A. Kadir (1917, İstanbul -1985, İstanbul) Şair, yazar. Kara Harp Okulu'nda öğrenciyken Nâzım Hikmet'le tanıştığı ve "muzır neşriyat" (zararlı kitaplar) okuduğu için tutuklandı

Mustafa Efendi (ö. 1751, Attar-ı Sani) V:513c.

Mustafa Efendi (ö. 1757, Şeyh Çalak-zade) II:107b, III:58b, V:70c.

Mustafa Efendi (ö. 1759) VL3"29a.

Mustafa Efendi (ö. 1759, Saçlı Şeyh) II:4l4c.

Mustafa Efendi (ö. 1762, Şeyh Gelibolulu) V:5l4c.

Mustafa Efendi (ö. 1766) VL235b, VII:6c, 338b.

Mustafa Efendi (ö. 1767, Kazasker Seyyid) VII:177c.

Mustafa Efendi (ö. 1774, Dürrîzade) V:552a.

İlgili madde:

DürrîzadelerIII:110c

Mustafa Efendi (ö. 1775, Karakullukçu) rV:373c.

Mustafa Efendi (ö. 1785) IV:373c.

Mustafa Efendi (ö. 1785, Şeyh Ahıska-h) V:517a, VI:38a.

Mustafa Efendi (ö. 1790, Şeyh Attarza-de) IV:438c, VL59c.

Mustafa Efendi (ö. 1791, Şeyh Hafız) VII:25a.

Mustafa Efendi (ö. 1792, Şeyh Bedes-tanî) II:4l4c, IV:49c.

İlgili madde: Helvaî Tekkesi IV:49a

Mustafa Efendi (ö. 1793, Hafız el-Hac) II:203b, 4l4c.

Mustafa Efendi (ö. 1793, Hamidîzade) III:390c.

Mustafa Efendi (ö. 1799, Şeyh Nizamî) VII:6c, 338b.

Mustafa Efendi (ö. 1804, Makarnacı) VI:98a.

Mustafa Efendi (ö. 1807, Seyyid) IV:44la, Vfl:108b.

Mustafa Efendi (ö. 1809, Şeyh Seyyid) VI:469a.

Mustafa Efendi (ö. 1816, Şeyh Seyyid) VII:5l6c.

Mustafa Efendi (ö. 1824) VL329b. Mustafa Efendi (ö. 1827, Şeyh) II:4l6c.

Mustafa Efendi (ö. 1832, Şeyh Silistre-li) V:564c.

Mustafa Efendi (ö. 1844) VL394c. Mustafa Efendi (ö. 1849, Şeyh Hafız)

III:443a. Mustafa Efendi (ö. 1876) VU:113b.

Mustafa Efendi (ö. 1876, Şeyh Kısık) IV:550b, VII:113b.

Mustafa Efendi (ö. 1892, Şeyh) VII:397b. Mustafa Efendi (ö. 1915, Şeyh) IL4l7a. Mustafa Efendi (Reisülküttab) VII:512c. Mustafa Efendi (Sakazade, hattat) I:14a.

Mustafa Efendi (Selanikî) bak. Selanikî Mustafa Efendi

Mustafa Efendi (Seyyid Hafız) VL449a.

Mustafa Efendi (Şehreminili Frenk) VLl47c.

Mustafa Efendi (Şeyh) V:466a.

Mustafa Efendi (Tavukçu, Reisülküttab) III:478b.

Mustafa Efendi Medresesi Fatih İlçesi'n-de, Çarşamba'da, Koğacı Dede (Koca Dede) Mahallesi'nde, Beyceğiz ve Koğacı Dede sokakları arasındaki adada, Koğacı Dede Medresesi'nin hemen karşısında, bugünkü Çarşamba Ka-rakolu'nun civarındaydı. Banisi Şeyhülislam Esirî Mehmed Efendi'nin kardeşi, Anadolu ve sonra Rumeli kazaskeri olan Mustafa Efendi'dir. Yapının inşa tarihi 1088/l677'dir. 19l4'te çevre duvarının yıkık durumda olduğu bili-

nen bu yapıdan günümüze hiçbir iz kalmamıştır.

