A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

elen Calkınbay 7’öre ²⁰⁴) (1869 a kadar) . ağasultanlık ettiler. Velinin

yerine oğlu Çingiz Sultan, diğer divanlarda Akmulada karalardan Kıpçak İbray, Bayan-Avul da Çurman oğlu Musa uzun zaman ağa sultanlık vazifesinde bulundular. -

Khokanda tâbi «ile» havzasıyla, Rus nüfuzu altındaki «Irtış» nehri arasındaki mıntakada, daha birçok sultanlar vardı. Bunların bir kısmı Rusa, diğeri Çine, üçüncü bir takımı da Khokanda meylederek geçiniyorlardı. Çıngız Tav etrafındaki Nayman kabilesinin ekseriyetine, şimdiki Ustkamin ve Zaysan tümenlerinde, Ebülmembet oğlu Ebülfayız Hanın evlâdı hâkim idi. Ebülfayızm (1783 te) ölümünden sonra ahali Ba- rak’ın oğlu Khankhonca’yı hanlanıp, o da kendisini Çin hükümetinden tasdik ettirmişti. Bu vakit Ala Göl-Aya Göz arasında Ebülfayızm oğlu Bobı Töre, bunun garbında biraderzadesi Şart Töre (Coçi Töre oğlı), Cungar Alatav’mda Ebülfayızm torunu Bek Sultan (Agaday Sultanın oğlı) hükümet sürdüler. Daha cenupta Ulu Yüz’de, Ala Göl ve İle aralarında «Yedi Su» da, Abılâ3'*m oğulları hükümet sürdü. Bunlara mücavir olarak Sultan Membet oğlu Çançar Sultan bulunuyordu. Rus ta- baalığmı kabul edip «mayor» rütbesine nail olan bu zat ve nezdindeki Molla Taşbulat Bekbulatov, Abılaym mezkûr oğullarını Rusya tâbiiyetini kabule dâvet ediyordu. Tobıl Tatarlarından asker kaçağı olan bu Taşbulat Molla, resmen Rusya hariciye nezaretinin memuru olup «vilâyet ser kâtibi» ■( «guberenski sekretâr») derecesinde idi. Kendisi şair ve musikişinastı. Bu itibarla teşvikatı neticesiz kalmıyordu. Nihayet 1822 de Abıİa3'in mezkûr oğulları Rus tâbiiyetini kabul ettiler. Yalnız To- buklı kabilesini idare eden Kasım ve île ile Çu ırmakları arasındaki Uysun kabilesine riyaset eden Rüstem Töre ^s) müstakil kaldılar. Ebülfayız oğullarından ise ilk olarak Şart Töre 1824 te Rus tâbiiyetini kabul etmiştir.

Ruslar cenuba doğru ilerledikçe, elde ettikleri yerlerde, başlangıçta «divan» teşkiliyle «aga sultan» tayin ederlerdi. Sultanlar ve uruklar arasındaki kavgalardan istifade ederek 1826 da Karkaralı kalesini ya- p?p, buraya Abılay oğullarının muhalifi olan Tursun (Camantay)u, 1833 te Ayagöz kalesini yaparak, buna da Bobı Töre’nin muhalifi olan bi- laderzadesi Şart Töre’yi; 1854 te «Almatı» köyünü bir kale haline sokunca buraya Abılay’m evvelce Karatal ve Kök Su'da yaşıyan oğlu

Sök Töre yi ağa sultan olarak tâyin ettiler. Nayman uruğunun merkezi elemek olan Aya Göz ^!)) de Şart Töre’den sonra Undan Sultan neslinden Cabay ²⁰⁵'), sonra yukarda adı geçen Ağaday oğlu Bek Sultan, sonra onun amcazadesi Bolan Sultan (Çaday oğlu), sonra Bobı Töre’nin torunu Batır Barak Sultan (Sultabay oğlu), sonra diğer torunu Adil- han (Camantay oğlu), sonra Barağın kardeşi Selihan, sonra karalardan Kaldıbay, ağa sultan olup; Kaldıbay’ın çağında 1869 yılında, Kazakların bu nevi muhtariyetleri lâğvedildi.