8-mavzu. Foydani maksimallashtirish va raqobatli taklif Reja

O`rtacha daromad (AR)- sotilgan bir birlik mahsulotga to`g`ri

keladigan daromaddir, ya′ni:

AR  ^TR 
Q
P  Q Q
 P _.

Chekli daromad (MR) - bu qo`shimcha bir birlik ′ni sotish natijasida

umumiy daromadning o`sgan qismi
TR(Q),
ya′ni:

MR 
TR(Q)



Q
_ d (P  Q)
Q
 P  ^Q  P
Q

Rаqоbаtlаshuvchi firmаning mаhsulоtigа bo`lgаn tаlаb chizig`i uning o`rtаchа dаrоmаd chizig`i bilаn ifоdаlаnаdi. Fаrаz qilаyliк firmа mаhsulоtigа bo`lgаn tаlаb funksiyasi umumiy hоldаgi chiziqli funksiya кo`rinishidа bеrilgаn bo`lsin:

P  ^a0

• 
  Q_d
  

a

a
1 1

Firmаning dаrоmаdini yozаmiz

TR  P  Q  ^a0

a
1

• 
  Q_d
  

a
1
 Q _,

bundаn o`rtаchа dаrоmаdni аniqlаymiz: AR=

P  ^a0

a
1

• 
  ^Qd .
  

a
1

Кo`rinib turibdiкi, охirgi o`rtаchа dаrоmаd funksiyasi tеsкаri tаlаb

funksiyasining o`zi, ya′ni AR=P=

P  ^a0

a
1

• 
  Q_d
  

_a1 .

Demak, raqaobatlashgan bozorda talab chizig`i o`rtacha va chekli daromadlar chizig`i bilan ifodalanadi. Agar abtsissa o`qi bo`yicha mahsulot miqdori Q ni va ordinat o`qi bo`yicha tovar narxini joylashtirsak,

ular o`rtasidagi bog`liqlik gorizontal o`qga nisabatan parallel chiziq bilan ifodalanadi va bu chiziq raqobatlashgan bozorda harakat qiluvchi firma mahsulotiga bo`lgan talab chizig`ini beradi (12.1-rasm).
P
_P0
Q

12.1-rasm. Raqobatlashgan bozordagi narx, o`rtacha va chekli

daromad



E
Rasmdan ko`rinib turibdiki, raqobatlashgan bozordagi talabning narx

bo`yicha elastikligi cheksizdir
^{D  } , ya′ni absolyut elastik. Bu degani,

P
raqobatlashgan bozorda biror sotuvchi o`z tovari narxini kichik miqdorga oshirsa, u o`zining barcha xaridorlaridan ajraladi, agar narxni kichik miqdorga kamaytirsa, u o`ziga bozordagi barcha xaridorlarni tortadi.
Misol. Raqobatlashgan bozorda bir xil sifatli apel`sin sotilmoqda. Sotuvchining umumiy, o`rtacha va chekli daromadlarini hisoblaymiz. Ushbu hisob-kitoblar quyidagi 12.1-jadvalda keltirilgan.
12.1-jadval

Apelsin sotuvchining umumiy, o`rtacha va chekli daromadlari