A. Kadir (1917, İstanbul -1985, İstanbul) Şair, yazar. Kara Harp Okulu'nda öğrenciyken Nâzım Hikmet'le tanıştığı ve "muzır neşriyat" (zararlı kitaplar) okuduğu için tutuklandı

Yusuf Fahir Baba (ö. 1967, Ataer) I:29a, IL137a, 396a.

Yusuf Fakih (II. Mehmed dönemi)

II:366c. YusufHemedanî(ö. 1141) VI:32a.

Yusuf İzzeddin Efendi (ö 1916, Şeh zade) II:488a, IV:72c, V:347a, 350a, VII:439a.

Yusuf İzzeddin Efendi Köşkleri Şişli İlçesi'nde, Zincirlikuyu'da, Büyükdere Caddesi'ndedir. Abdülaziz'in oğlu Şehzade Yusuf İzzeddin Efendi'nin (ö. 1916) av köşkü olarak kullandığı bu yapılar grubu selamlık, harem ve ben-degân binaları ile sera, havuz ve ahır bölümlerinden meydana gelmektedir. Sarkis Balyan (ö. 1889) tarafından tasarlanan bu kompleks 1876-1880 arasına tarihlenir. Üç katlı, kagir bir yapı olan selamlık, üçgen alınlıklı (fronton-lu) giriş cephesi, süslemeden arındırılmış, dikdörtgen açıklıklı pencereleri, yuvarlak kemerli girişi ile ampir ve neorönesans üsluplarının etkisini yansıtır. Orta sofalı plan tipinin uygulandığı iç tasarımında ise dönemin eklektik zevkine uygun, yoğun bir bezeme programı tercih edilmiştir. Üç kollu merdivenlerin birbirine bağlandığı ze-

min kat ve üst kat sofalarında, ayrıca bunlara açılan odalarda duvarlar ve tavanlar kalem işleri ile süslenmiş, bitkisel motiflerin arasına, beyzi madalyonlar içinde manzara resimleri yerleştirilmiştir. Kagir bir bodrum üzerinde yükselen iki katlı, ahşap harem binası da aşağı yukarı aynı özelliklere sahiptir. Ancak, dış görünüşüyle son dönem ahşap konaklarını andıran harem binasının cephelerinde, dikdörtgen pencereleri çerçeveleyen pervazlarda ve köşe pilastrlarında basit süsleme öğeleri bulunmaktadır. Köşkler günümüzde yapı meslek lisesi olarak kullanılmaktadır.

Yusuf İzzeddin Efendi Köşkü (Büyük-çamlıca) mad. VIL536c, V:5b.

Yusuf Kâmil Paşa (1808, Arapkir - 1876, İstanbul) Sadrazam. Kavalalı Mehmed Ali Paşa'mn hizmetinde bulundu ve kızı Zeyneb Hanımla evlendi. İstanbul'a dönüşünde vezirliğe yükseltildi (1851). Ticaret nazırlığı ile Meclis-i Âli-i Tanzimat ve Meclis-i Ahkâm-ı Adliye başkanlıklarında bulundu. 1863'te getirildiği sadrazamlıkta yaklaşık beş ay kaldı. Daha sonra adliye nazırlığı ve Şûrayı Devlet başkanlığı yaptı. Terceme-i Telemak'ia (1862) Türkçeye ilk roman çevirisini kazandırdı. İstanbul'un Üsküdar semtinde karısıyla birlikte yaptırdığı hastane ikisinin adını taşır.

II:186a, V:5c, 512a, VI:531b, VII:549c, 551c.

Yusuf Kutbeddin Efendi, (ö. 1756, Şeyh Seyyid) VII:106a, 110a.

Yusuf Nesib Dede (ö. 1714) V:427b,

VII:477c. Yusuf Nizameddin Efendi (ö. 1752)

II:395c, IV:15b.

Yusuf Paşa (Adana Valisi, Esma Sul-tan'ın eşi) III:207b.

Yusuf Paşa (Maarif Nazırı) IV:564a, VI:459b.