Mustafa Efendi Tekkesi VII:331b. Mustafa Enver Bey VII:342b.

Mustafa Enverî (ö. 1872, Şeyh) IV:125a, VI:4lc, VlL123a, 124c.

Mustafa Erzincanî (ö. 1711) II:395b, 395c.

Mustafa Eyyubî (Suyolcuzade) (?, İstanbul - 1685, İstanbul) Hattat. Devha-tü 'l-Küttab adlı kitabın yazarı Suyolcuzade Mehmed Necib'in dedesidir. Derviş Ali'den icazetname aldı. Hafız Osman gibi bir dahiye hocalık ederek gelişmesinde rol oynadı. 50'den fazla Kuran, 100'e yakın en'am, evrad yazmıştır. Yazısı nadir görülmektedir. Şeyh Hamdullah ekolünün takipçile-rindendir.

VI:158b. Mustafa Fani Efendi (ö. 1710) VII:122b.

Mustafa Fazıl Paşa (1829, Kahire - 1875, İstanbul) Devlet adamı. Mısır Hıdivi İsmail Paşa'nın kardeşidir. Babıâli'nin hizmetine girerek vezir rütbesi aldı. Abdülaziz'le anlaşmazlığa düşünce, Avrupa'ya kaçarak Yeni Osmanlılar hareketini destekledi. Abdülaziz'in Fransa gezisi sırasında bağışlanma isteğinin kabul edilmesiyle 18ö7'de geri döndü, maliye ve adliye nazırlıkları gibi görevlerde bulundu.

I:23a, 25b, II:442b, III:172b, IV:60b, V:460c.

Mustafa Fazıl Paşa Köşkü II:464c.

Mustafa Ferid Efendi (ö. 1896) V:474c, VL392c.

Mustafa Fevzi Efendi (ö. 1865) VI:302a.

Mustafa Feyzi Efendi (ö. 1926, Şeyh) III:448a, VI:37b.

Mustafa Galib Bey III:344c.

Mustafa Galib Efendi (ö. 1925) VL235a.

Mustafa Gavsî Efendi (ö. 1756) IV:374b.

Mustafa Haşini Efendi (ö. 1782) II:395c, IV:15b, Vt:492b, 492c.

Mustafa Haydar Efendi (ö. 1791) I:56b, VI:393b.

Mustafa Hayri Efendi (Ürgüplü) V:32öb. Mustafa Hayrullah Efendi III:391a. Mustafa Hilmi Bey (Hekim) III:440c. Mustafa Hilmi Efendi IV:108c.

Mustafa Hulvî Efendi (ö. 1800, Şeyh) IIL442c.

Mustafa Hüsameddin Efendi (ö.

V:70c.

Mustafa Itrî (Buhurîzade) III:57c.

Mustafa İsmet Efendi (ö. 1872, Şeyh) VI:37a.

ilgili madde-.

İsmet Efendi Tekkesi IV:2l6c Mustafa İzzeddin Efendi V:5c, VI:492b.

Mustafa İzzet Efendi (ö. 1849, Yesarîza-de) mad. V:562a, Lllc, 30c, 193c,

302b, II:109b, 400b, 553c, I

169a, 363a, 493b, FV:18a, 484a, V:2öOb,

26la, 26lb, 262b, 362b, 398b, 493a,

56lb, VI:107c, 127c, 432c, VII:107a,

506c.

Mustafa İzzet Efendi (ö. 1876, Kazasker) mad. V:56la, I:48a, 175c, 191c, 228a, III:364b, IV:68c, 370a, 378c, V:366c, 562b, VI:l6a, 39c, 56b, 474b, VII:354b, 482b, 544c.

Mustafa İzzî Efendi (ö. 1824, Şeyh Ha-sırîzade) IV:7a, Vl:392b, 393c.

ilgili madde: Hasırîzade Tekkesi IV:6c

Mustafa Kemal (Bir Mayıs) Mahallesi

Ümraniye İlçesi'nde yer alır. Namık Kemal, İstiklal, Çakmak mahalleleri ve Kadıköy, Üsküdar ilçeleriyle çevrilidir. Nüfusu (1990) 19.068'dir.

