HAYVAN DENEYLERİ ETİK KURULLARININ ÇALIŞMA USUL VE ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK
Tanımlar MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte geçen Deney
Deneysel olmayan hayvancılık, tarımsal ya da kliniksel veterinerlik uygulamaları dışında kalan ve hayvanların öldürülmesi veya işaretlenmesi için çağdaş kabul edilen, en az acı veren insancıl metotlardan başka, acı, eziyet, rahatsızlık veya kalıcı hasara neden olacak şekilde, yetiştirilmiş hayvanların, doğurtulmaları da dahil, deneysel veya diğer bilimsel amaçlarla kullanılmasını,
Deney hayvanı:
Deneyde kullanılan veya kullanılacak hayvanı
GEÇİCİ MADDE 2 –
(1) Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce uygun eğitim programlarından geçmiş ve/veya deney hayvanları ile en az bir yıl süre ile çalışmış olduğunu belgeleyen kişilere, bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde yerel etik kuruluna başvurmaları halinde yapılacak değerlendirme sonucunda, ilgili yerel etik kurul tarafından deney hayvanları kullanma sertifikası verilebilir.
Madde 15 Deney hayvanı ile uğraşacak personelin eğitimi
j) Bu Yönetmelik hükümleri haricinde başka kurumlardan alınmış olan deney hayvanları kullanım sertifikaları ya da benzerlerinin bu Yönetmelik hükümlerine göre eşdeğer olup olmadıklarına Hayvan Deneyleri Merkezi Etik Kurulu karar verir.
k) Lisans/yüksek lisans düzeyinde deney hayvanı kullanımı ile ilgili alınmış olan eğitimlerin sertifika programına eşdeğer olup olmadığına yerel etik kurullar karar verir.
Deney Hayvanları Kullanım Sertifikası Eğitim Programına Dair Genelge (2007/11)
Deney hayvanlarının anatomisi, fizyolojisi, histolojisi ve biyokimyası
Mevzuat
Hayvan deneyleri etiği
Alternatif yöntemler
Tutuş teknikleri
İlaç verme ve enjeksiyon teknikleri
Kan ve örnek alma teknikleri
Anestezi – ötenazi teknikleri
Laboratuar işletmesi
Temel laboratuar güvenliği ve temizlik (Çevre, ekipman, kafesler ve hayvanlarla ilgili her türlü yardımcı materyal: tanım, kullanım ve bakım, temizlik, hijyen, atıkların kontrolü)
Hayvan refahı ve davranış özellikleri
Deney hayvanlarının üretimi
Deney hayvanlarının beslenmesi
Hayvan hastalıkları (mikrobiyolojik, virolojik, parazitolojik)
İş sağlığı ve güvenliği
HAYVAN DENEYLERİ ETİĞİ MEVZUAT HAYVAN REFAHI ALTERNATİF YÖNTEMLER
Doç.Dr. Abdullah ÖZEN
F.Ü. Veteriner Fak.
aozen1@firat.edu.tr
Van Zupthen, L.F.M., Baumans, V., Beynen, A.C. (2003). Çeviri Editörü: Tayfun İde.
“Derslik dışında bile iskelet temin etmek zor değildir. Mezarlıkta ya da Nil nehrinin sellerinden aylarca sonra, kuşlar tarafından eti yenerek temizlenmiş iskelete rastlamak her zaman mümkündür. Eğer böyle bir tesadüf sana yardım etmiyorsa bir maymunun iskeletini çıkarıp kemikleri çalışabilirsin. Bu iş için insana en çok benzeyen maymunu seçmelisin. Daha sonra bir insan iskeleti bulunca aradaki farkları kolayca göreceksin…”
“Derslik dışında bile iskelet temin etmek zor değildir. Mezarlıkta ya da Nil nehrinin sellerinden aylarca sonra, kuşlar tarafından eti yenerek temizlenmiş iskelete rastlamak her zaman mümkündür. Eğer böyle bir tesadüf sana yardım etmiyorsa bir maymunun iskeletini çıkarıp kemikleri çalışabilirsin. Bu iş için insana en çok benzeyen maymunu seçmelisin. Daha sonra bir insan iskeleti bulunca aradaki farkları kolayca göreceksin…”
Thomas Aquinas (1225-1274)
Leonardo de vinci (1452-1519)
Hayvanların
acılarına vejetaryen
olma derecesinde
önem verdi
Michel de Montaigne (1533-1592)
Hayvanlara eziyet etmek,
insanlara eziyet etmeye sevk
ettiği için değil, başlı başına
bir yanlıştır
René Descartes (1596-1650)
Dissection of a pig with “instruments” as used by Descartes and probably very similar by Galen
Beast-machines concept
ruhsuz ve acı duymayan bir makineler
Anestezinin olmadığı bu dönemde karteziyen görüş deneycilerin elini iyiden iyiye güçlendirmişti
Port Royal İlahiyat Okulundaki deneycilerin uygulamalarıyla ilgili bir tanıklık:
“Büyük bir kayıtsızlıkla köpekleri dövüyorlardı ve acı çektiklerini düşünerek bu hayvanlara acıyanlarla alay ediyorlardı. Hayvanların birer saat olduğunu, vurulunca çıkardıkları sesin temas edilen küçük bir zembereğin sesi olduğunu, ama vücudun genelinde hiçbir hissin olmadığını söylüyorlardı. Zavallı hayvanları ayaklarından tahta panolara çiviliyorlar, sonra bıçakla içlerini açarak kan dolaşımını inceliyorlardı…”
…aydınlanma ve sonrası
David Hume (1711-1776)
Aristo ve Aquinolu’ya karşı çıkarak
“Belirgin bir gerçeği yadsımak ne kadar gülünç ise, onu savunmak için girişilen çabalar da o kadar gülünçtür. Ve hiçbir gerçek, hayvanların da insanlar gibi düşünce ve akılla donatılmış olduğundan daha açık değildir”
David Hume
“İnsanlığın yasaları, bu canlıları kullanırken
yumuşak davranmamızı gerekli kılıyor”
Immanuel Kant
Immanuel Kant
(1724-1804)
Introduction to the Principles of Morals and Legislation
“Sormamız gereken soru, ‘Akıl yürütebiliyorlar mı?’ ya da ‘Konuşabiliyorlar mı?’ değil, ‘Acı çekiyorlar mı?’ olmalıdır.”
