A. Kadir (1917, İstanbul -1985, İstanbul) Şair, yazar. Kara Harp Okulu'nda öğrenciyken Nâzım Hikmet'le tanıştığı ve "muzır neşriyat" (zararlı kitaplar) okuduğu için tutuklandı

Hatman, Sümer III:207a.

Hattat Beşir Ağa Çeşmesi VII:317c.

Hattat, Emin V:72b.

Hatuniye Tekkesi mad. IV:20c, III:311a, IV:7a, VI:33a, VII:238a, 479b.

Haunalth, Nicolas von IIL531c. Hava Harp Okulu mad. IV: 21 a,

Hava Ulaşımı mad. IV:22b. İlgili madde-. Atatürk Havalimanı I:383c

Havaalanı Mahallesi Esenler İlçesi'nde yer alır. Turgut Reis, Karabayır, Birlik, Kemer mahalleleri ve askeri bölgeyle çevrilidir. Nüfusu (1990) 20.144'tür.

Havacılık Müzesi mad. IV:23b.

Havadis Varakası Meşrutiyet döneminde (1908-1918) birbiri ardınca önemli olayların yaşanması, savaş, işgal, suikast haberleri, İstanbul halkım çok duyarlı hale getirmişti. Bu nedenle günlük gelişmeleri verebilmek için gazeteler genellikle akşamları çıkıyordu. Ancak akşam baskısından sonra ortaya çıkan, ertesi gün beklenmeden verilmesi gereken çok önemli gelişmeler, gazete matbaalarında, küçük kâğıtlara elle yazılarak çoğaltılıp dağıtılırdı. Örneğin, "Lazkiye Mebusu Emin Arslan Bey Ayasofya Meydanı'nda Hü-

seyin Cahit Bey sanılarak öldürülmüştür" gibi. Bunlara havadis varakası deniyordu.

Havagazı bak. Gazhaneler

Havaî III:64a.

Hava-İş VI:526b.

Havariyun Kilisesi mad. IV:23c, I:181c, 265b, II:255a, 333c, 376c, 437b, 439c, III:137c, 26lb, 264c, 265c, IV:l42a, 528c, V:18c, 482b, VI:351c, 400c, VII:245a, 262b, 394c.

Havas III:465a.

Havass-ı Konstantiniye IL228b.

Havass-ı Konstantiniye Kadıları

II:472c.

Havass-ı Refia II:228b. Havayolları Devlet İdaresi IV:22c.

Havuzbaşı Mahallesi Üsküdar İlçesi'nde yer alır. Kuleli, Bahçeli Evler, Güzel-tepe, Kirazlıtepe, Küplüce, Beylerbeyi mahalleleri ve İstanbul Boğazı'yla çevrilidir.

Havuzbaşı Parkı II:487a.

Havuzbaşı Tekkesi bak. Şeyh Nevruz Tekkesi

Havuzlu Bahçe Köşkü I:115b.

Havuzlu Hamam Fatih İlçesi'nde, Ciba-li'de, Gül Camii'nin yakınındadır. Kü-çükmustafapaşa Hamamı diye de anılan yapının banisi Nurbânu Valide Sultan'dır (ö. 1583). Kapı üzerindeki kitabeden anlaşıldığına göre 973/1565'te yapılmıştır. Evliya Çelebi çift taraflı olduğunu belirttiği hamamı "hepsinden ışıklıdır" diye tanımlamıştır. Bugün oldukça harap durumdaki hamam kereste deposu olarak kullanılmaktadır.

Havuzlu Hamam bak. Ayakapı Hamamı Havuzlu Köşk L519c, VII:287a. Havuzlu Sofa III:173a Havuzlu Yalı bak. İsmail Paşa Yalısı

Havyar Hanı mad. IV:25a, I:57a, II:50b, 300a.

Hawkins, J. W. IV:468b.

Hay Kıraşaratz Ingerutyun (Ermeni Dizgiciler Derneği) III: 183a.

