davriy tarzda mos keladi.