A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

dediğine gere «ben ve sen gibi on padişah bir yere toplansa yine

Kalmuklara mukabele edemezler. Onlar Yecüc kavmidir» diye cevap

verdi³-⁵). Ve nihayet Yedişu Kazakları, yukarıda, söylediğimiz üzere,


KahnukTıanlarınm karargâhı, bu dağınık moğol uruklarına «Oyrat» (yahut «Cungar») adıyla bir devlet şekli veren hanları Batur Khun Tayşı zamanında (1634-1653), İrtiş havzasının yukarı taraflarında bulunuyordu. Sonra gelen Kalmuk hanı Galdan Buşuktu (1671- 1697) Doğu Türkistanda Çinlilerle tutuşarak karargâhını eski Göktürk ve Çağatay hanlarının karargâhı olan İle, Kigen ve Çarın havzalarına, yani Yedisuya göçürdü. Bununla Kalmuklar şimdiki Kazakistanın bu bölümlerine hâkim olup Türkistan için hiç düşünülmiyen tehlikeli ve yıkıcı bir kuvvet şeklini aldılar. Galdan Buşuktu’nun ordusu yüz bine
Şıgay Hah ve oğlu Tevkilin idaresi altında 1598 yılında tamamiyle Sır rİCgvit Kâ^asm7.~ Taşkent,. «Türkistan» ( =Yese) ve Sabran sınırına gelip yerleşmeğe mecbur oldular.

Kalmukların

Kazakistanda

Yerleşmesi

varıyordu.

Kalmukların bazı urukları ve «tayşı» lan (yani şehzadeleri) daha 1600 yılında Kazakistanın şimal bölümlerini tamamen işgal etmişlerdi. Bunların batıya hareketi tamamiyle bir istila hareketi idi. 1618 yılında Khun Tayşı*nın oğlu Khooriuk idaresinde • 50.000 kadar çadır halkı Kalmuk Şimalî Kazakistana, Tobıl ve İşim havzalarına gelip yerleştiler.

Bunların öncüleri 1630-1632 yıllarında kısa bir zaman için Edil kıyılarına kadar ilerlediler. «Khoorluk» un kendisi Tobıl ve Yayık sınırında bulunuyordu. Orta İrtiş, İşim, Tura ve Tobıl taraflarındaki man- grıt ve kazak uruklarını Sır Derya tarafına ve kısmen Başkurdüstana sıkıştırıp çıkardılar. Burada Kalmuklar, Sibiryada rus hâkimiyetine karşı düşmanca bir durum alacak gibi göründüler ve rus idaresi altına girmiş olan «Tara» (=Tura) ve «Tümen» vilâyetlerini yağma ettiler. Bu sırada oturdukları yerlerin şimalbatı ve şimal bölümleri Ruslar tarafından işgal edilmiş olan Başkurtlarla IVlangıt-Nogaylar ve Tura hanlarının da bu iki kavim arasında dolaşan döküntüleri, Kalmukların ortaya çıkışından siyasî kurtuluş ümidine düştüler. O vakit «Oy» ve «Tobıl» havzalarında oturan mangıt-nogay mirzası «Orus Mirza» ve oğulları Tura sultanlarıyla müttefik olarak Batı Sibiryadaki yeni rus sömürgelerini yağma ederlerdi. Bunlar Kalmukların da kendilerine yardımcı olacağını sandılar.

Tura Çıbanlarının ^{KçÜçm Hanln} ölümünden sonra kendisine halef ve Başkurtların °*^an °İ^ull^an> daha 1600 yılında Ruslara karşı