Yusuf Paşa (Emirgûneoğlu) (?, ? - 1641, İstanbul) İranlı asker. Asıl adı Tahmasb Kulu Han'dır. Şah I. Abbas'ın konulanlarından Emirgûne Han'ın oğludur, lölö'da Revan Kalesi muhafızı iken IV. Murad tarafından kale kuşatılmış, karşı koyamayacağını anlayan Emirgûneoğlu kaleyi teslim ederek Osmanlılara sığınmıştır. Yusuf adını alarak önce Halep beylerbeyliğine atanan Emirgûneoğlu, daha sonra İstanbul'da düzenlediği eğlence âlemleriyle tanınmış ve padişahın desteğini kazanarak kub-bealtı vezirleri arasına katılmıştır. Kendisine IV. Murad tarafından Boğazi-çi'ndeki Feridun Bey Bahçesi bağışlanmış, Yusuf Paşa burada yaptırdığı köşkte sazlı sözlü eğlenceler düzenlemeye devam etmiştir. Emirgân semti adını bu bahçeden ve içindeki köşkten almıştır. IV. Murad'ın ölümünden sonra desteğini yitiren ve gözden düşen Yusuf Paşa, özellikle Sultan İbrahim'in tahta çıkmasını kutlamaya gelen

3 _ Yusuf Paşa Sıbyan Mektebi

İran elçisinin olumsuz telkinleriyle l64l'de idam edilmiştir.

, 170c, V:509c, VII:499a. Yusuf Paşa (ö. 1645, Gazi) IV:446b.

Yusuf Paşa (Silahdar) (?, ? - 1646, İstanbul) Vezir. Sultan İbrahim'in kızı Fatma Sultanla evlendi. 1644'te vezir rütbesiyle başmusahibliğe getirildi. Ertesi yıl kaptan-ı derya ve serdar olarak Girit seferine çıktı. Hanya'yı kuşatarak ele geçirdi. İstanbul'a dönüşünde hasımlarının etkisiyle idam edildi.

IV:120c, 129b, VII:496a.

Yusuf Paşa (Koca, Sadrazam) (?, ? - 1800, Cidde) Sadrazam. Mora valiliğinin ardından 1786'da sadrazamlığa getirildi. Avusturya karşısındaki yenilgi üzerine 1789'da görevden alındı. Seraskerlik ve kaptan-ı deryalık görevlerinde bulundu. 1791'de ikinci kez sadrazam oldu. Rusya'yla savaşa son veren Yaş Antlaşması'nı imzaladı. III. Selimin reformlarına karşı çıkması 1792'de görevden alınmasına yol açtı.

I:486a, VI:505c, 506b. ili madde:

Koca Yusuf Paşa Sebili V:35c

Yusuf Paşa (1820/21, İstanbul - 1884/85, İstanbul) Besteci, neyzen. Beşiktaş Mev-levîhanesi şeyhi neyzen Şeyh Said De-de'nin oğludur. Mevlevi çevrelerinde yetişti. Beşiktaş Mevlevîhanesi neyzen-başısıydı. 19 yaşında girdiği Muzıka-i Hümayun'da ferik rütbesine kadar yükseldi. Abdülmecid'in mabeyincisi ve musahibi oldu. 19. yy'ın hem en büyük neyzenlerinden, hem de saz eseri bestecilerinden biri olarak ün kazandı. Özellikle neveser, segah peşrevleri ile neveser, hicaz, hicaz-hümayun saz semaileri, saz musikisi repertuvarının vazgeçilmez eserleri arasında yer aldı.

II:170c.

