A research on the application of participatory rural appraisal approach

4. Alan Çalışmasına Hazırlıklar ve Deneyimler

Materyal ve yöntemde açıklandığı gibi ilçe seçimi arkasından köyler seçilmiştir. Köylerin seçimi arkasından grup çalışmaları başlamıştır. Çalışmaların daha ileri aşamalarında bazı köylerdeki muhtarların tüm ilçe için önderlik yapabileceği veya bazı köylerdeki etkin önderler sayesinde çalışmalarda daha hızlı gidilebileceği anlaşılmıştır. Bu nedenle bazı köylerin ve önderlerin proje yürütücüleri tarafından geç tanınmış olmasının bir kayıp olduğu düşünülmektedir. Ölçek büyütme projesinin yürütücülerinin olabildiğince bütün köyler ve önderlerle ilgili olarak bir fikir sahibi olmalarının iyi olacağı söylenebilir. Bu gereksinim hızla köyleri gezerek ve önderlerle tanışarak, sohbet ederek, informal anketler yaparak sağlanabilir. Gene de bu informal anketleri klasik, uzun zaman alan hale dönüştürmemelidir. Böylelikle köyler hakkında bir sosyal profil çıkarılmalıdır.Tarım sistemi, kaynaklara sahiplik, işletme büyüklüğü vb. açılardan bölge iyi tanınmalıdır. Bu bilgiler çalışmaların belli aşamalarında yararlı olabilecektir. Aynı şekilde ilçedeki önemli kuruluşların ziyaret edilerek, yöneticilerin tanınması yararlı olacaktır. Proje de bunlar istenildiği kadar yapılamamıştır. Bunda projenin Üniversite içinde kabul etme süreçlerinin sıkıştırması ile yeterince ön hazırlık zamanı bulunamaması, tarım ilçe müdürlüğünün ilçe köy ve önderlerini daha iyi tanıdığı varsayımı ile önerilerinin kabul edilmesi¹⁰, grup çalışmalarına geçildiğinde bunları yapmak için zaman bulunamaması gibi faktörler etkili olmuştur.

Projede gerçekleşemeyen bir olay da kurumsallaşmanın yapılacağı kurumların üst yöneticilerinin KKD ve benzeri katılımcı yaklaşımları bilinçle ve kalpden benimsemelerinin sağlanmasıdır. Böyle bir proje başlamadan çok önce projenin uygulandığı bölgedeki vali, kaymakam, belediye başkanı, tarım il ve ilçe müdürleri, sivil toplum kuruluşları önderleri, muhtarlar gibi yetkililerin bu yaklaşımlara ısındırılması gerekmektedir. Çalışmada bunlar yeterince yapılamamıştır. Araştırma fonlarından yararlanmak için projenin hızla hazırlanması gerekmiştir. Yetkililerin katılımcı yaklaşımları yeterince benimsememeleri söz konusu olmuştur. Direniş bazı yayımcıların “biz bunları zaten yapıyoruz. Bunda yeni olan birşey yok” tarzında yaklaşmaları şeklinde ortaya çıkmıştır. Yetkililer inanmadığında projenin ileri aşamlarında desteklememelerine yol açabilmektedir. Bu sorunları kısmen de olsa gidermek için yöneticilerle görüşmeler yapılmış ve sonunda 16.3.1999 tarihinde İzmir Tarım İl Müdürü, Menemen Ziraat Odası Başkanı ve Tarımsal Uygulama ve Araştırma Müdürü arasında üçlü bir protokol imzalanmıştır. Projede Merkezin Tarım İlçe Müdürlüğü elemanlarını yaklaşım doğrultusunda eğiteceği, teknik konularda kurslar açacağı, gerekli uzman ihtiyacını karşılayacağı belirtilmiştir. Kolaylaştırıcı olarak görev yapacak elemanları Menemen Tarım İlçe Müdürlüğün sağlayacağı, uzman ihtiyacının bir kısmını il veya ilçe uzmanları arasından sağlayacağı kayda geçmiştir. Menemen Ziraat Odası ise projede kolaylaştırıcıların grup toplantıları yapmak üzere köylere ulaşımı için her ay belirtilen bir miktar parayı sağlayacağını taahhüd etmiştir. Protokol proje bitiş süresi içinde geçerli olacağı kaydedilmiştir. Protokola tam anlamı ile uyulmamıştır. Merkez gerekli eğitimi yapmış, istenilen uzmanları sağlamış, hatta bazı harcamaları da üstlenmiştir. Tarım ilçe Müdürlüğü kolaylaştırıcı olarak yalnızca tarım teknisyenleri ve ev ekonomistlerinin bazılarını sağlamış, ziraat mühendisleri ve veterinerler (bir haftalık bir uzmanlık görevi hariç) bu çalışmalara katılamamışlardır. Kolaylaştırıcı yayımcıların katılımları tamamen isteklerine kalmış, gönüllü olarak çalışanlar çalışmış, çalışmak istemeyenler yalnızca bazen gece çalışmayı reddederek, çoğu zaman hiç bir hazırlık yapmadan gönülsüz katılarak çalışmayı sabote etmişlerdir. Ziraat mühendisi, ziraat teknisyeni, veterinerler arasından bu davranışları yapanlar çıkmıştır. Bir veteriner “çiftçilerin ahırları pislik içinde, onlara yapacağımız hiç bir şey yok” diyerek çalışmaya katılmayı reddedebilmiştir. Fedakarca çalışan daha az sayıda yayımcı ise kendi arabaları ile gece çalışmayı da kabul ederek istekle uğraşmışlardır. Bu iki grup arasında yönetim hiç bir ayrım yapmamış veya yapamamıştır. Menemen Ziraat Odası ulaştırma için desteği bir süre sürdürmüş daha sonra ise kesmiştir. Bir köyde yayımcıların sabote etmesi ile çalışma büyük ölçüde Merkez elemanları ile sürdürülmek zorunda kalmıştır.