III:384a. Mustafa Kemal Caddesi Vtl:534b.

Mustafa Kemal Paşa Mahallesi Avcılar İlçesi'nde yer alır. Firuzköy, Üniversite, Avcılar Merkez, Cihangir mahalleleri ve Büyükçekmece İlçesi'yle çevrilidir. Nüfusu (1990) 11.749'dur.

Mustafa Muhsin Efendi (ö. 1795, Şeyh) IV:375a, 440c.

Mustafa Muslihiddin Efendi (ö. 1500, Yarhisarlı) nli madde:

Yarhisar Mescidi VIL439c Mustafa Muslihiddin Efendi (ö. 1571,

Nureddinzade) III:5$3a, V:70b, I49b. Mustafa Muslihiddin Efendi (ö. 1660)

Mustafa Münif Paşa (Kocaolçun) III:62c,

115a, 125a.

Mustafa Nakşî Dede (ö. 1854) V:421b. Mustafa Necati Bey II:558a.

Mustafa Necib. (?, İstanbul - 1831, İstanbul) Ruznamecilik yaptı. Tarih-i Mustafa Necib adlı eserinde 1803-1808 kısa döneminin olaylarını anlatmaktadır. Mezarı Eyüp'te Kutbeddin Mekte-bi'nin yanındadır.

Mustafa Necib Çelebi IV:201a, VII:494c.

Mustafa Nevzat bak. Pısak, Mustafa Nevzat

MustafaNevzat İlaç Sanayii AŞ VL250c. Mustafa Nuri Bey (ö. 1923) FV:40c. Mustafa Nuri Paşa (Müşir) II: 199a.

Mustafa Nuri Paşa (1824, İzmir - 1890, İstanbul) Devlet adamı ve tarihçi. Mabeyin başkâtipliği, Divan-ı Muhasebat ve Temyiz Mahkemesi reislikleri ile defter-i hakani, maarif ve evkaf nazırlıklarında bulundu. En önemli yapıtı olan dört ciltlik Netâyicü'l- Vukuat sadeleştirilerek, Kurumlan ve Örgütleriyle Osmanlı Tarihi (1979-1980) adıyla basılmıştır.

II: 189a. Mustafa Paşa (Damat) TI:548a.

Mustafa Paşa (Demircioğlu Şehit Kara) III:234c.

Mustafa Paşa (Destarî) İlgili madde:

Mustafa Paşa Türbesi V:565c Mustafa Paşa (Kaptan) II:206c. Mustafa Paşa (Kasım) V:344b.

Mustafa Paşa (Koca) (?, ? - 1512, Bursa) Sadrazam. Kapıcıbaşıyken II. Bayezid tarafından Roma'ya gönderildi. Bazı kaynaklara göre papayla görüşerek Cem Sultan'ın zehirlenmesi konusunda anlaştı. Dönüşünde ikinci vezirliğe, 1511'de de sadrazamlığa getirildi. I. Selim'e karşı el altından Şehzade Ah-med'i desteklediği için idam edildi. İstanbul'da iki kiliseyi camiye çevirttiği ve bir külliye yaptırdığı semt onun adını taşır.

II:398c, III:526a, 534a, V:449c, VI:498c, VII:108b.

Hgili maddeler:

Atik Mustafa Paşa Camii I:406a Koca Mustafa Paşa Külliyesi V:30c Sünbül Efendi Tekkesi VII:105c Mustafa Paşa (ö. 1522 ?, Bulak)

ilgili madde: Bulak Mustafa Paşa Türbesi II:327c

Mustafa Paşa (ö. 1567, Nişancı Celalza-de) VII:496a.

ilgili madde: Nişancı Mustafa Paşa Camii VI:87c

Mustafa Paşa (Lala) (?, ? -1580, İstanbul) Vezir. Lalalığına atandığı Şehzade Se-lim'in (II. Selim) tahtın tek vârisi olmasında önemli rol oynadı. Çeşitli yerlerde beylerbeyliği yaptıktan sonra Kubbealtı vezirliğine getirildi. Kıbrıs'a sefer kararının çıkmasını sağladı. Serdar olarak 1571'de adanın fethini tamamladı. 1578'deki İran seferinde Tiflis ve Şirvan'ı ele geçirdi.