Hayal L190b,II:70a.

Hayalhane-i Osmanî Kumpanyası Kel

Hasan'ın 1880'lerde kurduğu tiyatro topluluğu. Kışları Şehzadebaşı'nda, yazlan ise Kadıköy ve Üsküdar'da tem-siler veren toplulukta Agâh, Todori, Külhanyan, Baba Asım, Manol, Büyük Asım, Kambur Mehmed, Refet, Arsak gibi oyuncular ile Bayzar, Küçük Vir-jin, Küçük Amelya, Aznif ve Alis gibi oyuncu ve kantocular vardı. Komedilerin yanında dramlar da oynamıştır.

L200a, III:542c, 563b. İlgili madde?

Hasan Efendi (Kel) III:563b Hayalî Bey (Şair) I:l68c. Hayasdan III:188c.

Hayasdanyaytz Dıbaran

194

195

Hayriye Medresesi

Hayasdanyaytz Dıbaran (Ermeni Basımevi) III: 183a.

Hayat Haftalık aktüalite dergisi. Türkiye'de ilk kez tifdruk yöntemiyle iyi resim basarak rekor tiraj elde etti. Vedat Nedim Tor ile Şevket Rado'nun 1952-1955 arasında çıkardıkları Resimli Hayat dergisinin devamı olarak 6 Nisan 1956'da Şevket Rado'nun yönetiminde yayımlanmaya başladı. Bol resimli tarihi anıları, ünlü romanların çevirileri, Hikmet Feridun Es'in dünyadan gezi notları büyük ilgi topladı. Televizyonun henüz belirmediği dönemde, Türk sinemasının, tiyatro ve müzik çevrelerinin hızla gelişme gösterdiği bir aşamada bu konuları ustaca işleyerek evlerin vazgeçilmez dergisi oldu. Baskısı için ithal özel kâğıt gereksinen Hayat, ülkenin döviz sıkıntıları çektiği dönemlerde yayımına ara vermek durumunda kaldı. Temmuz 1978'de başlayıp 2 yıl süren işçi grevi sebebiyle hiç çıkamadı. Kemal Uzan tarafından devralınan dergi bir daha eski etkenliğine dönemedi. Ofset baskı tekniğinin yaygınlaşması sonucu, 1990'lara varmadan piyasadan çekildi.

Hayati (Patriyot) IV:l45a.

Haydar Fatih İlçesi'nde, Cibali ile yamacın üst kısımlarına düşen Çırçır arasındaki semt ve mahalle. Çırçır ile Cibali İskelesi arasında uzanan caddenin, buradan geçen kısmı Haydar Caddesi adını taşır. Güneyinde, kentin tarihi mahallelerinden Zeyrek yer almaktadır. Diğer komşu mahalleler Haraççı Kara Mehmet ve Sinan Ağa'dır.

VII:496c. ilgili maddeler: Haydar Paşa Çeşmesi IV:25a Mimar Sinan Tekkesi V:469a Tahir Ağa Tekkesi VII:189b

Haydar (Reis) VL73c.

Haydar Bey bak. Yuluğ, Ali Haydar

Haydar Dede Tekkesi Kadıköy İlçesi' nde, Rasim Paşa Mahallesi'nde, Haydarpaşa Garı'ndan çıkıldığında tren hattı üzerinde bulunmaktaydı. Nakşibendî tarikatından Buharalı Şeyh Haydar Dede (ö. 1700) tarafından 17. yy'ın ikinci yarısında yaptırılmış olması gereken bir mescit-tekkedir. Yapı 19. yy' dan önce ortadan kalkmış, Haydar Dede'nin kabri, garın inşa edilmesinden sonra tren hattı kenarında muhafaza edilmiştir.

