9-mavzu. Boshqaruv maqsadi va funktsiyalari. Reja: Boshqaruv maqsadi va ularga qo’yiladigan asosiy talablar. Boshqaruv maqsadi turlari

hududiy funktsiyalari 
ham zarur. Bu funktsiya muayyan 
tuman, viloyat hududida joylashgan turli tarmoqlar (sektorlar)ga qarashli korxonalar faoliyatini 
muvofiqlashtiradi, ratsional aloqalarni o’rnatilishini ta’minlaydi. Hududiy funktsiyalar idorachilik 
g’ovlarini yo’qotish, noratsional tashuvlarni kamaytirish va pirovard oqibatda samaradorlik 
darajasini oshirish imkoniyatini beradi. 
Boshqarishning o’ziga xos aniq funktsiyalari deganda
muayyan boshqaruv organiga va 
uning boshqaruvchisiga konkret biriktirilgan ishlar, mas’uliyat, maqsad va unga erishish vositalari 
majmui tushuniladi. 
Tegishli funktsiyalarning to’la-to’kis va sifatli bajarilishiga ishlab chiqarishning umumiy 
rahbarlari — direktor (rais), uning o’rinbosarlari, bo’g’in va bo’limlar boshliqlari, brigadirlar 
shuningdek, xizmat ko’rsatish bo’limlari rahbarlari — kadrlar bo’limi boshlig’i, reja-iqtisod bo’limi 
boshlig’i va boshqalar mas’uldirlar. Quyida (19-jadval) korxona (firma, jamoa xo’jaligi)ni 
boshqarishning o’ziga xos aniq funktsiyalari va ularning asosiy mazmunini keltiramiz. 
19-jadval 
Boshqaruvning o’ziga xos aniq funktsiyalari
№ 
Bo’limlar 
Mas’ul shaxs 
Aniq funktsiyalar 
1 
Korxona 
Direktor, rais 
* xukumat qarorlarini korxona faoliyatiga izchillik bilan tadbiq 
qilishni ta’mirlash; 
* davlat byudjeti, buyurtmachilar, yetkazib beruvchilar oldidagi 
majburiyatlarning bajarilishiga javob berish; 
* korxona faoliyatini tashkil qilish, uni muvofiklashtirish, nazorat 
qilish va x.k. 
2 
Reja-iqtisod bo’limi 
Direktor (rais) 
ning iqtisodiy 
masalalar 
bo’yicha muovini 
* joriy va istiqboldagi rejalar loyihasini tayyorlash; 
* biznes-rejani tuzish; 
* moddiy va mehnat harajatlari me’yorlarini ishlab chiqish; 
* texnik iqtisodiy ko’rsatkichlarni tahlil qilish; 
* ishlab chiqarish bo’yicha hisobot tayyorlash va x.k. 
3 
Texnologiya 
bo’limi 
Bosh muxandis 
* iqtisodiy jihatdan ilg’or texnologiyani joriy qilish; 
* 
ishlab 
chiqarish 
jarayonlarini 
mexanizatsiyalashti-rish, 
avtomatlashtirish va x.k. 
4 
Konstruktorlik 
bo’limi 
Bosh muxandis 
* yangi konstruktsiyadagi buyumlarni yaratish; 
* eski buyumlarni zamonaviylashtirish; 
* mahsulotning texnika estetikasiga, ishlab chika- 
rishning iqtisodiy texnologiyasi hamda xavfsizlik texnikasi 
talablariga mos kelishini ta’minlash; 
* yangi buyumlarni sinab ko’rishda katnashish va x.k. 
5 
Standartlashtirish 
bo’limi 
Bosh muxandis 
* standartlashtirish hamda me’yorlashtirish ishlarini rejalashtirish 
va bajarish; 
* xujjatlashtirish texni-kasini va yangi mahsulotni nazorat qilish; 
* yangi, amaldagi standart hamda texnik shart-sharoitlarni ishlab 
chiqish va x.k. 
6 
Mehnatni tashkil 
qilish va ish haqi 
Direktor (rais) 
ning iqtisodiy 
masalalar 
bo’yicha muovini 
* mehnat qonunlariga rioya qilishni nazorat etish; 
* ish haqi fondini sarflashni tahlil qilish; 
* mehnatni me’yorlash ishini uyushtirish va uni amalga oshirish; 
* tarif setkasi va koeffitsientlarining to’g’ri qo’llanilishini 
ta’minlash; 
* xodimlar mehnatini tashkil etishni takomillashtirib borish x.k.
7 
Mehnatni muxofaza 
qilish
Bosh muxandis 
* mehnatni muxofaza qilish va xavfsizlik yuzasi-dan xavfsiz va 
soglom mehnat sharoitlarini yaratish; 
* mehnatni muxofaza qilish sohasidagi tadbirlar-ning bajarilishi, 

---

qonunlar, yo’riqnomalar, qoida va me’yorlarga rioya kilinishini 
nazorat qilish; 
8 
Kadrlar bo’limi 
Direktor (rais) 
ning iqtisodiy 
masalalar 
bo’yicha muovini 
* korxonani ma’lum kasb va mutaxassislikka ega bo’lgan ishchi 
va xizmatchi kadrlar bilan ta’minlash; 
* ishlab chiqarish ta’limi va malaka oshirishni uyushtirish; 
* kadrlar kunimsizligini o’rganish; 
* mehnat intizomining holati, ichki tartib qoidalariga rioya 
qilishni nazorat qilish va x.k. 
9 
Moddiy texnika 
ta’minoti va sotish 
bo’limi 
Direktor (rais) 
ning iqtisodiy 
masalalar 
bo’yicha muovini 
* moddiy resurslarga bo’lgan talabni rejalashtirish; 
* korxonani materiallar, texnika yokilgi va x.k.lar bilan 
ta’minlashni uyushtirish; 
* shartnomalarni tuzish; 
* ombor xo’jaligini uyushtirish va x.k. 
10 
Buxgalteriya 
bo’limi 
Bosh buxgalter 
* pul mablag’larini to’g’ri sarflanishini nazorat qilish; 
* hisobga olish va hisobot tuzishni uyushtirish; 
* buxgaletriya balanslarini tuzish; 
xodimlarga ish haqi tulash bo’yicha hisob-kitob qilish; 
* moliyaviy faoliyatni tashkil qilish; 
* byudjet, bank yetkazib beruvchilar, iste’molchilar bilan hisob-
kitob olib borish va x.k. 
11 
Ishlab chiqarishni 
tezkor boshqarish 
bo’limi 
Direktor (rais) 
ning ishlab 
chiqarish bo’yicha 
muovini 
* korxona, tsex, uchastkalar uchun ishlab chiqarish buyi-cha 
kalendar grafiklar tuzish; 
* ishlab chiqarishni borishini tezkor ravishda tartibga solish; 
* korxonaning bir maromda ishlashini ta’minlash; 
* korxonaning tsexlarga xizmat qiluvchi bo’limlari ishini 
muvofiqlashtirish va x.k. 
12 
Mahsulot sifatini 
nazorat qilish 
bo’limi
Direktor (rais) 
* tayyor mahsulot sifatini nazorat qilish; 
* korxonaga keltiriladigan xom ashyo va materiallarning sifatini 
nazorat qilish; 
* kontrol o’lchov asboblari holatini tekshirish; 
* mahsulotni takdim etish va x.k. 
13 
Ta’mirlash va 
elektr kuvvati bilan 
ta’minlash bo’limi 
Bosh mexanik va 
bosh energetik 
* korxonani elektr kuvvati bilan ta’minlash; 
* ishlab chiqarish binolarini isitish; 
* ventilyatsiya ishini yo’lga quyish; 
* binolar va inshootlarni ta’mirlashni, saqlanishini ta’minlash;
* jixozlarning to’g’ri ishlatilishi ustidan nazorat va x.k.
14 
Transport xo’jalik 
bo’limi 
Direktor (rais) 
ning umumiy 
ishlar bo’yicha 
muovini 
* yuklarni tashish, ortish va tushirishni, bu sohadagi ishlarni 
mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashti-rishni uyushtirish; 
* transport vositalari uchun qulay marshrutlar, grafiklar tuzib 
chiqish va x.k. 
15 
Ma’muriy xo’jalik 
bo’limi 
Direktor (rais) 
ning umumiy 
ishlar bo’yicha 
muovini
* korxonaga qarashli binolar va xududning holatini yaxshi 
saqlash; 
* korxona bo’limlarini mebel, asbob-anjom, kantselyariya 
tovarlari bilan ta’minlash; 
* xududni obodonlashtirish, kukalamzorlashtirish va x.k. 
16 
Axborot-hisoblash 
markazi 
Bosh muxandis 
* 
avtomatlashtirilgan 
boshqarish 
tizimini 
loyihalash 
va 
uyushtirish; 
* axborot oqimini takomillashtirish; 
* zamonaviy komyuterlardan foydalanishni ta’minlash va x.k. 
17 
Kantselyariya 
Boshliq 
* korxonaga keladigan va jo’natiladigan xat-habarlarni, xujjatlar 
tayyorlashni nazorat qilish; 
* arxiv ishlarini uyushtirish; 
* ish yuritish, xizmat xujjatlarini tayyorlash, ko’paytirish va x.k.