IL428a, III:239b, V:499a. ilgili madde: Lala Mustafa Paşa Türbesi 178a

Mustafa Paşa (Kilis Sancakbeyi, 16. yy) V:453c.

Mustafa Paşa (Silahdar) (?, ? - 1641, Te-meşvar) Devlet adamı. Silahdarlığın ardından l635'te vezir rütbesiyle padişah musahibi oldu. Buna ek olarak 1637' de Şam beylerbeyliğine, l638'de kap-tan-ı deryalığa getirildi. 1640'ta Sultan İbrahim'in tahta çıkmasıyla görevden alındı. Daha sonra Temeşvar muhafızıyken IV. Murad'a bağlılığı nedeniyle idam edildi.

Mustafa Paşa (Kemankeş, Kara) (1592, Avlonya - 1644, İstanbul) Sadrazam. Yeniçeri ağası olarak Revan kuşatmasında gösterdiği yararlıktan dolayı 1635'te kaptan-ı deryalığa, Iö37'de bu görevinin yanısıra sadaret kaymakamlığına atandı. Ertesi yıl Bağdat kuşat-

ması sırasında sadrazamlığa getirildi. l639'da Kasr-ı Şirin Antlaşmasıyla Os-manlı-İran savaşlarına son verdi. İdari, askeri ve mali reformlarının yarattığı tepkiler üzerine görevden alınarak idam edildi.

IV:120a, 522a, V:508c. ilgili maddeler:

Kemankeş Mustafa Paşa Camii IV: 522a

Kemankeş Mustafa Paşa Çeşmesi IV:522c

Odalar Camii VL120c Yelkenciler Ham VII:463c

Mustafa Paşa (Lefkeli) (?, ? - 1648, İstanbul) Devlet adamı. Devşirme olmamasına karşın Enderun'da yetişti. l622'de Mere Hüseyin Paşa'dan sonra getirildiği sadrazamlıkta kısa bir süre kaldı.

V:542a.

Mustafa Paşa (İpşir) (?, ? -1655, İstanbul) Sadrazam. Sivas beylerbeyliği sırasında Abaza Hasan Paşa'nın ilk isyanını destekledi. Halep beylerbeyiyken 1654' te Şeyhülislam Ebu Said Mehmed Efendi'nin desteğiyle sadrazamlığa getirildi. İstanbul'dan uzaklaştırmaya çalıştığı Kara Murad Paşa tarafından kışkırtılan yeniçeri ayaklanması sırasında öldürüldü.

V:34lb.

Mustafa Paşa (Zurnazen) (?, ? - 1657, Erzurum) Devlet adamı. Çeşitli yerlerde beylerbeyliği, başdefterdarlık ve kaptan-ı deryalık yaptı. l656'da sadaret kaymakamlığı sırasında Çınar Olayı olarak bilinen yeniçeri ayaklanmasını çıkararak sadrazamlığa getirilmesini sağladı, ama bu görevi yalnızca birkaç saat sürdü.

IL500a, V:34lc.

Mustafa Paşa (Kaplan) (?, ? -1680, İzmir) Devlet adamı. Şam, Halep ve Diyar-bekir beylerbeyliği, iki kez kaptan-ı deryalık (1666-1072, 1078-1680) yaptı. Bu görevdeyken öldü. IV. Mehmed' in Lehistan seferinde yararlıklar gösterdi. V:95a.

Mustafa Paşa (ö. 1683, Merzifonlu Kara) IV:456c, V:44a, 342c.

ilgili maddeler: Köprülüler V:91c

Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Külliyesi V:402b

Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Mescidi V:403c

Mustafa Paşa Köşkü V:562c

Mustafa Paşa (Musahip) (?, ? - 1685, ?) Devlet adamı. Vezirliğe yükseldikten sonra 1683'te kaptan-ı deryalığa getirildi. l685'te görevden alındı. Mora seraskeri olarak iki kez Venedik kuvvetlerine yenildi. Bunun üzerine Bo-

Mustafa Paşa

324

325

Mücevveze

gaz muhafızlığına atandı. VI:25a.

