8-hafta mavzu: Takrorlanuvchi hisoblash jarayonlarni dasturlash

8-HAFTA


Mavzu: Takrorlanuvchi hisoblash jarayonlarni dasturlash

Hafta	Mavzu	Mashg‘ulot turi	Soat	Mashg‘ulot mazmuni
8-haf-ta	Takrorlanuvchi hisoblash jarayonlarni dasturlash	8-Ma’ruza	2	Takrorlanish operatori, while – old-shartli va do-while –so‘ng shartli takrorlash operatorlari.
		Lab_8.1	2	while – old-shartli takrorlash operatorlariga doir dasturlar tuzish.
		Lab_8.2	2	do-while –so‘ng shartli takrorlash operatorlariga doir dasturlar tuzish.
		Lab_8.3	2	do-while –so‘ng shartli takrorlash operatorlariga doir dasturlar tuzish.
		8-Mustaqil ish	1	Topshiriqda berilgan savollarga javob yozish
			1	Test savollariga javob berish
			4	Dastur tuzishga doir topshiriqlarni bajarish

8-MA’RUZA
MAVZU: Takrorlanish operatori, while – old-shartli va do-while –so‘ng shartli takrorlash operatorlari

Reja:

1. 
   Mavzuga kirish;
   
2. 
   while – sikl operatori;
   
3. 
   do-while – sikl operatori.
   

Kalit so‘zlar:

• 
  algoritm
  
• 
  bo‘lish operatori
  
• 
  butun tur
  
• 
  C-stili
  
• 
  dizayn tizimi
  
• 
  haqiqiy nuqtali raqam
  
• 
  haqiqiy tur
  
• 
  identifikator
  
• 
  ifodalash
  
• 
  ifodani belgilash
  
• 
  ikkilik tur
  
• 
  increment kod va test
  
• 
  increment operator
  
• 
  KIN
  
• 
  ma’lumot turi
  
• 
  o‘zgarmas
  
• 
  o‘zgarmas kalit so‘z
  
• 
  o‘zgaruvchi
  
• 
  o‘zgaruvchi maydoni
  
• 
  o‘zgaruvchilarni e’lon qilish
  
• 
  oddiy tur
  
• 
  operandlar
  
• 
  operator
  
• 
  operatorni belgilash
  
• 
  operatorni taqsimlash
  
• 
  postdekrement
  
• 
  postinkrement
  
• 
  predekrement
  
• 
  preinkrement
  
• 
  psevdokod
  
• 
  qisqa tur
  
• 
  so‘zma-so‘z
  
• 
  talablar spesifikatsiyasi
  
• 
  tizim tahlili
  
• 
  toshish
  
• 
  toshmagan
  
• 
  UNIX davri
  
• 
  uzun tur
  

yashirin tur

8.1.Mavzuga kirish
Key Point.Sikldan dasturni bir necha marta takroran ishlashi uchun buyruq berishdan foydalanish mumkin.
Faraz qilaylik, dasturda “C++ ga xush kelibsiz!” jumlasini 100 marta konsol oynaga chiqarish buyrug`ini berishimiz kerak. Buning uchun quyidagicha kodni yozish juda ham zerikarli va mashaqqatli:

Xo`sh, bu muammoning qanday yechimi mavjud?
C++ bir yoki bir nechta operatorlarni ko`p marta, ketma-ketlik tartibida bajaruvchi, sikl deb nomlangan mukammal konstruksiyani taqdim etadi. Bu konstruksiya yordamida kompyuterga dastur orqali yuqoridagi satrni 100 marta chiqarishga oddiy ko`rinishda buyruq berish mumkin:
inthisob = 0;
while (hisob< 100)
{
cout<< "C++ ga xush kelibsiz!\n";
hisob++;
}
Bu yerda hisob sikl tarkibida dastlab 0 qiymat bilan o`qilyapti. Shart qismi(hisob< 100)da uning 100 dan kichik ekanligi tekshiriladi. Agar bu shart rost (true) bo`lsa, siklning tana qismi hisoblanadi, ya’ni, konsol oynaga “C++ ga xush kelibsiz!” jumlasi chiqariladi va hisob1 qiymatga oshiriladi. Bu jarayon siklning shart qismi (hisob< 100)yolg`on (false) qiymat qabul qilgunga qadar (hisob ning qiymati 100 dan oshib ketguncha) davom etadi.Bunday holatda sikl ishi to`xtatiladi va undan keyingi ko`rsatma satrlarining bajarilishiga o`tiladi.
Sikllar – blokdagi ko`rsatma satrlarining takroran ishlashini nazorat qiluvchi konstruksiyalar. C++ sikl operatorlarlarining uch xil turini taqdim etadi: while sikl operatori,dowhile sikl operatori, for sikl operatori.


8.2. while – sikl operatori
Key Point.while sikl operatori o`zining shart qismi rost qiymat qabul qilganda tana qismidagi ko`rsatmalarni bajaradi.
while sikl operatorining sintaksisi quyidagiicha:
while (sikl davom etish sharti)
{
// sikl tanasi
Ko`rsatmalar (s);
}
8.1(a)-rasmda while siklining blok-sxemasi berilgan. “Sikl tanasi” deb nomlanuvchi sikl bloki takrorlanuvchi ko`rsatma satrlaridan tashkil topgan. Sikl tanasining bir marta bajarilishi siklning iteratsiyasini (yoxud takrorlanishini) anglatadi. Har qanday sikl tana qismining bajarilishini nazorat qiluvchi siklning-davom-etish-sharti – mantiqiy ifodadan tashkil topadi.Bu mantiqiy ifoda har safar sikl tanasining hisoblanishi uchun ishga tushiriladi. Agar u true qiymat qabul qilsa, tana qismi bajariladi; Agar u false qiymat qabul qilsa, butun boshli sikl operatorining ishi to`xtatiladi va dastur o`sha vaqtdagisiklning tana qismini bajarlmaydi.
whilesikl operatori haqida boshlang`ich tasavvurga ega bo`lish uchun “C++ ga xush kelibsiz!” jumlasining 100 marta ekranga chiqarilishini ko`rib chiqish yetarli. Uning blok-sxemasi 8.1(b)-rasmda keltirilgan.

8.1-rasm.while sikl operatori siklning-davom-etish-shartitrue qiymat qabul qilganda sikl tanasida ko`rsatilgan ko`rsatma satrlarini takroran bajaradi.
Siklning-davom-etish-sharti – hisob<100vasikl tanasi quyidagi ikki ko`rsatma satridan tashkil topgan:

Bu misol orqali sikl tanasi necha marta bajarilishini aniq bilib olish mumkin. Chunki, bu yerda hisob o`zgaruvchisining necha marta qiymat qabul qilishini aniq bilish imkoni mavjud.Siklning bu turi hisoblovchi-boshqaruv siklisifatida qaraladi.