Yusuf Paşa Sıbyan Mektebi Fatih İlçesi'nde, Aksaray'da, Haseki Caddesi üzerindedir. Vakıf kaydına göre 1126/ 1714'te Yusuf Paşa'mn torunu Saadet Hanım tarafından yaptırılmıştır. Bir süre Yusuf Paşa İlkokulu olarak kullanılan mektep, bugün Kültür Bakanlı-ğı'na bağlı Yusuf Paşa Halk Kütüphanesi olarak kullanılmakta, bir kısmı ise yine aynı adla anılan çocuk kütüphanesi olarak hizmet vermektedir. Fevkani olarak inşa edilen binanın altında dükkân olarak kullanılan iki sivri tonozlu mekân mevcuttur. Alt kat küfeki taşından, bina ise üç sıra küfeki, iki sıra tuğla ile örülmüştür. Basit çatıyı bir sıra kirpi korniş dolanır. Kuzey ve doğu cephelerinde ikişer dikdörtgen pencere bulunur. Giriş kapısı üzerinde iki kartuş ve yedi satırdan oluşan kitabe yer alır. İki kanattan meydana gelen yapıya giriş bu kapının devamın da merdivenlerle ulaşılan küfeki kemerli bir kapıdan olmaktadır. İki ana kısım simetriktir. Sağdaki de diğer me-

Yusuf Paşa Yalısı

484

485

YWCA

kân gibi dikdörtgendir.

Yusuf Paşa Yalısı Üsküdar İlçesi'nde, Vaniköy'dedir. Alınlığı, çatı katı arası katlan, balkon ve kornişleri ile 20. yy başının moda eğilimlerini yansıtır. 1983'te selamlık bölümü yandı, ileriki yıllarda, harem bölümünün yerine apartmanlar inşa edildi.

Yusuf Rıza Efendi (ö. 1827, Hafız Hacı) IV:446c.

Yusuf Sinan Efendi (ö. 1529, Şeyh) mad. WI.-537b, I:176a, II:398c, III:235c, 534a, IV:367c, V:31a, 396b, VL567c, VH:105c, 108a, 443b.

ilgili madde: Sünbülîlik VII:107c

Yusuf Sinan Erdebilî (ö. 1544, Şeyh) II:398c, III:534a, VII:108b.

ilgili madde: Sinan Erdebilî Tekkesi VL567c

Yusuf Sinan Paşa (ö. 1605) bak. Sinan Paşa

Yusuf Sineçak Dede (ö. 1546) III:443b. Yusuf Şücaüddin Ambarî

ilgili madde:

Yusuf Şücaüddin Camii VII:538a Yusuf Şücaüddin Camii mad. VII:538a. Yusuf Zahir Efendi (Şeyh) IV:7a, 7c. Yusuf Ziya Bey II:558a.

Yusuf Ziya Paşa (1826, İstanbul - 1882, Trabzon) Devlet adamı. İdari görevlerin ardından iki kez maliye nazırlığı yaptı. Defter-i hakani ve orman ve maadin nazırlıklarında bulundu. Trabzon valiliği sırasında öldü.

IL503b, IILla, V:254c, VL199a.

Yusuf Ziya Paşa Çeşmesi Üsküdar İlçesi'nde, Çengelköy'de, Hamam Çeşmesi Sokağı'nın köşesinde bulunmaktadır. Çeşitli valiliklerde ve nazırlıklarda bulunan Yusuf Ziya Paşa (ö. 1880) tarafından ölen eşinin hatırasına, II. Mahmud döneminde (1808-1839) yaptırılmış, 1279/1863'te Ayyadzade (Tunuslu) Mahmud Paşa tarafından yenilenmiştir. Üzeri sıvalı büyük bir su haznesinin önüne tamamen mermer malzeme kullanılarak ampir üslubunda yapılmış olan bu çeşme, form olarak antik çağ tapınaklarının cephesini andıran bir görünüme sahiptir. Çeşmenin en göz alıcı kısmı, oldukça hoş bir tey-zinata sahip olan ve II. Mahmud tuğrasını içeren üçgen alınlığı ile onun altında yer alan oldukça geniş kornişidir. Kornişin tam ortasında çeşmenin, metni şair Fatin'e ait olan ve ta'lik bir hat ile 6 satır üzerine yazılmış kitabesi bulunur. Kitabenin her iki yanında, içinde hilal ve sekiz ışınlı yıldız motiflerinin bulunduğu birer madalyon vardır. Çeşmenin aynataşı, ucu aşağıya doğru bakan bir palet motifi ile süslü kabartma teyzinata sahiptir. Çeşmenin 19öO'lı yıllarda akar bir durumda olduğu, musluğunun ise 1976'ya değin mev-

cut olduğu bilinmektedir. Ancak, günümüzde çeşmenin musluğu bulunmamakta ve suyu da akmamaktadır.