Haydar Efendi (1825, İstanbul -1884, İstanbul) Şehremini. Mekteb-i Maarif-i Adliye'yi bitirdi. Çeşitli dış görevlerde bulundu. 1865'te Viyana elçisi oldu. Ağustos 1870-Ağustos 1871 arasında İstanbul şehreminliği yaptı. Daha sonra Ankara valisi ve posta telgraf nazırı oldu.

VH:150a.

Haydar Hamamı Fatih İlçesi'nde, Hay-dar'da, Haydar Caddesi ile Haydar Hamamı Sokağı'nın kesiştiği yerde bulunmaktadır. Banisi Vezirazam Haydar Paşa olup, 977/1569'da Mimar Sinan tarafından yapılmıştır. Oldukça büyük ölçülerde tasarlanmış bir çifte hamam olan yapı, çift katlı olarak inşa edilmiş kare planlı büyük bir soyunmalığa sahiptir. Bu bölüm altlı üstlü yerleştirilmiş sivri kemerli pencerelerle aydınlanır. Örtü sistemi soyunmalığa oranla daha sağlam durumdaki ılıklık ve sıcaklık bölümleri tonoz ve kubbecik-lerle kaplıdır. Yapının duvarlarında düzgün kesme taş ve tuğla bir arada kullanılmıştır. Bugün harabe halindeki hamamın bir kısmı mesken olarak kullanılmaktadır.

VII:554a.

Haydar Kethüda Mescidi Fatih İlçesi' nde, Koca Mustafa Paşa Caddesi'nde, Cerrahpaşa Hastanesi'nin çevre duvarı içinde yer almaktadır. Banisi I. Süleyman (Kanuni) döneminde (1520-1566) Yeniçeri Ocağı'nda kethüda beyi olan Haydar Ağa'dır. Ahşap çatılı kagir bir bina olarak inşa edilen mescit, 1982'de kötü bir restorasyon sonucu eski haliyle ilgisi olmayan bugünkü görüntüsünü almıştır. Yuvarlak kemerli büyük pencerelerle aydınlanmakta olan dikdörtgen planlı harimin üzerini kiremit kaplı kırma çatı örtmekte; batı duvarına bitişik halde, kalın gövdeli, tek şerefeli bodur bir taş , minare bulunmakta; mescide bitişik durumda müezzin meşrutası yer almaktadır.

Haydar Mahallesi Fatih İlçesi'nde yer alır. Müftü Ali, Küçük Mustafa Paşa, Haraççı Kara Mehmet, Kasap Demir-hun ve Sinan Ağa mahalleleriyle çevrilidir. Nüfusu (1990) 7.504'tür.

Haydar Paşa (Akağa) ilgili madde: Haydar Paşa Çeşmesi IV:25a

Haydar Paşa (1512, Gelendost - 1595, Bükreş) Vezir. Mimar olarak tersane, köprü ve kışlalar yaptı. İran ve Macaristan seferlerindeki askeri başarılarıyla vezirliğe yükseldi. Çeşitli yerlerde beylerbeyliği yaptı. Eflâk voyvodasının ayaklanmasını bastırmaya yönelik sefer sırasında çarpışırken öldü.

ilgili madde:

Haydar Paşa Medresesi IV:25b Haydar Paşa Çeşmesi mad. IV:25a.

Haydar Paşa Medresesi mad. IV:25b, VII:554a.

Haydar Taşkendî Tekkesi mad. IV:26b, VI:34c, 39b.

Haydarhane Tekkesi Fatih İlçesi'nde, Saraçhanebaşı'nda, Baba Hasan Âlemi Mahallesi'nde, Horhor Caddesi ile Kırma Tulumba Sokağı'nın kavşağında, Subhi Paşa Konağı'mn yanında bulunmaktaydı. II. Bayezid döneminde

(1481-1512) Alemdar Ali Haydar Dede tarafından kurulmuş, vakfiyesi oğlu Hacı Hüseyin adına 936/1529-30' da tescil edilmiştir. 19. yy'ın ilk çeyreğinden itibaren İstanbul tekkelerinin listelerinde Kadirîliğe bağlı olarak gösterilen ve ayin günü pazar olan Haydarhane Tekkesi "Alemdar Haydar Dede, Haydar Dede, Haydarî Ali Dede" gibi adlarla da anılmaktadır. Haziresi dışında tamamen ortadan kalkmıştır.