Jeremy Bentham
18’inci yüzyıldan sonra kendimizi doğanın bir parçası gibi görerek hayvanlarla akraba olduğumuz hissini yeniden kazandık; ama bu akrabalık hiçbir şekilde eşitlikçi değildi. İnsan, en iyimser yorumla, hayvanlar ailesi için müşfik bir baba gibi görülüyordu.
18’inci yüzyıldan sonra kendimizi doğanın bir parçası gibi görerek hayvanlarla akraba olduğumuz hissini yeniden kazandık; ama bu akrabalık hiçbir şekilde eşitlikçi değildi. İnsan, en iyimser yorumla, hayvanlar ailesi için müşfik bir baba gibi görülüyordu.
Singer
19’uncu yüzyıl
Claude Bernard (Deneysel Tıp çalışmaları)
fizyolojik deneylerde canlı hayvan kullanımının gerekliliğini kesin bir dille ifade etmiştir
Charles Darwin (Evrim Kuramı)
Hayvanlar üzerinde yapılacak araştırmalara ivme kazandırmıştır. Darwin bireysel olarak da hayvan deneylerine karşı bir tutum takınmamıştır.
1641 İngiltere’nin Amerika’daki Massachusetts Körfez Kolonisi’nde çıkarılan “Massachusetts Body of Liberties”
“Hiç kimse, normalde insanların kullanımı için tutulan hiçbir hayvana karşı herhangi bir zorbalık ya da zulüm uygulayamaz”
“Bir yerden bir yere nakledilen hayvan sürülerinin arada bir dinlendirilmesi şarttır”
1502 II. Bâyezid devrinde hazırlanan İstanbul Belediye Kanunnâmesi
“Ve ayağı yaramaz bârgiri işletmeyeler. Ve at ve katır ve eşek ayağını gözedeler ve semerin göreler. Ve ağır yük urmayalar; zira dilsüz canavardır. Her kangısında eksük bulunursa, sâhibine tamam etdüre. Etmeyeni ve eslemeyeni gereği gibi hakkından gele.”; “Fil-cümle bu zikrolunanlardan gayrı her ne kim Allah u Te‘âla yaratmıştır, hepsinin hukukunu muhtesip görüp gözetse gerektir, şer‘î hükmi vardır.”
1822 (İngiltere)
İnsanların malı olan belli evcil hayvanlara “sebepsiz yere” kötü davranmayı suç sayan bir yasa çıktı. Ancak, bu yasanın özelliği, özel mülkü koruyan, hayvanların kendisi için değil, sahipleri için çıkarılmış bir yasa görünümüne sokularak çıkarılmış olmasıdır.
1876 İngiltere
İlk müstakil yasa;
“Cruelty to Animal Act”
Cruelty to Animal Act (1876)
Bu yasa ile canlı hayvan deneylerinin – ancak, bilim için yararlı ise - eyalet sekreterliğinin kontrolü altında ve anestezi kullanılarak yapılabileceği karara bağlanmış; ayrıca, bu tip çalışmalar için lisans zorunluluğu getirilmiştir. Bu yasa 1933 yılına kadar tek yasa olarak kalmıştır.
1824 (İngiltere)
Hayvanlara Kötü Muameleyi Önleme Derneği
1845 (Fransa)
Hayvanları Koruma Derneği
1912 (İstanbul)
Himaye-i Hayvanat Cemiyeti
(Türkiye Hayvanları Koruma Derneği-1923)
1863 (İngiltere)
İlk antiviviseksiyonist hareketler:
Feminist gazeteci Frances Power Cobbe’un öncülüğünde
“The Victoria Street Society”
The Victoria Street Society
Viviseksiyona yasal sınırlama getirilmesi, kedi, köpek ve atların bu amaçla kullanılmaması, çalışmalarda anestezi uygulamasının zorunlu kılınması ve ötenazinin, deney sonunda hayvanlar ayılmadan önce yapılması yönünde önemli çalışmalar gerçekleştiren bu dernek, adını, önce “The Victoria Street Society for the Protection of Animals from Vivisection” olarak değiştirmiş; 1897’den itibaren de “National Anti-Vivisection Society” adı ile faaliyetlerine devam etmiştir.
Adolf Hitler (1889-1945)
Hayvanların mutluluğu sorununa kendini ateşli biçimde adamış bir vejetaryan ve hayvan deneyleri muhalifi idi.
İktidarı ele geçirmelerinden birkaç ay sonra, görülmemiş ölçekte ve herhangi bir insan çıkarından bağımsız biçimde hayvanların ahlaki statüsünü açıkça onaylayan hayvan hakları kanunlarını yasalaştırdılar. Bu buyruklar hayvanlara acı vermekten kaçınma görevine vurgu yapıyor ve hayvanlarla olan etkileşimde aşırı ölçüde detaylandırılmış katı talimatlar yerleştiriyordu.
Nazi hayvan yasamasının önde gelen bir bilginine göre “1933 Hayvanları Koruma Kanunu, muhtemelen, dünyadaki en sert kanun idi”
3R
“The Principles of Humane Experimental Technique”
W. M. S. Russell ve R. L. Burch (1959)
Ruth Harrison
Animal Machines (1964)
Brambell Komitesi
Brambell Raporu (1965)
Tabutluk
Beş özgürlük (Beş Temel Serbesti)
Bir hayvanın,
rahatça etrafına dönmesine
yalanmasına
ayağa kalkmasına
yatmasına
bacaklarını germesine
yetecek kadar bir hareket özgürlüğüne sahip olması
DÜNYA TIP BİRLİĞİ (WMA) HELSİNKİ BİLDİRGESİ İnsan Deneklerle ilgili Tıbbi Araştırmalar için Etik İlkeler (1964/…/2000)
11. İnsan denekler üzerinde yapılan tıbbi araştırmalar genel olarak kabul edilmiş bilimsel ilkelere uygun olmalı ve yeterli laboratuvar ve uygunsa deney hayvanları ile bilimsel literatür bilgisine ve diğer ilgili bilgi kaynaklarına dayanmalıdır.
12. Çevreyi etkileyebilecek araştırmaların yürütülmesinde özel bir dikkat gösterilmeli ve araştırma için kullanılan hayvanların iyilik durumuna saygı gösterilmelidir.