Yusuf Zühdî Dede (ö. 1816) II:170a, V:428c.

Yusufpaşa Fatih Ilçesi'nde, Aksaray Mey-danı'nın hemen batısında bulunan ve adını oradaki Yusuf Paşa Camii'nden alan semt. Meydanın batı ucundaki Murad Paşa Külliyesi'nin adıyla anılan mahallenin sınırları içine girer. Hemen batısı ise Haseki semtidir.

Yusufyan IV:236b.

Yuşa Aleyhisselam Dergâhı bak. Yuşa Mescidi ve Tekkesi

Yuşa Mescidi ve Tekkesi mad. VII:538b.

Yuşa Nebi III:235c.

Yuşa Nebi Türbesi VII:443b.

Yuşa Tepesi L300a, II:277b, 284a, III:78a.

Yuvalar bak. Sosyal Hizmetler Yuvan Avramidis bak. Con Paşa

Yuvanidis, Koço (1938, İstanbul) Masa tenisçisi. Spora 10 yaşında başladı. 2 kez Türkiye şampiyonluğunu, 9 kez Türkiye çift erkekler şampiyonluğunu, 2 kez karma Türkiye şampiyonluğunu, 4 kez İstanbul ve 10 kez İstanbul çift erkekler şampiyonluğunu kazandı. 25 kez milli formayı giydi. 1972' de aktif sporu bırakıp yöneticiliğe başladı. Eczacıbaşı Spor Kulübü'nde masa tenisi teknik direktörü oldu.

Yüce, Abdullah V:536a. Yüce, Kâmran IV:527a.

Yücel, Ali (1930, Tokat - 1981, İstanbul) Güreşçi. 52 kiloda Türkiye'nin en teknik güreşçilerinden biri olarak tanındı. 1950'de Dünya Grekoromen Şam-piyonası'nda ikinci oldu. 1951'de de Helsinki'de düzenlenen Dünya Serbest Güreş Şampiyonası'nda altın madalya kazandı.

Yücel, Bahattin (1949, Nazilli) Turizmci. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü'nü bitirdi. Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TÜRSAB) yönetim kurulu başkanlığı yaptı. 19. dönemde (1991-) İstanbul milletvekili seçilerek parlamentoya girdi.

Yücel, Can (1926, İstanbul) Şair, çevirmen. Ankara Üniversitesi'nde klasik diller (Latince-Yunanca) öğrenimi yaptı. Cambridge Üniversitesi'nde lisansüstü çalışmasıyla eğitimini sürdürdü. BBC Radyosu'nda çalıştı. Londra'dayken 1709 yılı taş baskısı Türkçe gramer kitabını bulması Türkiye çapında duyuldu. Yurda dönünce şiir ve çeviri ile uğraştı. Bir çevirisinden ötürü uzun süre hapishanede kaldı. Şiir ve yazılarını Seçilmiş Hikâyeler, Yenilikler, Sosyal Adalet, Şiir Sanatı, Yön, imece, Ant, Papirüs, Yeni Dergi, Düşün gibi dergilerde yayımlamış olan Can Yücel'in başlıca şiir kitapları şunlardır: Yazma (şiirler, 1950), Her Boy-

dan (dünya şiirinden bazı ünlü örnekler, 1959), Sevgi Duvarı (.191 Ç>, Bir Siyasinin Şiirleri (hapishane şiirleri, 1974), Ölüm ve Oğlum (1976), Şiir Alayı (1981), Rengâbenk(1982), Gök-yokuş(1984~), Beşibiryerde (1985'e dek yazdığı bütün şiirleri), Çok Bi Çocuk (1988), Kısa Devre (1990), Kuzgunun Yavrusu (1990), Gece Vardiyası Albümü (1991). Can Yücel'in Shakespeare oyunları dahil pek çok kitap çevirisi de bulunmaktadır.

II:448a.