Haydarpaşa mad. IV:27a, III:447a,

IV:51b, VH:500c. ilgili maddeler-.

Haydarpaşa Askeri Hastanesi IV: 29a Haydarpaşa Garı IV: 30a Haydarpaşa İskelesi IV:30c Haydarpaşa Limanı IV:31c

Haydarpaşa Numune Hastanesi IV:32b

İngiliz Mezarlığı IV: 174a

Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane Binası V:377b

Haydarpaşa Askeri Hastanesi mad. IV:29a, VII:296a.

ilgili madde:

Askeri Hastaneler I:344c Haydarpaşa Botanik Bahçesi

İlgili madde: Botanik Bahçeleri II:311c

Haydarpaşa Demirspor Kulübü 1922' de Sirkeci'de, Şark Şimendiferleri Kulübü adıyla kurulmuştur. Forma renkleri mavi-laciverttir. 1936'da çıkan Beden Terbiyesi Kanunu'na göre yeniden tescil edilip, bugünkü ismini aldı. 1954'te yüzme ve su sporları şubesi kulüp bünyesinden ayrılarak Deniz Spor Kulübü adı altında örgütlendi. Kulüp 1937'de Sirkeci'deki yerinden Haydarpaşa'ya taşındı. Bugün başkanlığını Ömer Yılmaz'm yaptığı kulüpte güreş, judo ve futbol branşları faaliyette olup, kız judo takımı Türkiye ikincisi, futbol takımı da 2. amatör küme lideridir. Kulübün Kadıköy-Haydarpa-şa'da kendisine ait bir lokali, bir halı sahası ve lokalinin alt katında Hamit Kaplan'ın adını taşıyan bir spor salonu bulunmaktadır. Türk sporuna, özellikle güreş branşında hizmet eden kulübün yetiştirdiği sporcular arasında Dünya, Olimpiyat ve Avrupa şampiyonları Hamit Kaplan, Salih Bora ve Remzi Öztürk vardır.

Haydarpaşa Demiryolu III:424b. Haydarpaşa Eğitim Hastanesi IV:29c.

Haydarpaşa Erkek Lisesi bak. Haydarpaşa Lisesi

Haydarpaşa Garı mad. IV:30a, I:6a, III:21c, IV:27a, 31c, 545c, V:348c, VII:462b.

Haydarpaşa İskelesi mad. IV:30c, 31c, 204c, VII:232c.

Haydarpaşa Kasrı 1:80a.

Haydarpaşa limanı mad. IV:31 c, 27a, 546a, V:2l6c.

Haydarpaşa Lisesi mad. IV:32a, I:230a, V:219b, VI:474b.

Haydarpaşa Lisesi'ni Bitirenler Cemiyeti 1935'te kurulmuş, üyeleri arasında dayanışmayı ve ulusal kültür düzeyini yükseltmeyi amaçlayan dernek. Merkezi Şehzadebaşı'nda, Letafet Apartmam'ndaydı. 1947'de yöneticileri Füruzan Selcen (başkan), Tarık Erer, Muammer Çarkacı, A. Ham-di, Fazlı Akkaya, Senih Tongsir, Erdoğan Kırdar, Nami Kırgız'dı.