İngiltere, Hollanda, Almanya ve diğer Avrupa ülkelerinde, araştırmalarda kullanılan hayvan sayısı yarıya düşmüştür. Kanada’da memeliler yerine balıklar tercih edilmeye başlanmış, ABD’de maymun kullanımı sabit kalırken; kedi ve köpek sayısı da yarıya düşmüştür
İngiltere, Hollanda, Almanya ve diğer Avrupa ülkelerinde, araştırmalarda kullanılan hayvan sayısı yarıya düşmüştür. Kanada’da memeliler yerine balıklar tercih edilmeye başlanmış, ABD’de maymun kullanımı sabit kalırken; kedi ve köpek sayısı da yarıya düşmüştür
HAYVAN HAKLARI EVRENSEL BİLDİRGESİ 15 Ekim 1978, Paris
1. Bütün hayvanlar yaşam önünde eşit doğarlar ve aynı var olma hakkına sahiptirler. 2. Bütün hayvanlar saygı görme hakkına sahiptir. Bir hayvan türü olan insan, öbür hayvanları yok edemez. Bu
hakkı çiğneyerek onları sömüremez. Bilgilerini hayvanların hizmetine sunmakla görevlidir. Bütün hayvanların
insanca gözetilme, bakılma ve korunma hakları vardır. 3. Hiçbir hayvana kötü davranılamaz, acımasız ve zalimce eylem yapılamaz. Bir hayvanın öldürülmesi zorunlu
olursa, bu bir anda, acı çektirmeden ve korkutmadan yapılmalıdır. 4. Yabani türden olan bütün hayvanlar, kendi özel doğal çevrelerinde karada, havada ve suda yaşama ve üreme
hakkına sahiptir. Eğitim amaçlı olsa bile özgürlükten yoksun kılmanın her çeşidi bu hakka aykırıdır. 5. Geleneksel olarak insanların çevresinde yaşayan bir türden olan bütün hayvanlar uyumlu bir biçimde türüne
özgü yaşam koşulları ve özgürlük içinde yaşama ve üreme hakkına sahiptir. 6. İnsanların yanlarına aldıkları bütün hayvanlar doğal ömür uzunluklarına uygun sürece yaşama hakkına sahiptir.
Bir hayvanı terk etmek acımasız ve aşağılık bir davranıştır. 7. Bütün çalışan hayvanlar iş süresi ve yoğunluğunun sınırlandırılması ve güçlerini artırıcı bir beslenme ve
dinlenme hakkına sahiptir. 8. Hayvanlara fiziki ya da psikolojik bir acı çektiren deneyler yapmak hayvan haklarına aykırıdır. Tıbbi, bilimsel,
ticari ve başkaca biçimlerdeki her türlü deneyler için de durum böyledir. 9. Hayvan beslenmek için yetiştirilmişse de bakılmalı, barındırılmalı, taşınmalı, ölümü de acı çektirmeden ve
korkutmadan olmalıdır. 10. Hayvanlardan insanların eğlencesi olsun diye yararlanılamaz, hayvanların seyrettirilmesi ve hayvanlardan
yararlanılan gösteriler hayvan onuruna aykırıdır. 11. Zorunluluk olmaksızın bir hayvanın öldürülmesi yaşama karşı suçtur. 12. Çok sayıda yabani hayvanın öldürülmesi demek olan her davranış bir soykırım, yani bir suçtur. 13. Hayvan ölümüne de saygı göstermek gerekir. Hayvanın öldürüldüğü şiddet sahneleri sinema ve televizyonda
yasaklanmalıdır. 14. Hayvanları koruma ve savunma kuralları, hükümet düzeyinde temsil olunmalıdır. Hayvan hakları da insan
hakları gibi yasayla korunmalıdır
ikilem
Madde 1-Bütün hayvanlar, yaşam önünde eşit doğarlar ve aynı var olma hakkına sahiptirler
Madde 2- Bütün hayvanlar saygı görme hakkına sahiptirler…
her şey yolunda galiba…
(Hiç değilse) …
Madde 3- Hiçbir hayvana kötü davranılamaz, acımasız ve zalimce eylem yapılamaz. Bir hayvanın öldürülmesi zorunlu olursa, bu bir anda, acı çektirmeden ve korkutmadan yapılmalıdır.
Madde 7- bütün çalışan hayvanlar iş süresi ve yoğunluğunun sınırlandırılması ve güçlerini artırıcı bir beslenme ve dinlenme hakkına sahiptir.
Madde 8- Hayvanlara fizikî ya da psikolojik acı çektiren deneyler yapmak hayvan haklarına aykırıdır. Tıbbî, bilimsel, ticarî ve başkaca biçimlerdeki her türlü deneyler için de durum aynıdır.
Madde 9- Hayvan eğer beslenmek amacıyla barındırılıyorsa, bakılmalı, barındırılmalı, taşınmalı ve ölümü acı çektirmeden ve korkutmadan olmalıdır.
(Hiç değilse) …
(Hiç değilse) fazla acı çektirmeyelim
(Hiç değilse) aç bırakmayalım
(Hiç değilse) müzik dinletelim
(Hiç değilse) kafeslerini genişletelim
(Hiç değilse) azını öldürelim
(Hiç değilse) balık istifi taşımayalım
(Hiç değilse) ………………………..
18’inci yüzyıldan sonra kendimizi doğanın bir parçası gibi görerek hayvanlarla akraba olduğumuz hissini yeniden kazandık; ama bu akrabalık hiçbir şekilde eşitlikçi değildi. İnsan, en iyimser yorumla, hayvanlar ailesi için müşfik bir baba gibi görülüyordu.
18’inci yüzyıldan sonra kendimizi doğanın bir parçası gibi görerek hayvanlarla akraba olduğumuz hissini yeniden kazandık; ama bu akrabalık hiçbir şekilde eşitlikçi değildi. İnsan, en iyimser yorumla, hayvanlar ailesi için müşfik bir baba gibi görülüyordu.
Singer
nalın
nalıncı
Deneysel ve Diğer Bilimsel Amaçlar İçin Kullanılan Hayvanların Korunmasına Dair Avrupa Konseyi Yönergesi
COUNCIL DIRECTIVE of 24 November 1986 on the
approximation of laws, regulations and administrative
provisions of the Member States regarding the protection
of animals used for experimental and other scientific
purposes (86/609/EEC)
“…Bir kanser araştırma enstitüsüne yapılan bir okul ziyaretinde sırtında koca bir urla kafesinde yaşamaya çalışan bir beyaz fareyi görmüş ve tertemiz yüreğiyle kendini o hayvanın yerine koymuş bir öğrencinin, ileride hayvan haklarının ateşli bir savunucusu haline gelmesi, oldukça yüksek bir olasılıktır. Aynı kişinin, fare deneyleriyle geliştirilmiş bir kanser tedavisini kendisi ya da yakınları için reddetmesiyse kolayca beklenemez. Gene çoğu kez insani gerekçelerle reddettiğimiz hayvan öldürme eylemini, dinsel inanışlarla onaylamanın nasıl bir mantığı olabilir?...”
