A avloniy nomidagi xalq ta’limi muammolarini o‘rganish va istiqbollarini belgilash ilmiy-tadqiqot instituti

 
Tenglama yechish
shunday sonni topish degan so’zki, noma’lumga tegishli 
sonni berilgan tenglamaga qo’yilganida to’g’ri tenglik 
hosil bo’ladi. Masalan: x+3=7 yechadigan o’quvchi bunday mulohaza yuritadi: 1 
soni tenglamaning 
yechimi emas, chunki 1+3=4, 
tenglamada esa 
7 
berilgan; 2+5=7 degan fikrga keladi.
Sekin-sekin ko’paytirish, bo’lish amali va ular komponentlari orasidagi 
bog’lanishlar o’rganilgach, ko’paytirish va bo’lish amali qatnashgan soda 
tenglamalar berib boriladi. 8*x=16, 72:x=9 ko’rinishdagi tenglamalar yechiladi.

---

III.
 
Tenglamalarni amallarning natijalari orasidagi bog’lanish 
asosida yechish.
Bu 
vaqtda kelib 
o’quvchilar 
noma’lum qo’shiluvchi, ayriluvchi, kamayuvchi, bo’linuvchi, bo’linmalar 
bilan 
tanishgan bo’ladilar. Amallarning komponentlari va natijasi orasida bog’lanishni 
bilishlariga tayanib tenglamalar yechayotganlarida, bolalar 
3 
ta qoida haqidagi bilimlarini qo’llay olishlari kerak.
Shu sababli tenglamalarni yechishda bunday xatoliklarga yo’l qo’yiladi:
1. Noma’lum qo’shiluvchini topishda yig’indiga ma’lum qo’shiluvchini qo’shib y
uboradilar. x+20=37; x=37+20; x=57
2. Kamayuvchini topishda ayirmadan ayriluvchini ayiradilar.
x-30=54, x=54-30, x=24
3. Ayiriluvchini topishda ayirmaga kamayuvchini qo’shadilar.
20-x=14, x=14+20, x=34
Tenglamalarni amallarning natijalari orasidagi bog’lanish 
asosida yechishning bir nechta ko’rinishlari
Yuqoridagi 
xatoliklarning 
oldini 
olish 
uchun 
tenglamalarning 
yechimini topishga doir 
quyidagi 
topshiriqlar beriladi:
1. Sonni xona birliklariga ajratgan holda hisoblamasdan tenglamalarning 
yechimini topish 
a) 5000+600+x+4=5674
b) 4000+x+30+2=4032

---

c) 10000+200+x+9=10269
d) 30000+x+10+7=30517
Topshiriqlarning mazmunidan ko’rinib turibdiki, o’quvchilar tenglama
“yechimi” degan yangi tushunchani o’zlashtirishga qaratilgan.
2. Yig’indini ko’paytmaga aylantirish orqali hisoblamasdan turib tenglamalarning 
yechimini topish
a) 147+147+147+147+x=147*5
b) 3021*5+3021*2+3021=3021*x 
3
. 
Sonni 10, 100, … ga ko’paytirishni o’rgangan holda hisoblamasdan 
tenglamalarning yechimini topish 
a) 73*x=7300 
b) x*100=2700
c) x*10=530