Haydarpaşa Mescidi Kadıköy İlçesi'nde, Haydarpaşa Çayırı'nda, bugünkü Haydarpaşa Demirspor Kulübü binasının bulunduğu yerdeydi. Banisi Meh-med Efendi camiyi III. Mustafa döneminde (1757-1774) Cebehane Ocağı memuru olan babası Ömer Efendi'nin ruhu için yaptırmıştı. Cami Anadolu-Bağdat demiryolu yapılırken 1873'te yıktırılmıştır. Haydarpaşa kıyısında bulunan ve 1991'de yapımına başlanan yeni Haydarpaşa Camii'nin yapımı bitmek üzeredir. Yeni cami temel inşaatı 21,30x16,30 m boyutlarında olmak üzere 347 m2 üzerine kurulmuş fevkani bir yapıdır. Eklektik unsurların gözlendiği yapıda klasik devir ve geç devir Osmanlı mimari ve süsleme özellikleri bir aradadır.

Haydarpaşa Mesiresi V:408b.

Haydarpaşa Numune Hastanesi mad. IV:32b, II:550c, Vl:404b.

Haydarpaşa Rıhtımı VL333c. Haydarpaşa Selimiye Askeri Hastanesi

L346a.

Haydarpaşa Tıp Fakültesi II:4l9a. Haydarpaşa Vapuru mad. IV:33a. Hayden, Billy VII: 14a.

Hayderi Dervişlerce giyilen kolsuz ve omuz başlarında üçgen biçimli parçası bulunan ve dizkapaklarına kadar inen çeşitleri de bulunan giysi. Hayde-riye de denilirdi. Aba ya da çuhadan yapılan hayderi kolsuz olduğu için abdest alınırken sırttan çıkarılmazdı. Omuzla boyun arasındaki kısmından başlayarak göğüs hizasına kadar inen on iki dikiş, On İki İmam'ı simgelerdi. Derviş giysisi olarak bilinmekle birlikte halk tarafından da kullanılmıştır.

Haye, Jean de la VII:46la.

Hayette, Francois-Claude (1838, Lyon -?, ?) Fransız ressam. 1852-1858 arasında Lyon Güzel Sanatlar Okulu'nda öğrenim gördü. 1863'te Paris Güzel Sanatlar Okulu'na girdi. Bonnefond, Le-on Cogniet ve Pus gibi sanatçılarla çalıştı. 1860'larda İstanbul'a geldi. 1868-1890 arasında Mekteb-i Sultani'de (Galatasaray Lisesi) resim öğretmenliği yaptı. Portreler ve İstanbul'un günlük yaşamını canlandırdığı resimleriyle ta-

nındı.

Haymdım Gecesi Oyunları İstanbulluların kış gecelerinde tertipledikleri helva sohbetlerinde erkekler arasında oynanan oyunlara verilen ad. Bunların bazıları kimi kişilerin özel yeteneklerine bağlı iken bazıları da gelenekseldi. Örneğin, Lüleci Mehmed adlı biri bir kâse, birkaç ceviz ve bir kaşık alıp yüklüğe girer; dışarıdakilere değirmen sesi dinletirdi. Geleneksel haym-dım gecesi oyunları ise "yüzük", "tura", "leb" vb idi.

Hayırlı Apartmanı 1:466a. Hayırsever Eğitim Derneği II:329c. Hayırsız Adalar mad. IV:33b, VII:492b. İlgili maddeler:

Neandros Adası VI: 58a

Sivriada VII: 17b

Yassıada VII:442a Hayim Yapacı Efendi VII:402a. Haylayf Plaj Gazinosu III:380a. Haylayf Plajı III:326a. Hayrâbâd IV:384b.