“…Bir kanser araştırma enstitüsüne yapılan bir okul ziyaretinde sırtında koca bir urla kafesinde yaşamaya çalışan bir beyaz fareyi görmüş ve tertemiz yüreğiyle kendini o hayvanın yerine koymuş bir öğrencinin, ileride hayvan haklarının ateşli bir savunucusu haline gelmesi, oldukça yüksek bir olasılıktır. Aynı kişinin, fare deneyleriyle geliştirilmiş bir kanser tedavisini kendisi ya da yakınları için reddetmesiyse kolayca beklenemez. Gene çoğu kez insani gerekçelerle reddettiğimiz hayvan öldürme eylemini, dinsel inanışlarla onaylamanın nasıl bir mantığı olabilir?...”
“…On yıl önce ABD'de yüz yaşını aşan kişilerin sayısı 37.000 dolayındaydı. Bugün bu sayı, 70.000'in üzerindedir. Bir başka deyişle her dört bin Amerikalıdan biri, yüz yaşın üstündedir. Bilim adamları 2050'de bu sayının sekiz kat artacağını ve her 500 Amerikalıdan birinin, yüz yaşın üstünde olacağını tahmin ediyorlar…”
“…On yıl önce ABD'de yüz yaşını aşan kişilerin sayısı 37.000 dolayındaydı. Bugün bu sayı, 70.000'in üzerindedir. Bir başka deyişle her dört bin Amerikalıdan biri, yüz yaşın üstündedir. Bilim adamları 2050'de bu sayının sekiz kat artacağını ve her 500 Amerikalıdan birinin, yüz yaşın üstünde olacağını tahmin ediyorlar…”
Nobel tarihinde tıp alanındaki tüm ödüllerin %70’i deney hayvanları kullanılarak yapılan araştırmalara verilmiştir
…peki ya araştırmacılar?
İki câmi arasında bînamaz
A Survey of Attitudes of Turkish Veterinary Students and Educators About Animal Use in Research
Hayvan deneyleri olmalı
Daha yaygın, daha geçerli, daha güvenli, daha ekonomik ve daha bilimsel ancak daha vicdani değil
O halde hayvan kullanımı (hiç değilse) belli standartlara oturtulmalı
Hayvan Deneyleri (Russell ve Burch)
(Hiç değilse)…
3R
Reduction
Refinement
Replacement
Reduction (Azaltma)
Deneyde, mutlaka hayvan kullanılması gerekiyorsa, kesin bilginin ve sonucun edinilebileceği en az sayıda hayvanın kullanılmasıdır. Azaltma, çevresel faktörler kontrol edilerek, hayvan grupları standardize edilerek ve en uygun deneme yöntemi seçilerek gerçekleştirilebilir
Reduction
Bilimsel araştırmaların planlanması aşamasında, önceden gerçekleştirilmiş benzer çalışmalarda kullanılan hayvan materyalinin belirlenmesi, azaltma için bir veridir. Ancak, tercih edilmez.
Türe özgü araştırmalarda, en az sayıda hayvan kullanılarak istenilen sonuca ulaşılması, özel amaçlar için yetiştirilmiş hayvanların tercih edilmesi ile sağlanabilir.
Araştırma öncesinde, hayvanlarının sağlık durumlarının dikkatli bir şekilde gözden geçirilmesi, çalışma sırasında hayvan kaybının en alt düzeye indirilmesi ve gereksiz yere hayvan kullanımının engellenmesi açısından zorunludur.
Bir reklam
31 Ocak 2010
Alternatif Yöntemler/İstatistik- GÜÇ TESTİ
Saat: 16:15-17:35
Refinement (Arındırma)
Hayvanlara yönelik ağrı ve acı verici uygulamaların şiddetinin ya da miktarının olabildiğince azaltılmasıdır.
Replacement (Başka Şey Kullanma)
Deneylerde gelişmiş sinir sistemine sahip hayvanların yerine daha az duyarlı
olanların ya da başka materyalin kullanılmasıdır.
Başka Şey Kullanma Biçimleri
Göreceli Başka Şey Kullanma: İnvitro çalışmalar için, insancıl bir şekilde öldürülen omurgalı hayvanlardan elde edilen hücre doku ve/veya organlar
Mutlak Başka Şey Kullanma: İnsan veya omurgasızların sürekli kültürleri
Doğrudan veya Aracısız Başka Şey Kullanma: Canlı bir hayvan üzerindeki bir çalışmadan edinilen materyalin invitro kullanımı
Dolaylı Başka Şey Kullanma: İnsan kanına dayalı testler veya tavşanda pirojeni teste dayalı çalışmalar
Tam Başka Şey Kullanma: İnvitro yöntemler ya da gönüllü insan deneklerin kullanımı (ideal tip)
Parsiyal Yerine Koyma: Toksisite testleri gibi testlerde hayvan kullanılmayan yöntemler
Alternatif yöntemler
Az Gelişmiş Organizmalar, Hücre - Doku - Organ ve Embriyo Kültürleri, Fiziksel - Kimyasal Modeller, Matematik ve Bilgisayar Modeller, Veri Bankaları, Görsel - İşitsel Materyal ve Tavuk Yumurtası en çok önerilen alternatif yöntemlerdendir. İnsan toplulukları araştırmaları, Hasta Araştırmaları, Görüntüleme, Otopsi ve Biyopsiler, İşaretleme, Robotlar
Az Gelişmiş Organizmalar (Tek hücreli organizma kullanımı)
Bu organizmalar, kimyasal maddelere insanlara benzer şekilde tepki gösterdiklerinden biyokimya alanında geniş ölçüde kullanılırlar. Örneğin, bir tür Salmonella bakterisi kanser araştırmalarında başarıyla kullanılmıştır. Hızla üredikleri için, kısa sürede birkaç nesillik sonuç veren tek hücreliler, ilaç araştırmaları ve toksikoloji alanında birçok kimyasal maddenin incelenmesinde kullanılabilir.
Yaşlanmayı önleme konusunda yapılan çalışmalar da Saccharomyces cerevisiae adı verilen bir tekhücrelide yapılmıştır. S. cerevisiae'da, insanların genç kalmasını sağlayan proteinin benzeri bulmuştur.
Plasenta, insan metabolizmasını en iyi şekilde yansıtır. Kanser ve yaşlanma araştırmalarında, immünoloji alanında, biyokimyada kullanılacak mükemmel bir araştırma aracıdır.