Yücel, HasanÂli (1897, İstanbul -1961, İstanbul) Şair, eğitimci, bestekâr. Vefa İdadisi son sınıftayken, seferberlik nedeniyle askere alındı. Dönüşünde Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü'nü bitirdi. İzmir'de ve İstanbul'un Kuleli, İstanbul Erkek, Galatasaray liselerinde edebiyat ve felsefe okuttu, bakanlıkta maarif müfettişliği, genel müdürlük yaptı. İzmir milletvekili seçildi. Sekiz yıl süreyle milli eğitim bakanlığını yürüttü; bu sırada Müsteşar İsmail Hakkı Tonguç ile birlikte Köy Enstitülerinin kurulmasında, 580 kadar dünya edebiyat, düşün ve tiyatro klasiklerinin Türkçede yayımlanmasında birinci derecede rol oynayarak eğitim ve kültür yaşamına büyük bir hizmette bulundu. 1946'da bakanlıktan da, politikadan da ayrıldı. Öldüğünde 27 Mayıs harekâtından sonra oluşturulan Kurucu Meclis'in üyesiydi. Şiirlerini Dergâh, Yeni Mecmua, Hayat, Milli Mecmua.'da.; yazılarını, Akşam, Cumhuriyet, Dünya'da yazdı. Başlıca kitapları şunlardır: Mantık ve Metodoloji (ortak kitap, 1928), Goethe: Bir Dehanın Romanı (1932), Türk Edebiyatına Toplu Bir Bakış (1932), Dönen Ses (şiirler, 1933), Pazartesi Konuşmaları (1937), Sizin için (çocuk şiirleri, 1938), Türkiye'de Ortaöğretim (1938), Hürriyete Doğru (1955), iyi Vatandaş, İyi İnsan (1956), Edebiyat Tarihimizden (1957), İngiltere Mektupları (1958), Hürriyet, Gene Hürriyet (2 c., 1960, 1966), Dinle Benden (şiirler, 1960), Allah Bir (şiirler, 1961). Arkadaşlarıyla ya da tek başına bazı ünlü şarkıların da bestekârı olan Hasan Ali Yücel, şair Can Yücel'in babasıydı.

III:305c, IV:144c, 239c, VL314c, VII:376a.

Yücel, Necmi Nuri (1919, Karamürsel) Hukukçu. Mülkiye Mektebi'ni ve Ankara Hukuk Fakültesi'ni bitirdi. Mali müşavirlik ve serbest avukatlık yaptı. 11. dönem (1957-1960) İstanbul milletvekili olarak parlamentoda bulundu.

Yücel, Nihad I:65b, II:451a.

Yücel, Süreyya (1903, İstanbul - 1970, İstanbul) Mimar. 1926'da Sanayi-i Nefise Mektebi'ni bitirdi. Ankara, Trabzon, Afyon ve Maraş'ta çalıştıktan sonra Vakıflar Genel Müdürlüğü'nde gö-

rev aldı. Daha çok eski eserlerin restorasyonuyla uğraştı. İstanbul'da restorasyonunu yaptığı başlıca yapılar Şemsi Paşa Külliyesi, Fatih Camii, Yeni Cami Hünkâr Kasrı, Atik Ali Paşa Camii, Fethiye Camii, Bayezid Camii, Kara Ahmed Paşa Camii ve Zal Mahmud Paşa Külliyesi'dir.

Yücelman, Abdülkadir (1932, İstanbul) Spor yöneticisi, gazeteci. 1957'de İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi'ni bitirdi. Vefa ve Çırçır kulüplerinde basketbol oynadı. İstanbul Üniversitesi Spor Birliği'nde güreş dalının başkanlığını yaptı. Güreş antrenör seminerlerine katıldı. Milli Olimpiyat Komitesi masa tenisi temsilcisi oldu. Cumhuriyet gazetesinde spor yazarlığı ve spor servisi şefliği yaptı. Türkiye Spor Yazarları Derneği yönetiminde görev aldı.

Yüceses, Halil IV:320c.

Yüceses, Hamiyet IV:507b.

Yücesoy, Ahmet Tevfik (Önyüzbaşı) IV:233c.