Mustafa Paşa (Bozoklu Küçük) (1638, Yozgat - 1698, Edirne) Sadrazam. Si-lahdarlık, vezir rütbesiyle kaptan-ı deryalık ve çeşitli yerlerde beylerbeyliği yaptıktan sonra l693'te sadrazamlığa getirildi. Belgrad'ı Avusturya kuşatmasından kurtaran orduya komuta etti. Devlet işlerindeki başarısızlığı nedeniyle 1694'te görevden alındı. Daha sonra Kubbealü vezirliği ve sadaret kaymakamlığı görevlerinde bulundu.

V:l60b.

Mustafa Paşa (Daltaban) (?, ? - 1703, İstanbul) Sadrazam. Yeniçeri ağalığı, vezirlik, beylerbeyliği ve seraskerlik görevlerinin ardından 1702'de sadrazamlığa getirildi. Şeyhülislam Feyzullah Efendi'nin etkisini kırmak için Kırım hanım kışkırttığı anlaşılınca görevden alınarak idam edildi.

II:544b, V:547c.

Mustafa Paşa (Kaymak) (?, ? - 1730, istanbul) Kaptan-ı derya. Vezir rütbesiyle nişancılık ve istanbul kaymakamlığı yaptıktan sonra 1721'de kaptan-ı deryalığa getirildi. Bu görevini asiler tarafından öldürüldüğü Patrona Halil Ayaklanması'na değin sürdürdü.

IV:505c, V:118a, 183c, VL232b. ilgili madde: Kuleli Bahçe Camii V:117b

Mustafa Paşa (ö. 1757, Sadrazam Maktul) VI:35a.

ilgili madde: Mustafa Paşa Tekkesi V:564a

Mustafa Paşa (Damat, Küçük) (?, ? -1764, ?) Devlet adamı. III. Ahmed'in kızı Zeyneb Sultanla evlendi. Selanik beylerbeyiyken 1762'de kaptan-ı deryalığa getirildi. Ertesi yıl görevden alındıktan sonra nişancılık ve Mora muhasıllı-ğında bulundu.

Mustafa Paşa (ö. 1765) ilgili madde-. Mustafa Paşa Tekkesi V:564c

Mustafa Paşa (ö. 1765, Köse Bahir) bak. Bahir Mustafa Paşa

Mustafa Paşa (Alemdar) (1765, Hotin -1808, İstanbul) Sadrazam. Rusçuk ayanıyken Rus ordusu karşısındaki başarısından dolayı vezir rütbesiyle Silist-re beylerbeyliği ve Tuna seraskerliğine atandı. Kabakçı Mustafa Ayaklan-ması'ndan (1807) sonra topladığı kuvvetlerle istanbul üzerine yürüdü, sadrazamlığı ele geçirdi ve II. Mahmud'u tahta çıkardı. Ayaklanmacıları şiddetle cezalandırarak düzeni sağladı. Sened-i İttifak'ın hazırlanmasına öncülük etti. Yeniçerilerin konağını basması üzerine cephaneliğini ateşleyerek yaşamına son verdi.

I:3a, III:207c, IV:325a, V:254a, 557a, 558b, VI:491a, 508c.

ilgili maddeler: Alemdar Olayı I:185a Kabakçı Mustafa Ayaklanması IV:323a Mustafa Paşa Meydan Çeşmesi V:563b

Mustafa Paşa (Çelebi) (?, ? - 1811, Aydın) Sadrazam. Vezir rütbesiyle Çanakkale Boğazı muhafızıyken 1807'de sadrazamlığa getirildi. Alemdar Mustafa Paşa'ya destek vermesine karşın, sadaret mührü zorla elinden alındı. Bir süre Sakız'da sürgün kaldı. Aydın beylerbeyliği sırasında öldü.

V:556b.

Mustafa Paşa (Sadrazam, Halep Valisi) V:552a.

Mustafa Paşa (Sarıkçı) V:344c. Mustafa Paşa (Silahdar) IL190b, 192a. ilgili madde:

Silahdar Mustafa Ağa Çeşmesi

VL551c

Mustafa Paşa (Yanyalı) V:530a. Mustafa Paşa Çarşısı IV: 118a.