Hayratiye Köprüsü bak. Unkapanı Köprüleri

Hayreddin (Mimar) (15. yy -16. yy) Mimar. II. Bayezid döneminin mimarla-rındandır. Mimar Murad'ın oğlu ve Mimar İlyas'ın halefi olduğu sanılmaktadır. Başta Bayezid Külliyesi olmak üzere Anadolu'da birçok yapı Mimar Hayreddin'e izafe edilmiştir. Ancak, bu varsayımlar sağlam verilere dayanmamaktadır. 1522'de tamamlanan İstanbul Selimiye Camii'nin plan kuruluşu ile benzerlik gösteren Edirne Bayezid Camii, Hayreddin'in hassa mimarı olduğu sırada inşa edilmiştir. 1511 tarihli kayıtlarda İstanbul ve Bayezid Camii suyolcularının başı (ser-rah) olarak adı geçmektedir. Ayrıca, Mimar Kemaleddin ile birlikte Firuz Ağa ve Atik Ali Paşa Camii'nin inşasında bulunmuştur. Mezarı eski Irgat-pazarı'nda Sinan Paşa Medresesi'nin karşısında, kendi adına yaptığı cami ve medresenin önünde bulunmaktaydı. 1871'dekiyol açma çalışmalarında kaybolan mezarın yeri bugüne kadar bulunamamıştır.

IL85c.

lüi madde:

Mimar Hayreddin Mescidi V:467c Hayreddin (Molla) V:331a. Hayreddin Efendi (Hoca) İlgili madde:

Üç Mihraplı Cami VII:333a Hayreddin Efendi (ö. 1579) VII:121b.

Hayreddin Paşa (Barbaros) (1473/76, Midilli - 1546, İstanbul) Denizci. Akdeniz'de korsanlık yaparak Cezayir'e egemen olduktan sonra 1519'da Osmanlı hizmetine girdi. Avrupa kıyılarım vurarak büyük ganimet elde etti ve

filosunu büyüttü. Vezir rütbesiyle 1533' te kaptan-ı deryalığa getirildi. Tunus' un yanısıra Akdeniz'deki birçok adayı ele geçirdi. Avrupa devletlerinin Andre Doria komutasındaki donanmasını Preveze'de (1538) ağır bir yenilgiye uğratarak Akdeniz'in Osmanlı egemenliğine girmesini sağladı. Son iki yılını Beşiktaş'taki yalısında geçirdi.

L293b, ILl62a, III:352a, IV:435b, V:210a, 369b, Vl:74a, VII:84c, 85b, 254c.

İlgili maddeler: Barbaros Anıtı IL52b

Barbaros Hayreddin Paşa Türbesi II:54a

Çinili Hamam II:5l6b

Hayreddin Paşa (Tunuslu) (1819, Kafkasya - 1890, İstanbul) Sadrazam. Tunus'ta askeri ve diplomatik görevlerde bulunduktan sonra Osmanlı hizmetine girdi. 1877-1878 Osmanlı-Rus Sa-vaşı'nın ardından sadrazamlığa getirildi. Yönetimde çeşitli reformlar yaptı ve yolsuzlukları önlemeye çalıştı. Yetkilerini artırma girişimlerinin II. Ab-dülhamid'i rahatsız etmesi nedeniyle 1879'da görevden alındı. Avrupa ülkelerindeki gözlemlerinin yanısıra Osmanlı Devleti'nin yeniden yapılanmasına ilişkin görüşlerinin yer aldığı Ak-vemü'l-Mesalik adlı yapıtı yasaklandı.

İlgili madde:

Hayreddin Paşa Çeşmesi IV:33c Hayreddin Paşa Çeşmesi mad. IV:33c.

Hayrettin Çavuş Mahallesi Üsküdar İlçesi'nde yer alır. İnkılap, Toygar Ham-za, Valide-i Atik, Tabaklar, Kefçe Dede ve Gülfem Hatun mahalleleriyle çevrilidir. Nüfusu (1990) 1.387'dir.

Hayri Bey (Kolsuz) III:271a.

HayriBey(ö. 1893, Şeyh) IV:125a, V:223b.

Hayri Efendi III:544b. Hayri Efendi (ö. 1921, Şeyhülislam) II:564c.

Hayri Efendi (Ürgüplü) II:243a, III:431a.