Kültürler (Hücre - Doku - Organ ve Embriyo Kültürleri )
İn vitro hücre ve doku kültürü hayvansız testlerde güçlü araçlardır. Amerikan Ulusal Kanser
Enstitüsünde 1950-1980 arasında, 400.000 kimyasal madde olası kanser karşıtı maddeler
olarak, kan kanserine yakalandırılmış farelerde test edilmiş ama farelerde etkili olan ilaçlar
insan üzerinde beklenen sonucu vermemiş ve binlerce dolar çöpe gitmiştir. Bu program
yerine, sadece 100 tane in vitro insan kanser hücresi dizisi kullanılıyor. Bu çalışma hem daha
az maliyetli hem de güvenilir sonuçlar vereceğine inanılıyor. Testterde kullanılacak kanser
hücreleri insan bağırsak, akciğer, deri, böbrek, yumurtalık ya da kanından alınmakta. Bu
hücrelerin temininde de sıkıntı yaşanmıyor; çünkü bu hücreler hastahanelerde, operasyonlar
esnasında zaten hastadan çıkartılıyor. Amerika ve İngiltere'de araştırmacılar, insan doku
bankalarından, normal ve hastalıklı dokuları test için alabiliyorlar. Ayrıca bu işi yapan ticari
şirketter de var. Araştırmacılar bu şirketlerden farklı insan hücre zincirlerini satın alabiliyorlar.
Bu hücreler test tüplerinde yetiştiriliyor. Araştırmacıya tüp içinde gelen hücreler önce infekte
edilmekte (örneğin insan karaciğer hücresi, hepatit virüsü ile) ve sonra bu hücre kültürüne
kimyasal maddeler ilave edilerek, kültürde virüsün üremesinin sona ermesi denenmektedir.
Buna benzer, insan DNA'sı ile hücreleri kullanan in vitro testler, DNA hasarını hayvan
testlerine kıyasla çok daha çabuk ortaya çıkartıyor. İnsan hücre kültürü, aynı zamanda bir
kimyasal maddenin özel bir organa zarar verip vermeyeceğini anlamak amacıyla da
kullanılmaktadır.
Fiziksel ve kimyasal testler
Bu seçeneklerde, fiziksel ve kimyasal modeller kullanılmakta. Örneğin, insülin üretimindeki testlerde, bir üretim serisinde 800 fare öldürülürken, fiziksel ve kimyasal modellerle bu ölümlere gerek kalmamıştır.
Matematik modeller
İnsanlardan elde edilen klinik verilerin kullanıldığı bir yöntem. Bu yöntemde, klinik gözlemler ve hasta topluluklara bakılarak elde edilen veriler, hastalıkların ilerlemesiyle ilgili hipotezler oluşturmada kullanılıyor. Örneğin bir matematik model akciğer kanserinin iki farklı türü olduğunu göstermiş. Mikroskop altında birbirinden ayırt edilmesi çok zor olan bu türlerden biri çok kötü huylu, diğeriyse iyi huylu. Modele göre, daha kötü huylu olan biçim, erken teşhis ve ciddi bir tedavi gerektiriyor. Ama diğer türde o dokuyu ameliyatla çıkartmak tedavi için yeterli olabiliyor.
Bilgisayar Teknolojisi
Bilgisayar teknolojisindeki gelişmeler bu konuda da yararlanılabilecek sonuçlar ortaya çıkarmıştır. Örneğin bu teknolojiyle bir ilacın hastalar üzerindeki yan etkileri izlenebilir. Bu tür bir veri tabanı tehlikeli ilaçların hemen tespit edilmesini sağlar. Ayrıca ilacın tahmin edilemeyen yararlı yan etkileri de olabilir. Bu veri tabanı bunların da saptanmasını sağlayacaktır.
Veri bankaları
Yine dünyada yapılan milyonlarca araştırmanın sonuçları bir veri bankasında toplanmadığı için, pek çok çalışma tekrar tekrar yapılıyor. Çalışmaların gereksiz yere tekrarını önlemek için veribankaları oluşturulmakta ve depolanan bilgiler kullanıcılara sunulmakta.
Robot kullanımı
Tıp öğreniminde ve deneylerde kullanılmak üzere insan mekanizmasını, reflekslerini aynen yansıtan robotlar geliştirilmiştir. Özellikle, füze, uçak, otomobil çarpışma testlerinde bu robotlar kullanılırsa, kemik yapısı insandan çok farklı olan hayvanlara kıyasla daha doğru sonuçlar alınacaktır.
İşaretleme
Kimyasal maddeyi denemek için kullanılan bir diğer alternatifse, kırmızıyı çekme testi olarak anılmakta. Kimyasal maddeyi denemek için insan deri hücreleri besleyici bir sıvıya konuluyor ve bir süre sonra üzerine kırmızı bir boya ilave ediliyor. Sağlıklı hücreler bu boyayı emiyor, ancak zarar görmüş hücreler boyayı ememiyorlar. Bu testler kitler halinde satılıyor ve ürünlerini test etmek isteyenlerin bu kitlerden satın almaları yeterli oluyor.
Görüntüleme araçları
CAT, MRI, PET ve SPECT görüntüleme yöntemleri adeta klinik araştırmalarda devrim yaratmıştır. Bu araçlarla hastaların yakından izlenmesi sağlanmıştır.
Topluluk Araştırmaları (Epidemioloji)
İnsan toplulukları araştırmaları hep çok verimli olmuştur. Örneğin, kalp hastalıklarının risk etkenlerinin belirtenmesi topluluk araştırmalarından çıkmıştır. Moleküler epidemiyoloji yöntemiyle de araçtırmacılar, kanser ya da doğum arızalarına maruz kalanların hücre ve molekül özelliklerini inceleyebilirler; böylece DNA hasarlarının mekanizmalarını ve nedenlerini ortaya çıkaracak verimli araştırmalar yapılabilir.
Hasta Araştırmaları
Bu yöntemde hasta insanlar gözlenir. Örneğin, kardiyolog Dean Ornish, hasta araştırmalarıyla, az yağ içeren bir vejetaryen beslenmenin, düzenli egzersiz yapmanın, sigara içmemenin, stres yönetiminin, kalp hastalığını tersine çevirebileceğini göstermiştir.
İnvitro Yöntemlerin Avantajları
Maliyeti azaltılabilir ve zamanın verimli kullanılması sağlanabilir.
