6-bob polimerlarning suyuq fazali tizimlari

6.2. Polimer eritmalar
Polimerlar, odatda, molekulyar tarkibidagi elementlariga o„xshagan
elementlari bo„lgan quyi molekulyar birikmalarda yaxshi bo„kadi va eriydi,
ya‟ni makromolekulalar uchun termodinamik jihatdan qulay bo„lgan –
erituvchi hajmida molekulyar darajada taqsimlangan fizik holatga o„tadi.
Eritma – bu kamida ikki (polimer va erituvchi) komponentli suyuq fazali
tizimdir. Agar erituvchi murakkab tarkibli, masalan, suv va organik
erituvchi aralashmasidan yoki erituvchi va tuz asosidagi eritma shaklida
ikki komponentli bo„lsa, bunday erituvchi binar deyiladi.
Polimer eritmalarni hosil qilinishi, ularni to„g„ridan to„g„ri qo„llanishi,
eritma orqali qayta ishlash, suyuq kristallar, gellar, turli xil aralashmalar va
komplekslar hosil qilishlari uchun katta imkoniyatlar ochib beradi. Polimer
eritmalar ustmolekulyar tuzilish hosil qiluvchi tizimlarning yana bir turidir,
u ayniqsa suyultmalar orqali qayta ishlab bo„lmaydigan tabiiy va ayrim
sintetik polimerlar uchun katta imkoniyatlar yaratib beradi.
Eritma bu polimer-erituvchi asosidagi suyuq fazali termodinamik
muvozanatli tizim, unda erituvchi muhitida polimer molekulalarining bir
biriga nisbatan harakatlanishi, o„zaro jipslashib ustmolekulyar tuzilishni
hosil qilishi va fazaviy o„tishlarni amalga oshirishi mumkin. Polimer-
erituvchi tizimi fazalar qoidasiga bo„ysunadi va quyi molekulyar
birikmalarga nisbatan o„zining ma‟lum jihatlari bilan farqlanadi:
- polimer-erituvchi tizimining muvozanatga erishishi sekin amalga
6.1.1-rasm. Polietilentereftalat
namunalari suyuqlanish
haroratining (T
sq
) kristallanish
haroratiga (T
kr
) bog„lanish
grafigi: (T
sq
) 

283 
o
C.

---

---

100
oshadi. Bunda tizimning ortiqcha to„yinishi yoki fazaviy o„tishida

qo„shimcha sovutish jarayoni amalga oshishi kuzatiladi;
- tashkil etuvchilarlar to„liq aralashmaydigan hollarda suyuq fazada
polimer konsentratsiyasi nisbatan ancha kam, va aksincha polimer fazada
erituvchi yuqori miqdorda bo„ladi;
- fazaviy muvozanat polimerning molekulyar massasiga bog„liq
bo„ladi;
- polimer gellari erituvchini nisbatan yuqori miqdorlarda singdirishi
tufayli hajmini juda katta kengaytirish xususiyatiga ega bo„ladi;
- polimer eritmalar izotropik va anizotropik xossalarni, shuningdek
polielektrolit tabiatiga bo„g„liq konsentratsion anomaliyani namoyon
qiladi.