Yücesünbül, Razi (ö. 1978, Şeyh) VILllla.

Yüksek Baloz II:32b.

Yüksek Deniz Ticaret Mektebi VII:539a.

Yüksek Denizcilik Okulu mad. VII:539a, II:505b, III:l40a.

ilgili madde:

Anadolu Denizcilik Meslek Lisesi

VII:539a Yüksek Ekonomi ve Ticaret Okulu

IV:155c. Yüksek Mühendis Mektebi IV:239a,

239c. Yüksek Öğretmen Okulu mad.

VII:539b, II:75b, I ilgili maddeler:

Darülmuallimat Binası II:5ö7a

Darülmuallimin II:568a Yüksekkaldırım mad. VII:539c, I:6a,

34c. Yüksel, Aydın II:95b, 37öb.

Yüksel, Mahmut (1920, İnebolu - 1978, İstanbul) İşçi. Akşam sanat okulunu bitirdi. Makine tamir ve motor ustası olarak çalıştı. İstanbul İşçi Sendikaları Birliği başkanı seçildi. 11. dönem (1957-1960) İstanbul milletvekili olarak parlamentoda bulundu.

Yüngül, N. III:477b. Yünkuş, Ayhan II:388c.

Yürü, Mehmet (Nasibin) I:2a, IIL260c, VII:225b.

Yürüten, Senihi (1894, İstanbul - 1954, ?) Motor uzmanı. Ortaokulu bitirdi. Nakliyecilik ve istanbul Motorlu Kara Nakliyeciler Cemiyeti başkanlığı yaptı. 8. ve 9. dönem (1946-1954) İstanbul milletvekili olarak parlamentoda bulundu.

Yüzbaşıoğlu, Şerif V:534c.

Yüzme mad. WL540b. İlgili madde:

İstanbul Yüzme İhtisas Kulübü IV:251b

Yüzük Oyunları mad. VII:540c, I:126b.

Yüzüncü, Reşat Feyzi (1909, İstanbul -1956, İstanbul) Gazeteci. Vakit ve Tasvir gazetelerinde muhabir olarak mesleğe başladı. Milliyet, Son Posta, Telgraf, Gece Postası, Tan, Yeni Sabah gazetelerinde çeşitli görevler üstlendi, fıkra yazarlığı yaptı. Roman, ge-

zi, inceleme türlerinde birçok kitabı vardır.

Yüzüncü Yıl Mahallesi Bağcılar İlçesi'n-de yer alır. Göztepe, Kemal Paşa mahalleleri ve Esenler İlçesi'yle çevrilidir. Nüfusu (1990) 17.817'dir.

I:528a.

YWCA YMCA'nın kardeş kadın örgütü. 19H'de kuruldu. Osmanlı kadınlarına İngilizce, Fransızca, Almanca, görgü, dans, daktilo, steno ve yemek dersleri verdi. İstanbul'da Beyazıt ve Beyoğ-lu'nda iki şubesi vardı. 1921'de genç kızlar için Caddebostan'daki Saadet Bahçesi'nde ilk kız kampım açtı. 1924' te Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlanarak "dershane" oldu. 1940'ta "Meslek Kadınları" adlı faal bir kulüp kurdu. 1945' te kadınlar için ortaokul düzeyinde ilk mesleki eğitim programını başlattı. Program daktilo, stenografi ve iş İn-gilizcesini kapsadı. 1950'de yoğun İn-gilizceyi de kapsayan, komple sekreterlik eğitim kursu başladı. 1954'te sekreterlik, iş, ingilizce, ev ekonomisi, dikiş, aşçılık, edebiyat, Türkçe, yaratıcı yazarlık, hitabet, müzik, drama, yakın dövüş kursları verildi. 1960'ta şirketlere yönelik ilk İngilizce kursunu düzenledi. 1992'de Fındıklı'daki modern binasına taşındı. İş idaresi alanında ilk erkek mezunlarını verdi. 1993'te Ox-ford Üniversitesi'nde okumak isteyen öğrencilere Business English sertifikası sınavı yapma yetkisi aldı. 1911'den beri 25.000 kişi iş idaresi bölümünden mezun oldu. 100.000'in üzerinde öğrenci İngilizce sertifikası aldı, 250.000' in üzerinde kursiyeri oldu.