Hayriye Medresesi Fatih İlçesi'nde, Çarşamba'da yer alan bu yapı "Hafız Sey-yid Efendi Medresesi" olarak da anılmaktaydı. Yeri ve mimari özellikleri hakkında yeterli bilgi bulunmayan medrese 1914'teki kayıtlardan anlaşıldığı kadarıyla ahşap ve sağlık koşullarına hiçbir şekilde uymayan bir binaydı. Ne zaman ve ne şekilde yok olduğu da bilinmemektedir.

Hayriye Medresesi Fatih İlçesi'nde, Çır-çır'daki yapının yeri tam olarak bilinmese de, Tutî Kadı (Abdüllatif) Medresesi yakınında olduğu anlaşılmaktadır. 19l4'te düzenlenmiş raporlardan anlaşıldığı üzere, yedi hücresi olan medresenin bu odacıklarmdan hepsinin içi çok dar ve sağlık yönünden çok elverişsizdi. 1918'de harap durumda

Hayriye Talat Hanını

196

197

Hepgüler, Muzaffer

olan medrese Fatih yangınında tamamen yanmıştır. Hayriye Talat Hanım IV:354b.

Hayriye Tüccarı Çoğu istanbul'a mal ve zahire getiren, Avrupa ile ticaret yapan, ayrıcalıklı, beratlı Müslüman sermaye sahipleri. Avrupa tüccarlarına tanınan haklar, Osmanlı Devleti tarafından bunlara da tanınmış olup büyük çapta ticaret yapmaktaydılar. Devletin tanıdığı olanaklara ve verdiği berata karşılık hayriye tüccarları da gerektiğinde, özellikle de savaş zamanlarında İstanbul'un zahiresini, ordunun gereksinimlerini karşılamada kolaylık gösterirlerdi. Çoğu yelkenli gemilere sahipti. Zamanla sermayeleri azalan ve modern taşımacılık yöntemlerini benimsemede zorlanan bu tüccarların imtiyazları 1876'da kaldırıldı.

III:30c.

Hayrullah Ağa (Şehremini) II: 191a. Hayrullah Efendi (ö. 1844, Hekimbaşı)

I:31a. ilgili madde-.

Hekimbaşızadeler IV:42c Hayrullah Efendi (ö. 1866, Hekimbaşı)

mad. IV:33c, 34a, 4la. ilgili madde:

Hekimbaşızadeler IV:42c

Hayrullah Efendi (ö. 1898, Şeyhülislam) V:511b.

Hayrullah Efendi (Şehremini) IV:434a. Hayrullah Paşa (ö. 1822) II:4l5c. Hayrullah Taceddin (Yalım) Efendi

(Şeyh) V:125b.

Hayrullah Zekâi Efendi II: 397a. Hayuhyats Okulu I:533c.

Hayvan Sağlığı Küçük Sıhhiye Memurları Mektebi Veterinerlere yardımcı sağlık elemanı yetiştirmek amacıyla 1930'da Üsküdar-Selimiye'deki Yüksek Baytar Mektebi binasında bu okula bağlı olarak açıldı. Bir yıl süreli okula ortaokul mezunları kabul ediliyordu. Okulu bitirenler Ziraat Vekâleti bünyesinde çalışmaya başlıyorlardı. Yüksek Baytar Mektebi 1933'te Ankara'ya taşınınca bu okul da öğrenim faaliyetini Ankara'da sürdürdü.

Hayvan Türleri mad. IV:34b. İlgili maddeler:

Balıklar II:21c

Kediler IV: 516a

Köpekler V:87c

Hayvanat Bahçesi mad. IV:36a. Hayvancılık bak. Tarım Hayvansaray VII:496b. Hayyim Alazraki L187c. Hazar, Yomtov VII:401c. Hazarlar IV: 10a.