İnvitro sistemler, hayvan çalışmalarından edinilecek verilerden daha güvenli ve daha üretken veriler sağlayabilir. Diğer yandan, hayvan çalışmalarının sonuçlarını destekleyebilir ve hayvan sayısını azaltmak için kullanılabilirler.
İnvitro sistemler, hedef organlara ve türe ait toksisite çalışmaları ile moleküler düzeydeki araştırmalar için idealdir.
İnsan dokuları invitro sistemlerde kullanılabilir.
İnvitro yöntemlerde, karmaşık sorunların ortaya çıkabileceği karmaşık yapılar yerine farklı yapılar kullanılabilirler.
İnvitro Sistemlerin Dezavantajları
İnvitro yöntemler, canlı organizmadaki immun yanıtlar, endokrin sistem, sinir sistemi ve kan dolaşımı gibi çok sayıdaki karmaşık etkileşimler açısından yetersiz olabilirler.
Modeller, henüz tüm doku ve organlar için veya toksisite çalışmalarının son aşamasında işe yarar halde değildir.
İlaç konsantrasyonları ve invitro kimyasal testlerle vücut sıvıları arasında ilişki kurmak zor olabilir.
HAYVAN DENEYLERİ ETİK KURULLARININ ÇALIŞMA USUL VE ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK 6 Temmuz 2006, Sayı: 26220
Yerel etik kurullarının çalışma ilkeleri
MADDE 14 – (1) Yerel etik kurullar aşağıda belirtilen ilkeler doğrultusunda çalışır:
a) Etiğin yaşama saygı ilkesi her türlü hayvan türü için geçerli kabul edildiğinden, bilimsel araştırmalarda kullanılması zorunlu olan deney hayvanlarına kötü uygulamalardan kaçınmak.
b) Deney hayvanlarının bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinde belirtilen amaçlar kapsamında kullanılmasını sağlamak.
c) Ağır acı, stres ya da buna denk eziyet veren deneylerde bir hayvanın bir defadan fazla kullanılmamasını sağlamak.
ç) Eğitim için sunum amacıyla kongre, konferans ve seminerlerde ağrılı deneylerin yapılmamasını sağlamak.
d) Hayvanlara mümkün olduğu kadar az acı çektirerek ve en az strese sokarak bilimsel açıdan güvenilir veri elde edilmesini sağlamak.
e) Araştırmalar süresince kullanılan deney hayvanlarına, türüne uygun şartlar hazırlamak ve en iyi fizyolojik, davranışsal ve çevresel koşulların teminini sağlamak.
HAYVAN DENEYLERİ ETİK KURULLARININ ÇALIŞMA USUL VE ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK 6 Temmuz 2006, Sayı: 26220
f) Uygun şekilde eğitilmiş personel tarafından uygun koşullarda deney hayvanı bakımını sağlamak.
g) Canlı hayvanlarda yapılacak deneysel çalışmaların veteriner hekim tarafından ya da ehil kişilerin denetiminde yapılmasını sağlamak.
ğ) Araştırıcılar tarafından deneysel hedef noktaların belirlenmesini sağlamak.
h) Araştırılan bilginin elde edilmesinde geçerliliği kanıtlanmış alternatif yöntemler varsa hayvan deneylerini etik olarak uygun görmemek ve daha önceden ayrıntılı olarak yapılmış deneylerin tekrar edilmesinin önlenmesini sağlamak.
ı) Deney için en uygun hayvan ve yöntemin seçilmesini ve bilimsel sonucu verebilecek en az sayıda hayvan kullanılmasını sağlamak.
i) Deney hayvanlarına gereksiz acı ve ağrı verecek deneylerin uygun bir anestezi yöntemi uygulanmasını ve araştırmalarda uygun ağrı kesici ve anestezi kullanılmasını sağlamak.
j) Anestezinin, hayvan için deneyin kendisinden daha fazla travmatik olması ve deneyin amacına uygun olmaması durumunda deneyin yapılmasını engellemek.
HAYVAN DENEYLERİ ETİK KURULLARININ ÇALIŞMA USUL VE ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK 6 Temmuz 2006, Sayı: 26220
k) Deneyin etik ilkeler çerçevesinde yapılması ve amacına uygun olması için; anesteziden çıktığında önemli oranda acıya maruz kalacak olan hayvanın ağrı kesici araçlarla tedavi edilmesi, bu mümkün değilse insancıl bir metotla öldürülmesi ve deney hayvanının araştırma sürecinde ya da sonunda yaşamına son verilmesi işlemlerinin uygun gerekçelerle yapılmasını sağlamak, şiddetli ve sürekli ağrı çeken veya normal yaşamını sürdüremeyecek duruma gelen deney hayvanları ile kamu sağlığı ve çevresi için risk oluşturabilecek deney hayvanlarının en uygun yöntemle acı duymayacak şekilde yaşamlarına veteriner hekimin kararından sonra son verilmesini sağlamak ve hayvan hayatta bırakılacaksa sağlığının yeniden kazandırılmasında geçen süre boyunca uygun bakımını sağlamak, hayvanın yetiştirilmesi, üretilmesi ve bakımından sorumlu veteriner hekim gözetiminde olmasını sağlamak.
l) Deneyin insan veya hayvanların hayati ihtiyaçlarının karşılanması için yeterli önem taşımadığı kanaatine varıldığında, hayvanın uzun süreli ağır acı yaşayacağı ya da yaşayabileceği bir deneye tabi tutulmasının önlenmesini sağlamak.
m) Araştırmada kullanılan ve yaşamlarını sürdüren deney hayvanlarına, deney sonunda sağlıklı yaşam koşullarının teminini sağlamak.
n) Hayvanları ağır ve uzun süreli acıya maruz bırakacak deneylerin yerel etik kurul tarafından etik ilkeler çerçevesinde uygun görülmesinden sonra yapılmasını sağlamak.
Bunlar ne ölçüde denetleniyor
Reduction ***
Refinement ***
Replacement ???
etik kurullar...
1996-2001 yılları arası tek etik kurul (AÜ)
Toplam 78 çalışma başvurmuş
2001’den sonra sayı hızla çoğalıyor
2001’de 96 (İÜ, SÜ, YYÜ, EÜ)
2002’de 113 çalışma (KÜ)
(!) HATIRLATMA: Yeni Doçentlik Yönetmeliği yürürlükte (2000)
Etik kurul muhtarlığı
Muhtar (Etik Kurul başkanı)
İhtiyar Heyeti (Üyeler)
…-mış gibi
Oysa 130 yıl önce
Cruelty to Animal Act (1876)
Bu yasa ile canlı hayvan deneylerinin – ancak, bilim için yararlı ise - eyalet sekreterliğinin kontrolü altında ve anestezi kullanılarak yapılabileceği karara bağlanmış; ayrıca, bu tip çalışmalar için lisans zorunluluğu getirilmiştir.