ilgili madde: YMCA VII:531a

Zabıta-yı Belediye Memurları 486

487

Zeyneb Feride Hanım

Zabıta-yı Belediye Memurlar Mektebi

1924'te belediye zabıta memurlarını eğitmek amacıyla Sultanahmet'teki Talat Paşa Konağı'nda açıldı. Ciddi bir programı olmayan okul, 1928'de yeniden düzenlendi. Ancak 1930'da belediye zabıtasının görevi polise devredilince okul kapatıldı.

Zabitan Talimgahı L353b. Zadil, Ekmel I:212a. Zaduryan, Oııııik V:539a.

Zafer I:215a.

Zafer Mahallesi Bahçelievler İlçesi'nde yer alır. Fevzi Çakmak, Yenibosna Merkez, Kocasinan Merkez, Hürriyet mahalleleri ve Bakırköy Ilçesi'yle çevrilidir. Nüfusu (1990) 35.935'tir.

I:548b.

Zağanos Paşa (?, ? - 1460, Balıkesir) Vezir. II. Murad'ın kızı Fatma Sultanla evlendi. Şehzadeliği sırasında eğittiği II. Mehmed'in tahta çıkmasıyla vezir oldu. İstanbul kuşatmasında Galata üzerinde şimdiki Beyoğlu kesimim tuttu. Gelibolu beylerbeyi ve kaptan-ı derya olarak Taşoz ve Semendirek adalarını aldı. Mora ve Trabzon seferlerine katıldı; fethedilen bu bölgelerde beylerbeyi olarak bulundu.

II:389b, III:302b, VI:79a, 355c.

Zağarcılar Yeniçeri Ocağı'nm 64. Ortası erleri olup yaya ve atlı iki bölüktüler. Asıl görevleri zağar denen av köpeklerini yetiştirmekti. Komutanları zağarcı-başıydı. Zağarcıların besledikleri köpekler için işkembeci esnafı ücretsiz işkembe vermekle yükümlüydü. 18. yy' da padişahlar ava çıkmadıkları için zağarcıların önemi kalmadı. Bununla birlikte peşlerinde köpekleriyle törenlere katılmaya devam ettiler.

Zaharya mad, VII:541a.

Zaharyan, Garbis (1930, İstanbul) Boksör. Spora 1943'te Beyoğlu Spor Ku-lübü'nde başladı. Taksim, Beyoğlu Halkevi, Galatasaray ve Boks İhtisas kulüplerinde spor yaptı. Türkiye şampiyonlukları kazandı. 1950'de profesyonel oldu. Yaptığı 51 maçta 36 galibiyet, 8 yenilgi, 7 beraberlik aldı.

Avrupa ve dünya klasmanında yer alma başarısı gösterdi. 1964'te Ortadoğu şampiyonluğunu kazandı. 1966'da boksu bıraktıktan sonra hakemlik, antrenörlük ve menajerlik yaptı.

II:294a.

Zahire Nezareti İstanbul'daki asker ocaklarının, Tersane, Tophane gibi kamu tesislerinin, fırınlarına ihtiyacı olan zahireyi, özellikle de ekmeklik buğdayı zamanında getirtmekle yükümlü kuruluş. Zahire nazırının başında bulunduğu kuruluş, gerektiğinde çiftçiye tohumluk ve yemeklik buğday dağıtarak, yeni ürünün zamanında ve yeterince gönderilmesi önlemini de alırdı. 1837'de kaldırıldı.

Zaim, Turgut II:540b, III:82b. Zaime Hayriye FV:346a. Zakaria I (Vanlı) IV:44lb.

Zakaryan, Isdepanos mad. VII: 541 b, 504a, 505a.

Zal Mahmud Paşa Külliyesi mad. VIL542a, II:193a, IHılSb.

Zal Mahmud Paşa Türbesi IIL252b. Zalilıa IV:355c.

Zaman I:130b, III:124c.