Mustafa Paşa Çeşmesi (Paşabahçe) mad. V:562b.

Mustafa Paşa Meydan Çeşmesi Edirne-kapı-Rami arasında, Rami Kışla Caddesi üzerindedir. 1166/1752'de inşa edilmiş, 1304/1886'da tamir görmüştür. Büyük haznesi adi taştan, esas cephesi ise kesme taştan yapılmıştır. Oymalı bir kemeri vardır. Aynataşı yok olmuş, teknesi tahrip edilmiştir.

Mustafa Paşa Hamamı I:494c. Mustafa Paşa Köşkü mad. V:562c.

Mustafa Paşa Meydan Çeşmesi mad. V:563b.

Mustafa Paşa Tekkesi mad. V:564a, 514a, VII:177b, 239b.

Mustafa Paşa Türbesi mad. V:565c, VIL152b.

Mustafa Pehlivan (Cezayirli) III:455a. Mustafa Rahmi (ö. 1751) III:66b, 508a, IV:255a.

Mustafa Rakım (Taş Mektepli) (?, istanbul -1767, istanbul) Hattat. Yedikule-li Abdullah Efendi'den icazetname aldı. Aşık Paşa Camii yakınında Taş Mektep'te yazı dersi verdiğinden daha ziyade "Taş Mektepli Rakım" diye bilinir. Hekimbaşı Kazasker Ömer Efendi Medresesi'ndeki odasında haftada bir gün ders verirdi. Mürekkep, kâğıt ve kalem işleriyle de uğraşan hattat, 100'e yakın Kuran yazmıştır. Hafız Osman ekolüne bağlıdır.

V:254a, 265c, 476b.

Mustafa Rakım (ö. 1826) mad. V:566b, I:48a, 6lb, 202a, 302b, II:488c, III:24lc, IV:7b, 15a, 17c, V:254a, 265c, 47öb, VT:127c, 195c, 432c.

Mustafa Rakım Efendi Türbesi ve Medresesi mad. V:567a.

Mustafa Raşid Efendi III:498c

Mustafa Resmî Efendi (ö. 1793) IV:372b, 373c, V:367a.

Mustafa Reşid (ö. 1936) L72c.

Mustafa Reşid Efendi (Çeşmizade) (?, Mekke ? -1770, İstanbul ?) Vakanüvis. Babası Mekke kadısıydı. Süleymaniye Darülhadisi müderrisi oldu. Bir süre Vakanüvis Hâkim'e yardımcılık etti. Vakanüvisliği döneminde topladığı 1766-1768 arasındaki bilgi ve belgelerle Çeşmizade Taribi'ni yazmıştır.

Mustafa Reşid Efendi Yahşi Üsküdar 11-çesi'nde, Beylerbeyi'nde, Beylerbeyi Caddesi üzerindedir. 1812'den önce inşa edilmiştir. 1910'larda Ittihad ve Terakki Cemiyeti'nin lokali olarak kullanıldı. Denize doğru iki, bahçe yönünde üç katlı yalının güneybatı ucunda kayıkhane, bahçesinin güney köşesinde Horasan malzemeli hamamı, zemininde ise bir Bizans sarnıcı vardı. Birçok kere restorasyon geçirdi ve orijinal planını kaybetti, 1977'de yıkılarak yeniden inşa edildi.

Mustafa Reşid Paşa (Büyük) (1800, istanbul - 1858, istanbul) Devlet adamı. Paris ve Londra'da büyükelçi olarak bulundu. 1837'de hariciye nazırlığına getirildi. İngiltere'ye ticari ayrılıklar tanıyan Baltalimanı Antlaşması'nı (1838) imzaladı. Bir reform programıyla Ba-tı'nın desteğini almaya yönelik Tanzimat Fermanı'nın (1839) hazırlanmasında ve Mısır sorununun Londra Antlaş-ması'yla (1840) çözülmesinde önemli rol oynandı. Dört yıllık Paris büyükelçiliğinin ardından iki kez hariciye nazırlığı (1846, 1853-1855) ve altı kez sadrazamlık (1846-1848, 1848-1852, 1852, 1854-1855, 1856-1857, 1857) görevlerinde bulundu. Reformları uygulamada ancak sınırlı bir başarı gösterebildi. Ortaya çıkan ekonomik sorunların üstesinden gelemedi. Ali Paşa'nın hazırladığı Islahat Fermanı'na (1856) karşı çıktı.