4934 Sayılı Ev Hayvanlarının Korunmasına Dair Avrupa Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğu Hakkında Bakanlar Kurulu Kararı
4934 Sayılı Ev Hayvanlarının Korunmasına Dair Avrupa Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğu Hakkında Bakanlar Kurulu Kararı
(Karar Sayısı: 2003/6168, 20.10.2003)
Yeni TCK’nın 151/2 maddesi
5199 Sayılı Hayvanları Koruma Kanunu
(24.06.2004)
Hayvan Deneyleri Etik Kurullarının Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik (2006)
Çatışmalarda?
İnsan hakları mı/hayvan hakları mı?
Hayvan deneylerinin ne kadar büyük bir endüstri haline geldiğini anlamak için beslediği ticari ürünlere ve satış biçimlerine bakmak yeterlidir:
“Artık kobay alırken seçim şansınız olacak. İsterseniz tüyleri olan standart modelimizi seçebilirsiniz. Ya da hız ve verimlilik arıyorsanız, tamamen tüyden arındırılmış yeni 1988 model kobayımızı deneyebilirsiniz.
Ötimik, tüysüz kobaylarımız, yıllar süren melezleme çalışmalarının ürünüdür. Dermatolojik testlerde kullanılabilirler. Saç üretici maddeler, cilt duyarlılaştırma, transdermal terapi, morötesi ışın araştırmaları ve başka alanlar…”.
Lab Animal
“Piyasaya Yeni Sürülenler” bölümünün baş aktörleri deney hayvanları ve ilgili ekipman
Nature
“Ameliyatlarımızı görmek ister misiniz? Ameliyat konusunda size gerekli her şeyi sağlıyoruz. Hipofizektomiler, adrenalektomiler, kısırlaştırmalar, timektomiler, ovariyektomiler, triodektomiler. Her ay fareler, sıçanlar, hamsterler üzerinde binlerce ‘endokrinektomi’ uyguluyoruz. Talebe bağlı olarak başka özel ameliyatlar da (splenoktomi, nefrektomi, kolektomi) gerçekleştirilir… Cerrahi müdahalelerle, çok özel araştırma hayvanı ihtiyaçlarınıza uydurulan hayvanlar edinmek için [telefon numarası]’nı arayın. Operatörlerimiz hemen her zaman size cevap vermeye hazır olacaktır.”
“Ameliyatlarımızı görmek ister misiniz? Ameliyat konusunda size gerekli her şeyi sağlıyoruz. Hipofizektomiler, adrenalektomiler, kısırlaştırmalar, timektomiler, ovariyektomiler, triodektomiler. Her ay fareler, sıçanlar, hamsterler üzerinde binlerce ‘endokrinektomi’ uyguluyoruz. Talebe bağlı olarak başka özel ameliyatlar da (splenoktomi, nefrektomi, kolektomi) gerçekleştirilir… Cerrahi müdahalelerle, çok özel araştırma hayvanı ihtiyaçlarınıza uydurulan hayvanlar edinmek için [telefon numarası]’nı arayın. Operatörlerimiz hemen her zaman size cevap vermeye hazır olacaktır.”
Endocrinology, 1985.
Yürütülen onmilyonlarca deneyden sadece birkaçının önemli tıbbi araştırmalara katkıda bulunduğu iddia ediliyor.
Yürütülen onmilyonlarca deneyden sadece birkaçının önemli tıbbi araştırmalara katkıda bulunduğu iddia ediliyor.
İngiltere’de hayvanlar üzerinde gerçekleştirilen deneylerin sadece dörtte biri kadarının sonuçları yayımlanmıştır. Bu araştırmalarda ise, deneylerin sonuçlarıyla ilgili olmadığı sürece, hayvanlara çektirilen acıyla ilgili bilgi vermiyorlar.
Elektrik şokları birçok konuda olduğu gibi hayvanlarda saldırgan tavırlar oluşturmak için de kullanılmıştır. Iowa Üniv.’de 160 sıçan gruplara ayırdı ve tabanında elektrik akımı olan paslanmaz çelik bir kafeste “eğitildi”. Sıçan çiftlerine, dik bir konumda birbirlerine vurarak ya da birbirlerini ısırarak kavga etmeyi öğrenene kadar elektrik şoku verildi. Sıçanların bunu hemen ilk şoktan sonra yapmayı öğrenmeleri için ortalama 30 deneme gerekti. Sonra eğitim görmüş sıçanlar, eğitim almamış sıçanların kafesine koyuldu ve davranışları kaydedildi. Bir gün sonra bütün sıçanlar öldürüldü, traş edildi ve hepsinin yaralarına bakıldı. Araştırma raporu:
Elektrik şokları birçok konuda olduğu gibi hayvanlarda saldırgan tavırlar oluşturmak için de kullanılmıştır. Iowa Üniv.’de 160 sıçan gruplara ayırdı ve tabanında elektrik akımı olan paslanmaz çelik bir kafeste “eğitildi”. Sıçan çiftlerine, dik bir konumda birbirlerine vurarak ya da birbirlerini ısırarak kavga etmeyi öğrenene kadar elektrik şoku verildi. Sıçanların bunu hemen ilk şoktan sonra yapmayı öğrenmeleri için ortalama 30 deneme gerekti. Sonra eğitim görmüş sıçanlar, eğitim almamış sıçanların kafesine koyuldu ve davranışları kaydedildi. Bir gün sonra bütün sıçanlar öldürüldü, traş edildi ve hepsinin yaralarına bakıldı. Araştırma raporu:
“Ulaştığımız sonuçlar, şokla ortaya çıkarılmış tepkilerin saldırıya mı savunmaya mı yönelik olduğunu anlamakta yararsızdır”
Sayıları tahmin edilenin çok üzerinde olan bu hayvan deneylerinin bu kadar rahatsız edici olmasının sebebi, genel olarak, hayvanların çektiği onca acıya rağmen elde edilen sonuçların –bazen bizzat araştırmacıların da kabul ettiği gibi- önemsiz, anlamsız ya da bilinen sonuçlar olması. Hayvanlar üzerinde yapılmış önemli sayıda psikoloji deneyinin sonuçları, deney yapan psikologların zaten bildiği ya da biraz düşünerek daha zararsız bir şekilde bulabileceği olguları bilimsel bir jargonla ifade etmek için çok büyük çabalar sarf ettiğini açıkça gösteriyor.