4.1. Kolaylaştırıcı Eğitim Çalışması

Kolaylaştırıcılar için eğitim çalışması ancak üç gün planlanabilmiştir. (eğitim programı için bkz: ek:1) Tarım ilçe Müdürlüğündeki diğer işler de dikkate alındığında daha uzun bir eğitimin yönetimce kabul edilmeyeceği kanaatine varılmıştır. Eğitim programı olabildiğince aktif ve katılımlı şekilde yapılmıştır. Küçük gruplar kurularak öğrenmenin gerçek sorunlar üzerinde çalışarak gerçekleşmesi için gayret gösterilmiştir. Gerçek köy ortamında eğitim çalışmaları ulaştırma vb. harcamalar için maddi imkanların olmaması, eğitim için daha fazla bir zaman ayrılamaması gibi nedenlerle yapılamamıştır. Eğitim çalışmasının daha uzun olması, katılımcıların yayınları okuması için daha uzun zaman bırakılması (Halilbeyli örneği ile ilgili Türkçe tek yayın ancak bir kaç gün önceden yayımcılara dağıtılmıştır) gereklidir. Eğitimin arazide yapılması etkinliğini çok arttırmaktadır. Ancak bu sağlanamamıştır. Kolaylaştırıcıların eğitimi iş süresince de sürdürülebilirdi. Bu amaçla ölçek büyütme çalışmasını yöneten kordinatörler, eğiticiler köylerdeki grupları bir anda başlatmak yerine aralıklı olarak başlatmaları yararlı olabilecektir. Proje’de her köy toplantısına hiç olmaz ise ilk bir kaç toplantısına ve daha sonra daha aralıklı olarak katılarak eğitim ve uzman desteği sağlamaya çalışılmıştır. Ancak eğitimin yeterince verilememesinin en önemli nedenlerinden birinin yayımcıların önemli bir kısmının motivasyonsuz olması ve yönetimin bu motivasyonu arttırabilmek için hemen hemen hiç bir şey yap(a)mamasıdır. İsteyen çalışmakta, istemeyen ise çalışmamaktadır. Çalışmayanları çalışmaya zorlamak bunların daha etkili politikacılardan destekleri olabileceği tehlikesi nedeniyle yapılamamaktadır. Daha üst düzeyden performans için hemen hemen hiç bir sıkıştırma olmadığı için çalışmayanları rahat bırakmak en iyi yol kabul edilmektedir. Bu nedenle kolaylaştırıcılardan bir kısmı grup çalışmaları sürdüğü dönemde KKD ile ilgili yeni bir şey öğrenememişlerdir. Öğrenmeye tamamen kapalı olan kişileri açmak çok zor görünmektedir.

Eğitim çalışmasında başarılı olunamayan, aksayan yönlerden biri de kolaylaştırıcıların görsel paylaşım için toplantı öncesi matriks, harita, takvim vb. görsel materyalin hazırlanmasında karşılaştıkları yetersizliktir. Eğitimde bol örnekler, gruplar halinde çalışmalar ile yapılmasına rağmen başarı sağlanamamıştır. Kolaylaştırıcıların bazıları daha sonraki köy çalışmalarında hiç görsel materyal hazırlayamamış, bazıları da yetersiz hazırlamıştır. Bunun bir yaratıcılık gerektirdiği açıktır. Bu konuda eğitim çalışmalarında yenilikler getirmek gerekmektedir. Ayrıca eğiticilerin çalışmalara başladıktan sonra da kolaylaştırıcılarla toplantılar öncesi (bir gün önce gibi) bir kaç hafta beraber çalışarak görsel paylaşıma hazırlıkları beraber yapmaları salık verilebilir. Bu projede bu hazırlık tüm gruplar için ulaşım giderleri ve zaman darlığı nedenleri ile bazı grupların kolaylaştırıcıları ile yetersiz bir süre yapılabilmiştir. Bazı gruplara bu destek düşünülmesine rağmen hiç verilememiştir.