A. A. Yusupxodjayev, M. S. Saidova

Kumush galogenli kulonometr.
By kulonometr elektrning mikromiqdorini o‘lchashda ayniqsa katta ahamiyatga ega. Ishqoriy metallar galogenlarining eritmalari elektroliz qilinganida anodda AgHg qatlami hosil bo‘ladi. Bulardan eng yaxshisi kumush yodli kulonometr xisoblanadi. Anod sifatida kumush spiral ishlatiladi katod xam spiralsimon simdan iborat va olidindan elektrokimyoviy usulda kumush iodit qatlami bilan koplangan bo‘ladi. Elektrolit sifatida kaliy yoditning 5% li eritmasi ishlatiladi.
Barcha ko‘rsatilgan kulonometrlar anchagina sodda asboblar bo‘lib, ularda aniqligi asbob turlaridan tashqari tarozida tortish aniqligiga (analitik tarozining sezgirligiga) xam bog‘lik.
Gazli kulonometrlar.
Gazli kulonometrlarning ishlash prinsipi elektroliz jarayonida elektrokimyoviy parchalanish natijasida anod va katodda ajralib chiqqan gazning umumiy hajmini o‘lchashga asoslangan. Bu asboblar juda sodda lekin elektrning kichik miqdorini o‘lchashda sezgirligi va aniqligi kam bo‘ladi. Odatda agar o‘lchov idishning sig‘imi 100 sm ³ bo‘lsa, quyi chegarasi 10 kulon, yuqori chegarasi esa 500 kulon bo‘ladi.
Bundan tashkari kulonometrik tahlilda kalorimetrik va kulonometrik kulonometrlardan foydalaniladi.


Nazorat savollari:
1. Kulonometrik taxlil nimani aniqlashga asoslangan?
2. Bevosita potensiometrik kulonometriya deb nimaga aytiladi?
3. Kumush galogenli kulonometr qanday ahamiyatga ega?
4. Qanaqa kulonometrlar mavjud?


2.13. RADIOKIMYOVIY TAHLIL USULI

Radiokimyoviy tahlil usullari orasida radioaktivlik tahlili usuli, izotopik suyuqlik usuli, radiometrik titrlash usullari va boshqalar keltirilgan.

Radioaktivatsiya usuli ba'zi elementlarning izotoplari yadrolarining xususiyatlarini α va β nurlarini chiqarish uchun ishlatiladi. Ushbu usulda aniqlanadigan element bir yoki bir turdagi noturg'un radioaktiv izotopga aylanadi va uning tarkibi uning radiatsiya qizg'inligi bilan aniqlanadi.
Radioaktiv izotoplar neytron, proton, a-zarralar va boshqa usullar bilan atom yadrolarini bombardimon qilish yo'li bilan sun'iy ravishda olinishi mumkin. Aktivizatsiya natijasida hosil bo'lgan radioaktiv izotoplar soni tenglama bilan aniqlanishi mumkin:
N = N_{o } (1)
bu erda N - hosil bo'lgan radioaktiv atomlarning soni;
N_o - maqsaddagi atomlarning soni;
F - zarrachalar bombardimon oqimining intensivligi, sm2-s-1;
ϴ - faollashgan izotop atomlarining tarkibi,%;
λ - hosil bo'lgan radioaktiv izotopning parchalanish koeffitsienti;
τ - nurlanish vaqti;
σ - faollashtirish tasavvurlari - omborlarda radioaktiv zarralar hosil bo'lish ehtimoli (ombor = 10 ~ 24 sm²).
Ruxsat etilgan qiymatlarning qiymatlari - ϴ, λ, σ va ba'zi elementlar uchun 2.9-jadvalda berilgan.
2.9-jadval. Ruxsat qiymatlarining qiymatlari 0 va ba'zi elementlar uchun

Element	Radiatsiya paytida neytronlar bilan reaksiyaga kirishadi-gan izotop	Aktivizatsiya qilingan izotop atomlarining tarkibi 0,%	Quyosh nurlari bilan hosil bo'lgan izotoplari	Faollashtirish bo'limi b, ombar	Xarakatlanish davri	Maksimal γ-spektri, MeV
Мп	^55Мп	100	(п) ->^56Мп	13,3	2,6 soat	0,84, 1,81
А1	^27А1	100