9-mavzu: Shaxsning individual xususiyatlari. Reja: 1


Nerv sistemasi tiplarining kelib chiqishi



Yüklə 261,47 Kb.
səhifə3/12
tarix04.04.2023
ölçüsü261,47 Kb.
#124808
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12
9-мавзу

Nerv sistemasi tiplarining kelib chiqishi.
Nerv sistemasining umumiy tiplari kelib chiqishi yuzasidan mulohaza yuritilganda, albatta I.P.Pavlovning ta'limotini eslash maqsadga muvofiqdir, chunonchi irsiyat yo’li bilan shartlangan tip-bu genotip demakdir. Hozirgi davrda nerv sistemasining umumiy tipi (genotip) irsiyatga bog’liq ekanligi haqidagi ma'lumotlar, juda ko’p bo’lib, ular qiyosiy jihatdan hayvonlarni o’rganish natijasida topilgandir.
Temperamentning tipologiyasi mobodo insonlar temperamentlari bo’yicha qiyoslansa, u holda uning xususiyatlari jihatidan o’zaro o’xshash shaxslarning guruhi mavjudligi namoyon bo’ladi. Bu asnoda eramizdan oldingi davrda ham temperament tiplari to’g’risida materiallar to’plangan.
I.P. Pavlov ta'limoti bo’yicha nerv sistemasi tiplarining va Gippokrat ta'limoti bo’yicha temperamentning o’zaro munosabatlari

Temperament
tiplari

Nerv sistemasining kuchi

Nerv tizimining muvozanati

Nerv tizimining ildamligi

Xolerik

Kuchli jo'shqin

Muvozanatsiz qizg'in

Serharakat

Sangvinik

Kuchli serharakat

Muvozanatli

Serharakat

Flegmatik

Kuchli vazmin

Muvozanatli

Inert (sust)

Melanxolik

Kuchsiz

Muvozanatsiz tormozli

Serharakat yoki inert

Ulardatemperamenttipideyilganda, insonlarningmuayyanguruhlarinitavsiflovchipsixikxususiyatlarningyig’indisi (majmuasi) tushuniladi. Hozirgidavrdatemperamenttipideganda, ma'luminsonlarguruhiuchunumumiybo’lganxususiyatlarningsoddamajmuasiemas, balkimazkurxususiyatlarningqonuniy, zaruriyo’zarobog’liqligitushuniladi. Temperamenttipinitavsiflovchixususiyatlarningqonuniytarzdao’zarobog’liqligiquyidagichaaksetishimumkin.

Nerv sistemasi va temperamentning bog'liqligi



Nerv tizimining turlari

Kuchli

Kuchsiz




Jonli

Inert

Nerv jarayonlari xususiyatlari

Kuch
Vazminlik
harakatlanish

Kuchli

Harakatlanish





Kuchli

Harakatlanish



Kuchli

Sust


Kuchsiz

Harakatchan yoki sust



Temperament




Xolerik

Sangvinik

Flegmatik

Melanxolik

Temperament va psixik reaksiyaning bog'liqlig



Temperament



Reaktsiya

Tezkorlik

Kuch

Sangvinik
Xolerik
Flegmatik
Melanxolik

Tez
Tez
Sekin
Sekin

o'rta
haddan tashqari
kuchli
kuchsiz

Temperament tiplarining psixologik tavsifi quyidagi muhim xususiyatlar yordami bilan aniqlanishi mumkin va ularning psixologik tavsifini quyidagi jadvalda ko’rishimiz mumkin.




1.Senzitivlik (lotincha Sensus - sezish, his qilish degan ma'no anglatadi). Senzitivlik yuzasidan insonda birorta psixik reaksiyani hosil qilish uchun zarur bo’lgan o’ta kuchsiz tashqi taassurot kuchiga qarab mulohaza yuritiladi, jumladan, sezgilarning paydo bo’lishi uchun kerak qo’zg’ovchining ozgina kuchi (ularning quyi chegarasi), ehtiyojlar qondirilmasligining sezilar-sezilmas darajasi (shaxsga ruhiy azob beruvchi) mujassamlashadi.
2.Reaktivlik. Bu to’g’rida aynan bir xil kuch bilan ta'sir etuvchi tashqi va ichki taassurotlarga shaxs qanday kuch bilan emosional reaksiya qilishiga qarab munosabat bildiriladi. Reaktivlikning yorqin ro’yobga chiqishi-emosionallik, ta'sirlanuvchanlikda ifodalanishidir.
3.Faollik. Bu borada inson qanday faollik darajasi bilan tashqi olamga ta'sir etishi va maqsadlarni amalga oshirishda ob'ektiv hamda sub'ektiv qarama-qarshiliklarni faollik bilan engishga qarab fikr yuritiladi.

Yüklə 261,47 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin