A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

kilometre murabbaı olup nüfusu 5.382.800 kişidir. Bütün bu beş cumhuriyette ahali I 1.740.323 kişidir.

Bu cumhuriyetlerden Türkmenıstanla Özbekistan bolşevik ıstılahı ile «müstakil» olup «Sovyet Cumhuriyetleri Birliği» ne, Kazakistanla Kırgızistan ise «muhtariyetli cumhuriyet» olup «Rusya Sovyet Cumhuriyeti» ne dâhil sayılıyorlar. Tacikistan da Özbekistana tabi sayılıyor. Karakalpak vilâyeti, muhtariyetli Kazakistan içinde yine muhtariyetli

bir vilâyet sayıldığı gibi ■), Bukharanm şimalinde Kazakların oturduğu Taş Kuduk ve Ayu'Tiren bölgesiyle Nur Ata. sınırındaki Bayman laptı bölgesi de Kân-i Mikh mıntakası adıyla Özbekistana tabi bir muhtar kaymakamlık sayılıyor. Tamirdeki «Alay» kırgızlarıyla Orta 1 iyanşan- daki İşık Göl, Çarın havzası ' Kırgızlarmı, Sır Derya havzasındaki Ura Tepe T acikleriyle. Hindistan'ın Çıtral sınırındaki Vakhan Taciklerini bir vilâyete tabi saymak, elbette yalnız bir gösterişten ibaret olup, hakikatte bunların hepsi Taşkenddeki Moskova Umumî Valiliğine tabidirler. Kırgızlarla meskûn olan Çin sınırlarını güya «merkezî Rusyaıım daha sıkı, ciddî yardımına muhtaç bir ülke» sıfatiyle bir vilâyet yaparak vasıtasız olarak Moskovaya tabi tutmakta bilhassa sevkülceyş maksatları takip edilmektedir. Vilâyetlere cumhuriyet adları verilmek, ayrı mmtakaları da boylara göre taksim edilmekle beraber, bolşevik taksimatı çar devrine göre daha, ziyade merkezileştirici olmuş, evvelki hanlık, beğlik, vilâyet, tümen (rusça: uyezd) gibi taksimat ve yerli hâkimlerin kendi başlarına idareleri gibi cihetler tamamiyle ortadan kaldırılarak bütün ülke rusça «gubernia», «uyezd», «kanton» (yahut «rayon» yani nahiye) lara taksim edilmiş ve evvelce ruslarm aiıcak vakit vakit ziyaret ettikleri nahiye (rayon) lere şimdi rus siyasî, İdarî ve İktisadî memur ve murakıpları ve askerî kıt’aları yerleştirilmiştir.

Yerli ahalinin Tcicik ve bir miktar «Bukhara Ya- hudileri» nden başkası hep türk milletine mensuptur.. Türklerin de en kalabalık olanları kazak ve Özbek boylarıdır. Kazakistanın yedi vilâyetinde müslüman ahalinin hemen hepsi Kazak 1 ürkleridir. Çar zamanındaki istatistik malûmata göre, Kazaklar 1911 yılında dört sahra vilâyetinde 2.681.464, Türkistan Umumî Vâîiliğine tabi vilâyetlerde 2.000:000, Astarkhana tabi Bökey Ordada 240.000 kişi idiler ve Altaym cenup yamaçlarındaki bazı oymaklarıyla 5.000.000 a varıyorlardı.

Kazaklardan sonra en kalabalık olan «Özbek» lerdir, ki bunlar 1897 nüfus sayımında beş vilâyette 726.072, hanlıklarla beraber 2.062.072 kişi idiler. Machatschek’e göre’ 1911 yılında özbekler 1.832.000, şartlar 2.346.000 (hepsi 4.178.000) gösterildiği hâlde, 1922 hesabında ikisi birlikte 3.757.309 kişi olarak gösterilmiştir (bunlardan 957.569 kişi eski Bukhara Hanlığında, 3^1.800 kişi de eski Khıj'va Hanlığı’ndadır). ^!