6 ona tili javobi docx

son qo’shimchalari munosabat shakllari sanaladi. Bu shakllarga ega bo’lgan har
qanday fe’l gapda kesim vazifasida keladi. Yuqoridagi ma’no shakllardan xoli
bo’lgan fe’l asosi fe’lning noaniq shakli hisoblanadi va bu shakl -moq
qo’shimchasi yordamida ifodalanadi.
Fe’lning munosabat(sintaktik) shakllari:
ZAMON, SHAXS-SON, MAYL
Fe’llarning zamon shakllari.
Fe’l asosida ifodalangan harakat holatning uch zamondan birida sodir bo’lishini
bildiruvchi shakllar zamon shakllari sanaladi. Fe’l ucta zamon shakllariga ega:
o’tgan zamon, hozirgi zamon, kelasi zamon.
O’tgan zamon shakllari. O’tgan zamon shaklalri harakat va holatning gap
aytilayotgan vaqtdan oldin bo’lganini bildiradi. Bu zamon shakllari fe’l asoslariga
-di, -(i)b, -gan (-kan,-qan) qo’shimchalarini va ulardan so’ng shaxs-son
qo’shimchalarini qo’shish bilan hosil qilinadi.

---

17
-di qo’shimchasi bilan yasalgan o’tgan zamon shakli so’zlovchining bevosita o’zi
ko’rgan harakat va holatni bildiradi. Bu qo’shimchadan so’ng shaxs-son
qo’shimchasining -m, -k (qoldim, qoldik), -ng, -ngiz (qolding, qoldingiz) shakllari
qo’llaniladi.
-(i)b qo’shimchasi harakat va holatning so’zlovchi tomonidan eshitib bilganini
ifodalaydi va qo’shimchadan so’ng shaxs-son qo’shimchasining -man, -miz, -san,
-siz, -di(-lar) shakllari qo’shiladi.
-gan qo’shimchasi bilan yasalgan o’tgan zamon shakli harakat va holatning
ilgariroq bajarilganini
bildiradi va bu qo’shimchadan so’ng
shaxs-son
qo’shimchasining -man, -miz; -san, -siz shakllari qo’shiladi.
O’tgan zamon shakllarida to’liqsiz fe’lning ishlatilishi. Edi, emish, ekan
fe’llari to’liqsiz fe’llar sanaladi. Bu fe’llar yetakchi fe’lning zamon shakllaridan
so’ng keladi, shaxs-son qo’shimchalari to’liqsiz fe’lga qo’shiladi: kelgan ekansan
(eding, emishsan), kelayotgan ekansan (eding, emishsan). Edi, emish, ekan
to’liqsiz fe’llari -di, -mish, -kan shaklida ham qo’llaniladi. Masalan: borgandi,
borganmish, kelarkan.