Ma’ruzachi: PhD. Sh.Qiyosov “SOLIQLAR VA SOLIQQA TORTISH” FANI “IQTISODIYOT, BOSHQARUV, SOLIQLAR VA SUG’URTA” KAFEDRASI REJA: 1. Aksiz solig‘ining iqtisodiy mohiyati va byudjet daromadlarida tutgan o’rni. 2. Aksiz solig‘i to‘lovchilar. Soliq obyekti va bazasi. 3. Aksiz solig‘i stavkalari, xorijiy davlatlar tajribasi. 4. Aksiz solig‘ini hisoblab chiqarish, soliq hisobotini taqdim etish va soliq to’lash tartibi. 5. Aksiz markalari.
Aksiz solig‘ining iqtisodiy mohiyati va byudjet daromadlarida tutgan o’rni O‘zbekistonda aksiz solig‘i 1992 yilda qo‘shilgan qiymat solig‘i bilan birgalikda oborot solig‘i va sotuvga solinadigan soliq o‘rniga joriy qilingan. Uning qo‘shilgan qiymat solig‘idan farqli tomoni shundaki, u ayrim tovarlar va mahsulotlarni chegaralab olgan va u bajarilgan ish, ko‘rsatilgan xizmatlarga nisbatan qo‘llanilmaydi. Aksiz solig‘i individual xarakterga ega bo‘lib, faqat aksiz solig‘iga tortiladigan tovarlarga nisbatan qo‘llaniladi.
Aksiz solig‘ining iqtisodiy mohiyati va byudjet daromadlarida tutgan o’rni 2021 yilda 7,8 2022 yilda (reja) 7,2 Aksiz solig‘ining iqtisodiy mohiyati va byudjet daromadlarida tutgan o’rni Aksiz solig‘i qo‘shilgan qiymat solig‘iga tortiladigan bazada va narxda hisobga olinadigan yuklab jo‘natilgan tovarlar qiymatining bir qismini egri soliq sifatida byudjetga undirish shakli hisoblanadi.
Aksiz solig‘i davlat byudjeti daromadlarini shakllantirishda salmoqli o‘rin egallaydi, jumladan, davlat byudjetining soliqli daromadlari tarkibida uning salmog‘i 2004-yilda 28.7 foizni, 2006 yilda 18,8 foizni, 2008 yilda 16,5 foizni, 2010 yilda 16,7 foizni, 2012 yilda 15,1 foizni, 2014 yilda 14,9 foizni, 2016 yilda 16 foizni, 2018 yilda 13,4 foizni, 2019 yilda 9,2 foizni, 2020 yilda 8,8 foizni tashkil etmoqda.
Aksiz solig‘ining iqtisodiy mohiyati va byudjet daromadlarida tutgan o’rni Aksiz solig‘ini davlat byudjeti daromadlari tarkibidagi ulushining pasayish tendensiyaga ega ekanligi shu bilan izohlanadiki, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2002-yil 13 noyabrdagi 390-son «Bozorni iste’mol tovarlari bilan to‘ldirishni rag‘batlantirish hamda ishlab chiqaruvchilar va savdo tashkilotlarini o‘zaro munosabatlarini takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi qaroriga asosan «O‘zDEUAvto» YoAJi (hozirgi «Jeneral Motors O‘zbekiston» YoAJi) ishlab chiqarayotgan avtomobillari (Lasetti, Neksiya, Damas, Matiz), billurdan qilingan mahsulotlar, mebel, video va audioapparatura hamda kumushdan yasalgan pichoq va sanchqilarga hisoblangan aksiz soliqlari ishlab chiqarishni rivojlantirish, iste’mol tovarlarining assortimentini ko‘paytirish va raqobatbardosh tovarlar ishlab chiqarish uchun korxonalarning o‘z ixtiyorlarida qoldiriladigan bo‘ldi.
