A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

Ruslar da hazırdılar, Sevkıilceyş noktalarını derhal işgal edip, asker

gönderdiler. Şeyhin pilânı üzere Oşta Bekmurad oğlu Ömer Bek. Dadkhâh, Merginanda İçkim nahiyesinde Nurmet °«^{lu Be} !^{r ve n}* vet Han, Esekede Khoca Haşan, Nemenganda Şadır Bek işan, dağlarda Kırgız baskanları hep birden ayaklanacaVlardı. Her tarafa beyannameler dağıtılmıştı. Fakat İşan. Ferganenin şe ur ahalisine güvenerek aldandı. Teşkilâtsızlık ve Rusların uyanık bulunması dolayısıyla isi bozuldu. Kögart dağlarında dolaşırken, birkaç akranıyla birlikte tutsak edileli. İsyan dolayısıyla muhakeme edilenler 336 Kırgız l Özbek Kent Türkü ve Kıpçak, 1 7 Kaşgarlı, 5 Tacik idi. 38 kişi idama.

38 kişi de kürek cezasına mahkûm edildiler. Köylerde, rus asken tarafından öldürülenlerin hesabı yoktu. Ahaliden tazminat alındı, lşanın dayandığı Min Tepe ve Khokend köyleri büsbütün yok edıhp yerme Rus göçmenleri yerleştirildi.

Andıcanın eskiden yetişen münevverlerinden biri de Atabek Kadı idi. Vaktiyle İstanbula gelmesi dolayısıyla kendisinden, «Malûmat» dergisi de. bahsetmiştir. Khokand tarihine ait basılmamış bir esen vardır. Bunun Dükçi İşan vekayiini bizzat görüp bilen münevver oğlu Fazıl Bek, bu asana ait kendi hâtıralarını neşretmiş ve isyandan önceki zamana ait mektuplaşmalar, da nakletmiştir »»■)• Bunların birinde şöyle, denilmektedir: «Şehir Özbeklerge tar bolgan dek taglar ilatyaga tar

boldı. /Belki tamam Türkistan Müslümanlarga tar boldı.» İmparafor Nikolanın 13 haziranda «ı'syan başkalarına örnek olacak bir tarzda cezalandırılsın» buyruğunu alıp, .idamdan önce Andıcana gelen Türkistan umumî valisi general Dukhovski, Dükçi İşan, bizzat sorguya çekti. İsan, bütün işkencelere erkekçe dayanıp rus kıyıcılığı ve Rus hükümetine’nefreti hususunda mertçe beyanatta bulundu. Ortaasyanın göçebe Türkleri Özbek, Kazak ve Başkurtlar arasında hükümetle temasta bulunan, yahut onun tarafından nasbedilen, «kadı» lar, «ükaznoy molalardan (yani «ülemâ-i rusûm»dan) başka bir de halk içinde haliç olup yaşıyan, pnun âhını dinliyen ve onu avutmağa çalışan, çok defa okuyup yazması da olmıyan köylü «demoktar, işan»lar, bulunur. Bunlar. aşiret teşkilâtını muhafaza eden Türkler arasında kabile yahut onların şubelerinin «pir»leri sayılırlar; bu halde şahıslar değil kabile «mü- rid» ^oluyor. Kine Sarı’nm yanında da bunlardan Rahman İzler adındaki işan vardı. Dükçi İşan da, bu gibi işan (şeyh)lardan biridir. Bu işanların eski pirlerinden olan «Hekim Khoca Bakırgan» kendi zamanındaki Bukhara ve Khorzem aristokrasi Ulemâsını teşkil eden «sadır»_: ²⁷⁰