A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

Mart içinde artık Khıyva gençlerinden ve Kazak

«Sosyalistler Alaşordacılarından birçok zevat gelmişti. Bunlar, Tüdesi» elbette bu komitelerin heyeti mecmuasını veya

merkez komitelerini değil, vaktiyle o teşkilâtlara dahil olan grupları temsil ediyorlardı. Bunların gelmesi ile teşkilât işlerini daha muayyen bir şekle sokmak zarureti görüldü. Alaşorda’nın arazi ve rmeîe programı sosyal demokratlara yakın ise de, kendisi sosyalist fırka değildi. Buna mensup âzaların birçoğu, teşkilâtlarım Özbek terakkiperverleri ile birleştirmek yoluna da girmediler. Çünkü, din ve medeniyet meselelerine bakıştan farklı idi. Neticede Kazaklar Aîaşorda’cılar yalnız ittifaka («Cemiyet»^) girmekle iktifa ettiler. Fakat fikren Ârifova yakın olan nüfuzlu Khıyva mümessili, keza fikren marksist olup dincilikle ilgileri olmıyan ve yalnız millî intereseler bakımından Cemiyetimize iltihak etmek İ3tiyen bazı zevat, kendilerinin dinci ve islâmcı terakkiperver «burjuva»larla ve cedidlerle aynı fırka müntesibi sayılamıyacakla-

nnı ileri sürdükleri gibi, Özbek terakkiperverlerinden bazıları dahi bu nevi «millî marksist» lerle aynı teşkilât adamı görünmek istemiyorlardı. Bu halde ben ve arkadaşlarım, Cemiyeti, ancak bir «ittifak platforması» sıfatıyla muhafaza etmek, birbirine zıt zümreleri «sosyalistler tüdesi» ve «terakkiperverler tüdesi» diye iki zümrede toplamanın çaresine baktık. Müzakere neticesinde nisanda «sosyalistler tüdesi» nin programı, 27 maddeden 9 maddeye ihtisar edilerek, sosyalizm taraftarlarının hepsine kabul edilecek bir şekle konuldu. Buna Bukharalı ve Khıyvalı sosyalistlerden maada Alaşordacılardan merhum Dinşe ve arkadaşları da dahil oldular. Kabul edilen 9 maddenin hülâsası şudur:

1. 
   İktisadî sahada yer ve suyun, yeraltı servetlerinin millileştirilmesi, köy hayatının kollektivize edilmesi, büyük kanallar inşasının sosyalizmin tatbiki için esas saha şekline çevrilmesi, tüdeniıi esas gayelerini teşkil eder.
   
2. 
   Industrisi inkişaf eden medenî memleketlerde, maruf amele müesseselerini, Türkistanın yerli amele teşkilatına pilanlı olarak tatbik etmek, Türkistanın rençber dihkanmı, amele telâkki etmek.
   
3. 
   Türkistanın müstemlekecilerin elinden kurtularak kendi kendini idare eylemesi, bu ülkede tabakalaşma imkânının ve rençber sınıfın kendi hukuku için mücadele edecek seviyeye yükselebilmesinin ilk ve esas şartıdır.
   
4. 
   Hür Türkistanda idare usulü rençber sınıfın ve teceddüt taraftarlarının engelsiz faaliyetlerini temin eden demokrat cumhuriyet olacaktır. Türkistanın parlamentosu, zemstvo ve şehir idareleri, umumî ve gizli seçim usulüyle açılır.
   
5.