Hazine Sarrafı Osmanlı Devleti'nin mali işlemleriyle doğrudan ilgileri olan

ve "kuyruklu sarraf da denen, istanbul'un beratlı bankerleri. Özellikle de öşür ve vergi ihalelerinde artırmaya girenler, hazine sarraflarından kefil göstermek durumundaydılar. Her hazine sarrafının, Hazine-i Hassa Nezareti tarafından verilmiş beratları vardı. Ölümleri halinde de yerlerini alan oğullarına yine berat verilirdi. Bu sarraflar, çoğu zaman, devletin iç ve dış borçlanmalarında da kefillik üstlendiklerinden padişah ve devlet erkânı üzerinde nüfuzları vardı. Sıradan sarraflar, zamanla büyük servet edinip güven uyandırdıktan sonra Hazine-i Hassa Neza-reti'ne başvurarak hazine sarraflığı beratı alabilirlerdi. Yabancı tüccarlar, hayriye tüccarları da berat alarak hazine sarrafı olabilmekteydiler. Bankaların açılmasından sonra hazine sarraflığı tarihe karışmıştır.

Hazinedar Fesahat Usta Çeşmesi (Kasımpaşa) mad. IV:36c.

Hazinedar Fesahat Usta Çeşmesi Banisi Nakşidil Valide Sultan'ın hazinedarı Fesahat Usta'dır. Fatih İlçesi'nde, Samatya'da, Mirza Baba (Etyemez) Tekkesi avlusundaki bu çeşmeden günümüze sadece, orta bölümdeki aynataşı ulaşmıştır. Güzel bir sülüs yazı ile üç satırlık 1230/1815 tarihli kitabesi bulunmaktaydı. Eski resimlerinden anlaşıldığına göre, bitkisel motiflerle süslü, üç bölümlü ve mermer kaplamalı bir cephesi vardı.

Hazinedar Hoşnâdî Usta Çeşmesi Eyüp' te, Takyeci ve Arpacı camileri arasında bulunduğu bilinmektedir. Kaynaklarda Esma Sultan'ın hazinedarı Hoşnadi Usta tarafından yaptırıldığı, bir yangınla harap olduğundan Nesim Saba Usta tarafından 1258/1842'de tamir ettirildiği yazılmaktadır.

Hazinedar Usta Çeşmesi mad. IV:3 7a.

Hazine-i Âmire Osmanlı devlet hazinesi. "Hazine-i Maliye", "Hazine-i Devlet", "Hazine-i Hümayun", "Bîrun Hazinesi", "Dış Hazine" olarak da anılır. Çeşitli vergilerden sağlanan gelir, me-vacip ve merkezi yönetimin harcamaları olarak kullanılırdı. Gelir fazlası, padişahın özel hazinesi olan "Hazine-i Hassa"ya aktarılırdı. Bazen açıkları kapatmak üzere avarız, peşin tahsil ve müsadere şeklinde gelirler de sağlanmıştır. 1793'te, İrad-ı Cedid, Tersane ve Darphane hazineleri de kurularak, harcamalara yeni bir düzenleme getirilmiştir. Hazine, başdefterdar yönetiminde ruznamçe, muhasebe ve mukabele kalemleriyle iş görürdü. 1838'de Maliye Nezareti kurulunca tüm yetkiler bu kuruma devredildi.

II:552b, VII:284c.

Hazine-i Evrak I:4la, 522c, III:326c. ilgili madde: Başbakanlık Osmanlı Arşivi II:76c

Hazine-i Evrak Binası mad. IV:37b, IIT:326c.

Hazine-i Hassa Nezareti II:553c.

Hazine-i Hassa Vapurları İdaresi

III:31b, VII:255b.

Hazireler mad. TV:38b.

Haznedar Araba Vapuru Şehir Hatları İşletmesi araba vapuru. 1990'da, İzmir Alaybey Tersanesi'nde motorlu araba vapuru olarak inşa edildi. 1.077 grostonluktur. 62 otomobil almaktadır. Uzunluğu 63,4 m, genişliği 20,5 m, su-kesimi 2,9 m'dir. Pendik-Sulzer yapımı, her biri 624 beygirgücünde 2 dizel motoru vardır. Çift uskurludur. Saatte 11 mil hız yapmaktadır.