Zaman Kitaphanesi 1901'de Misak Ba-lamutoğlu (1875-1967) tarafından Ca-ğaloğlu'nda, Ankara Caddesi üzerinde açılmış olan eski kitabevi. Bir süre Asır Kütüphanesi'nde çalıştıktan sonra İstanbul Kütüphanesi'nin sahibi Yorgaki'ye ortak olan Misak Efendi, işi öğrendikten sonra kardeşi Garbis Ba-lamutoğlu'nun kurduğu Zaman Kitap-hanesi'ni devralmıştı. Kitabevi, kısa sürede yerli ve yabancı kitap meraklılarının, bilim adamlarının uğrak yeri haline geldi. Yurtdışına satış yapan, dışarıdan kitaplar getirten, telif ve tercüme kitaplar yayımlayan seçkin Babıâli kitabevlerinden biri olan Zaman Ki-taphanesi'ni bir süre genç yaşta ölen oğlujan Jak Balamutoğlu (1910-1961) ile birlikte yöneten Misak Balamutoğlu 1965'te dükkânım kapatmıştır. Bugün aynı yerde Serhend Kitabevi bulunmaktadır.

VII:449a.

Zambako Paşa (1831, İstanbul - 1913, Kahire) Rum asıllı hekim. II. Abdülha-mid ve Mısır Hıdivi Abbas Halim Pa-şa'nın hekimiydi. Paris Tıp Fakültesi'ni bitirdikten sonra bir süre Fransa'da çalışarak İstanbul'a döndü (1872). İstanbul'un en ünlü hekimlerinden ve cüzam uzmanlarından biriydi. Fransız Hastanesi'nde çalıştı. Atina Tıp Kong-resi'nde, şeyhülislamın oğlunun morfinman olduğunu ve bu yüzden öldüğünü söylemesi pek hoş karşılanmadı. Paris, St. Petersburg ve Viyana tıp akademilerinin üyesiydi.

Zamboğlu, Aleksander VL296b. Zamboğlu Bahçesi VIL 14a. Zamoğlu Sineması I:540c.

Zanni, Vincent (?, ? - 1885, İstanbul) Eczacı. Asıl soyadı Papazyan'dır. 1852'de Beyoğlu'nda (Pera Caddesi, Ağa Camii yanında, no. 67) Güneş Eczanesi (Phar-macie au Soleil) adında bir eczane açmıştır. Bir eczanesi de Eminönü semtinde bulunmaktaydı. Bu eczane sonradan yer değiştirmiş ve "Grande Ma-ison de Droguerie et Pharmacie au Soleil" (Köprü Meydanı, no. l ve 2) adını almıştır. V. Zanni, II. Abdülhamid'in veliahtlığında eczacılığını yapmıştır. Mezarı Feriköy Mezarlığı'ndadır.

Zanno, Cleanthe

ilgili madde-. Çiçek Pasajı II:508a

Zapa Basımevi III:183b.

Zappion Rum Kız Lisesi VL348c, 366a.

Zaptiye Kapısı Zaptiye Nezareti, Bâb-ı Zabtiye olarak da bilinir. 1869'da kurulan Osmanlı polis ve jandarma örgütü. Örgütün başında zaptiye nazırı denen müşir ya da ferik rütbesinde bir komutan bulunurdu. II. Abdülhamid (hd 1876-1909) kendi güvenliği nedeniyle bu göreve en sadık adamlarını getirmekteydi. Onun döneminde Zaptiye Nezareti'nin asıl görevi İstanbul'un her tarafını çok sıkı kontrol altında tutmaktı. Bu nedenle de birçok müfettişlikler vardı. 22 müfettişten oluşan polis müfettişliği, 4 müfettişin görev aldığı tiyatro müfettişliği, 3 kişilik eczayı nariye müfettişliği, ayrıca İstanbul Polis Müdüriyeti ile merakiz (merkezler) komiserlikleri, Beyoğlu, Üsküdar mutasarrıflıkları, Zaptiye Nezareti örgütüne dahil olup başlıca görevleri hafiyelik ve denetimdi. 1908'de kaldırıldı.

I:46c, III:458a.