A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

, [ ^li>8) Mehmed Emin Bek’in akdettiği bu barış vesikasının fotoğrafı, W i 11 f o r d, s. 273, 324’te neşredilmişim ] ^

belki en şiddetli buhran devrini geçiriyordu. Sovyetîerin «mülâyemet» siyasetlerine aldanan münevverler iŞirmehmedi de teslim olmağa davet ediyorlardı. Türkistan hükümet âzasından Nizamkhoca’nm, hükümet tarafından vekil olarak gelip, tekliflerde bulunduğuna ait Şirmeh- met Bek’in hâtıraları pek mühimdir. Diyor ki: «Nizamkhoca Skoblev- clen gelip sulh tcj-dif etti. Ben şimdi Türkistan hükümeti oldum, siz de bize verilin, hepimiz bir olalım» dedi. Ben de, «Taşkentteki Rus erkânı harbi ve ordusu da sizin emrinize tâbi midir?» dedim. O da «evet» dedi. Ben, «Türkistandaki Rus ordusu, size tâbi olduğu doğru ise, siz onlara bugünden itibaren bütün Türkistanı terkedip gitmeleri emrini verin, o saat ben de sizin hizmetinize şitap ederim» dedim. Nizamkhoca bir şey diyemedi. Başını eğdi ve mahcup olup geri döndü» ¹⁰⁹).

Şirmehmed Bek bu aralık kendi askerî ve İdarî işlerini tanzimle ve her tarafla münasebet tesis eylemek işleriyle meşgul oldu. 3 1 mayısta (1337. ramazan 1) biraderi Taş Mehmedi Afganistana elçi olarak gönderdi ve İdarî teşkilâtnı eski Khokand hanları usulünde tanzime başlayıp, Mollacun Kari namında birisini «reis» yani polis müdürü, Ekber khan İşan ı «Şeyhülislam» tâyin edip. Abdüsselâm Kari yi «mirzabaşı» (hükümet başkâtibi), Nezir Çan’ı «maliye müdürü», Molla Hacmiyazi «vak’nnüvis», kendi yanında müşavir heyet olmak üzere de Fergane muteberanmdan 12 kişilik b^:r «şûra» tâyin etti. Bunlar ile ekseriya kendi köyünde ve Karatepe köyünde toplanıp görüşüyordu. El içinde de •Tadı», «mınbası» «emin», «ellikbaşı» 1ar nasbetmiş, yine tüfenk tamiri ve fişenk dökmesi için ustalar toplayıp hocalardan bir ustayı «us- Iabası» tâyin etmişti. Afganistana giden biraderi Taş Mehmed bir sene sonra, maiyetinde Afganlardan Ekber Han Burut nam bir memur bulunduğu halde, avdet etti. Bundan sonra Şirmehmed Bek kendisini Afganistan tebaası addeder oldu.

Bolşevik]erin samimiyetsizliği ve « mülâyemet * Yerli Türkler Nasıl siyasetlerinin yalanlığı, ’ daha 1920 senesinin bi- Alclayıdîlar davetinde tahakkuk etmiş, müslüman gençlerini

güya «bütiin Türkistan ahalisinin, bütün fırkanın başına geçirmek» tedbirleri, eski «müslüman büro» larının lağvı, «hü- kıımet başına geçirmek» tc yalnız basmacılara karşı propaganda için muvakkat çare olduğu, daha o yılın nisanında tahakkuk etti, Türk komünistlerini hayal sukutuna uğrattı. Millî ordular teşkili meselesi yalan çıktı. Hattâ mevcutlarını bile dağıtmak tecrübelerine başlandı. Bunun gibi Stalın, Başkurt ordusu general Yudeniç’e karşı Petersburgu miida-