L46c, II:34a, 34c, 76a, 90a, 3l6b, 420b, 426a, III:171b, 202b, 326c, 438c, IV:112c, 404b, 460b, V:307b, VILlSOc, 181c, 354c.

ilgili maddeler:

Mustafa Reşid Paşa Türbesi V:567c Tanzimat'ın İlanı VII:206c

Mustafa Reşid Paşa Türbesi mad. V:567c, II:90a, 93a, 185c, VI:66a, 149a, 459b.

Mustafa Rıfat Efendi IV:400a.

Mustafa Rızaeddin Efendi (ö. 1746) III:58b, VI:38c, 39c.

ilgili madde:

Neccarzade Tekkesi VI:59c Mustafa Sabri Efendi (ö. 1873) IV:377a. Mustafa Sabri Efendi (ö. 1888) VL3l6c.

Mustafa Sabri Efendi (Tokatlı) (1869, Tokat - 1954, Kahire) Şeyhülislam. Ulemadan Ahmed Efendi'nin oğludur. 22 yaşında müderris olarak Fatih Ca-

mii'nde ders vermeye başladı. 1908'de Ittihad ve Terakki üyesi olarak Tokat mebusu seçildi. Kısa süre sonra muhalefet safına geçti. Ağustos 1908'de Ce-miyet-i Ittihadiye-i Islamiye'yi kurdu. 1911'de Hürriyet ve itilaf Fırkası'mn kurucuları arasında yer aldı. 1913'te Mahmud Şevket Paşa suikastından sonra yurtdışına kaçtı. Mütarekeden sonra İstanbul'a dönerek ingiliz Muhipleri Cemiyeti'nde yer aldı. Damat Ferid Paşa'nın kabinelerinde şeyhülislamlık görevinde bulundu (4 Mart 1919-16 Mayıs 1919, 19 Mayıs 1919-20 Temmuz 1919, 21 Temmuz 1919-30 Eylül 1919, 31 Temmuz 1920-25 Eylül 1920). Milli Mücadele sonrasında "yü-zellilikler" listesine alındığı için yurtdışına çıktı.

Mustafa Safvet Efendi (ö. 1866) IIL474a, IV:370c.

Mustafa Safvet Efendi (ö. 1906) VI:568a.

Mustafa Sâ'i Çelebi (ö. 1620) III:283c, 463c, V:lc, VI:l69c, 302b.

Mustafa Sefaî (?, İstanbul - 1725, istanbul) Sadrazam Elmas Mehmed Paşa ile Sadrazam Nevşehirli İbrahim Paşa' nın nedimi oldu, Anadolu defterdarlığına kadar yükseldi. 1642-1720 dönemindeki 480 şairi tanıtan Tezkiretü 'ş-Şuara, ya da Sefaî Tezkiresi denen eseriyle tanındı.

Mustafa Selami Efendi (ö. 1813, Şeyh Seyyid) VII:170b.

Mustafa Selami Naci Efendi (ö. 1909) VIL170c.

Mustafa Sıdkî Efendi (ö. 1890) L57c,

VL394a. Mustafa Silistrevî Efendi (ö. 1832)

VL35b.

Mustafa Sufi Efendi (ö. 1867, Şeyh Yorgani el-Hac ) V:466a, VILlllb.

Mustafa Sulbî Efendi (ö. 1883) VI:328c. Mustafa Şerefeddin Efendi (ö. 1854)

VI:492b. Mustafa Şerif Paşa

ilgili madde:

Mustafa Paşa Çeşmesi V:5ö2b Mustafa Şevki Efendi (el-Hac) IV:500a. Mustafa Şevki Efendi (ö. 1936) III: 58b. Mustafa Şükri Efendi (ö. 1806) VI:534a. Mustafa Şükri Efendi (ö. 1906) VI:302a.