Sayıları tahmin edilenin çok üzerinde olan bu hayvan deneylerinin bu kadar rahatsız edici olmasının sebebi, genel olarak, hayvanların çektiği onca acıya rağmen elde edilen sonuçların –bazen bizzat araştırmacıların da kabul ettiği gibi- önemsiz, anlamsız ya da bilinen sonuçlar olması. Hayvanlar üzerinde yapılmış önemli sayıda psikoloji deneyinin sonuçları, deney yapan psikologların zaten bildiği ya da biraz düşünerek daha zararsız bir şekilde bulabileceği olguları bilimsel bir jargonla ifade etmek için çok büyük çabalar sarf ettiğini açıkça gösteriyor.
Amerika Psikoloji Dergisinde 1979-1983 yılları arasında yayımlanan 608 makalenin yüzde 10’unda şok uygulanmıştır. Bir de hiç yayımlanmayan çalışmaları hesaba katarsak rakamın ne kadar büyüdüğünü düşünmek lazım. Ayrıca, şok verilerek yapılan çalışmalar sadece psikolojideki hayvan deneylerinin bir türü. Bunların dışında, anne yoksunluğu deneyleri, anormal davranış, hayvanlarda şizofreni modelleri, hayvan hareketleri, vücut bakımı, bilme yetisi, iletişim, avcı-avlanan ilişkileri, güdüleme ve duygu, duyum ve algı, uyku, gıda ve su yoksunluğu hayvanlara çeşitli şekillerde eziyet verilen araştırma türleri.
4934 Sayılı Ev Hayvanlarının Korunmasına Dair Avrupa Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğu Hakkında Bakanlar Kurulu Kararı
5199 Sayılı Hayvanları Koruma Kanunu
TCK
AYIPTIR, ÇÜNKÜ?
Etiğin yaşam hakkı ilkesine
İnsan olmanın gerektirdiği erdemlere
GÜNAHTIR, ÇÜNKÜ?
Secde Sùresi, 7
Nahl Sùresi, 5
En’am Sùresi, 38
Cum’a Sùresi, 1
İslam ve Doğal Hayatın Korunması Prof. Dr. Ali Osman Ateş
“Gökte ve yerde mevcut tüm varlıklar, Yüce Allah’ın insanoğluna bir lütfu olarak yaratılıp, onun faydasına sunulmuştur. Bu konuda insanoğluna düşen, bu konuda sorumluluğunun bilincinde olmak, bilgisizlik ve zulme sapmamak, kendisine emanet edilen bu canlı cansız varlıklara karşı kendisinden beklenilen görevi doğru bir şekilde yerine getirmek, kendisine verilen bütün bu nimetlerden dolayı Yüce Allah’a şükretmektir. Şükür de, bunları esirgeyip koruyarak yerine getirilir, böylece bu nimetlerin devamı temin edilir.”
Kuran-ı Kerim, Nahl, 16/5-8;Fatır, 35/27-28
a) Hadisler
Rahmetime ulaşmak isterseniz, yarattıklarıma şefkat ve merhametle muamele ediniz.
Merhamet etmeyene merhamet olunmaz.
Hayvanlara işkence yapan kişileri yüce Allah rahmetinden uzak kılsın.
Hazreti Peygamber, hayvanlarının yüzlerine vurularak dövülmesini, dağlama yöntemi ile damgalanmasını yasaklamıştır.
Yüce Allah Kıyamet Günü’nde bir serçeyi bile haksız yere öldüren kimseden hesap soracaktır.
Allah’ın Elçisi köpeklerin de, soyları devam etmesi gereken bir canlı türü olduğunu bildirmiş, onların gereksiz yere öldürülmesini yasaklamıştır.
b) Mesajlar
Doğa ve doğal dengenin korunması farzdır. Hayvanların korunması ile ilgili gerekli önlemleri almak, gerekli kurumları oluşturmak hepimizin üzerine farz-ı kifaye hükmünde olan bir yükümlülüktür.
Doğanın korunması demek, aslında insanlığın korunması demektir. Doğal hayatı koruyan insan, gerçekte kendisinin mutluluğunu emniyet altına almaktadır.
Hayvanlar da kendi yaratılışlarına uygun olarak Yüce Allah’ı tesbih eden varlıklardır. Onlara kıymayınız.
Doğal hayatın korunmaması, Yüce Allah’ın nimetlerine karşı nankörlüktür.
Doğal hayatı yok eden acımasız insanla, bu eşsiz hazineleri yaratıp var eden çok merhametli ve çok esirgeyici Yüce Allah arasındaki yaman çelişki, ne kadar üzücüdür.
Doğal hayatın korunması, Yüce Allah’ın emrettiği güzel ahlakın gereğidir.
Yüce dinimiz İslam, kedi-köpek gibi sahipsiz hayvanların vurularak ya da zehirlenerek acımasızca öldürülmelerini asla onaylamaz.
b) Mesajlar
Doğal hayatı, hayvanları korumak, Yüce Allah’ın beğenip ördüğü güzel davranışlar (amel-i salih) kapsamında yer alır.
Hayvanların dövülmesi, işkence edilmesi ve zevk için öldürülmesi haramdır.
Hayvanlara eziyet etmek, onları aç susuz bırakarak ölümlerine sebep olmak, nesillerinin tükenmesine göz yummak haramdır.
Yüce Allah bizlere çevremizde açlık ve bakımsızlıktan dolayı ölen zavallı hayvanlardan dolayı da hesap soracaktır. Melekler, amel defterlerimize bu konudaki duyarsızlık ve ilgisizliğimizden dolayı günah yazmaktadır.
Kedilerin, köpeklerin, kuşların ihtiyaçlarının düşünülebildiği bir toplumda elbette varlıkların en seçkini olan insanın değeri de çok yüksektir. Hayvanlara bakmak, açlık ve susuzluklarını giderip barınmalarını temin etmek, bizlere sevap kazandıran bir davranıştır.
Hayvanlara karşı şefkat ve merhamet göstererek onları koruyup güzel muamele etmek, bir peygamber davranışıdır.
YARATILANI SEVMEK, YARADAN’DAN ÖTÜRÜ
Tek yapılması gereken;
dolaysız ve öncelikli bir amaca hizmet etmeyen deneylerin derhal durdurulmasını, diğer araştırma alanlarında da mümkün olduğunca alternatif yöntemlere geçilmesini talep etmektir.