Mustafa Şükrü (Eyüplü) mad. V:568b,

III:39a, 4lb.

Mustafa Tevflk Efendi (ö. 1819) VI:394b. Mustafa Vahyî Efendi (ö. 1868) VL38c.

Mustafa Vasfi Paşa (1857, Erzurum -1905, istanbul) Çini ressamı. Subaylığı sırasında hazırladığı haritaların padişahın dikkatini çekmesi üzerine, Harbiye Matbaası resimhanesine ve ardından Yıldız Çini Fabrikası ressamlığına atandı. Daha sonra müşir rütbesiyle fabrikanın müdürü oldu. Yaptığı vazolardan ikisi II. Abdülhamid tarafın-

dan İngiltere kraliçesine hediye edildi. VII:5l6a.

Mustafa Vâsıf (Çömez) (?, Kastamonu -1852, istanbul) Hattat. Genç yaşta geldiği İstanbul'da Kebecizade Mehmed Vasfi Efendi'den yazı dersleri aldı. Hocası ona "Çömez" adını verdiği için bu sanla anılır. Ayrıca Laz Ömer Efendi'den de ders gördü. Kazasker Mustafa İzzet gibi bir hat ustasına hocalık etmiştir. Aklam-ı sittede Hafız Osman ekolüne bağlıdır.

Mustafa Vehbi Efendi (ö. 1858, Şeyh Seyyid el-Hac) V:474c, VT:392c.

Mustafa Zekâi Efendi (ö. 1812, Şeyh) VII:6c, 338b.

Mustafa Zekâi Efendi (ö. 1867) VII:338b.

Mustafa Zihni Paşa (1838, istanbul -1911, İstanbul) Devlet adamı, idari görevlerin ardından evkaf, ticaret ve maliye nazırlıklarında bulundu. Çeşitli yerlerde valilik yaptı. II. Meşrutiyet döneminde Şûra-yı Devlet başkanlığına ve Meclis-i Ayan üyeliğine getirildi.

VII:307a. ilgili madde:

Zihni Paşa Camii VII:559b Musuris-Gikis, Vasilaki VL366c. Musuros, K. VL366a. Muşlu, Ahmet IV:225b, 225c.

Mutatabbib Hekimlik öğrenimi almadan usta çırak ilişkisi ile yetişen, türlü yöntemler ve doğal ilaçlarla hasta tedavi edenlere verilen ad. Bunlar, istanbul' da kalabalık bir kesim oluşturmaktaydılar. Kimilerinin, kentin muhtelif semtlerinde tabip dükkânları vardı. Tibet'ten, Hindistan'dan, iran'dan, Arabistan'dan hattâ Çin'den gelen muta-tabbipler ise Karaköy'de seyyar olarak çalışmaktaydılar. Bunların arasında kehhaller (göz hekimi), cerrahlar, kırık çıkıkçılar, dişçiler, sara, sıtma bağlayanlar vb vardı, istanbul'da askeri ve sivil hekimlik okulları açıldıktan sonra bunların çalışmaları yasaklandı.

Mutedil Hürriyetperveran Fırkası Kasım 1909'da kurulmuş siyasal parti. Merkezi Babıâli'de Tanzimat gazetesi idarehanesindeydi. Kurucuları ve yöneticileri arasında Berat Mebusu ismail Kemal Bey (başkan), Halep Mebusu Nafî Paşa, Kerbela Mebusu Mehdi Bey, Priştine Mebusu Hasan Bey, Miralay İsmail Hakkı Bey vardı. II. Meşrutiyet döneminde parlemento içinde kurulmuş ilk siyasal partidir. Kurucuları 1908 genel seçimlerinde seçilmiş mebuslardı. 1911'e kadar fazla varlık gösteremeyen fırka, kendini ılımlı liberal olarak tanımlamış, Osmanlı ülkesindeki etnik unsurlar arasında eşitlik olmasını istemiş, Kasım 1911'de kurucuları arasında yer aldığı Hürriyet ve itilaf Fırkası'na katılmıştır.

VILlSb. Mutfak mad. VI: la, VII:88c, 286a.