A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

Maniafih /Hacı Sami yine işinde devam edip, askeri ile beraber

r.ısan içmde Garbı Bukhara, Guzar, Karşı, Küyten, Şirâbad taraflarına c.kmihr yaptı ve burada gerek kendisi ve gerekse Şir Mehmed Bekten kalan Ferganeliler, emsalsiz kahramanlıklar gösterdiler. Bu seferlerde Hacı Sami iie beraber bulunup hâtıralarını yazan Abdüşşekûr Bek, Hacı Samiden sitayişle bahsetmektedir ~^:!7) • Ruslar .har yerde o kadar kalabalık oldukları, tayyareleri, telgraf, telefon ve telsizleri, casusları işlediği, atlan ve yedek atları da her vakit hazır olduğu halde, Hacı Sami, nıs garnizonlarını çocuk gibj oynatıyordu. Bununla çeteciliğin nasıl yapılmak icap ettiğini Türkistanlılara gösteımiş oldu. Bu muharebeler sırasında kendisi de ayağından yaralandı. Hacı Saminin yanındaki Ferağ. n «..-Her hakkında Mustafa diyor ki: «Fn iyi asker Şir Mehmetten kala n !' e r g a n e i 11 e r d i. Beş ay içinde bunların yüzde altmış beşi kırıldı. Böyle iken yine kafiyen ruhları düşmedi. Evvelce intizamsız basmacılık şeraitinde yetişen, yağmadan başka iş bilmeyip ahaliyi rahatsız eden bu yiğitler, bu sefer demir elli bir müdebbir reisin (Hacı Sami) elinde ara- ıup bulunamıyacak nadir ve inzibat sever muti asker oldular. Şimdi bubin ahali bunları sever, kahraman addedip bunlarla iftihar ederlerdi. Evvelce yalnız kendi Ferganesi için harbetmek isteyen bu delikanlılar şuu di bütün Türkistan idealini tam olarak benimsediler, bunlar için kergane, Bukhara ve Kazakistan hepsi bir olmuştu».

Kusun gittikçe çoğalması ve Hacı Saminm en sadık arkadaşlarının birbirini müteakip şehit düşmesi, vaziyeti pek güçleştiriyordu. Karatecindeki T uzayı! Mahdumun münasebeti de değişmişti. Belcuvan beyleri de fuzayıl Mahduma bakıyorlardı. Bıınlaıı te dip etmek, ağır bir işti. Karnteginde bulunan sabık Maça fırkasından Halbuta, tekrar Maça ve Oıaiiibeye geçti. Sadreddin Han, Arif Kerimî, Hibetullah ve arkadaştan ise Hacı Samiye gelip iltihak ederek, Afganistana geçmek tavsiyesinde bulundular. Nihayet Hacı Sami bütün bu arkadaşlarını alıp 1923 yılı haziran 3 te Afganistana geçti. Arkadaşlarından Yusuf Ziya Bey, ö haziranda -Kale-i Vanç civarında Penç nehrinin en şiddetli akan yelinden at üzerinde Afganistan tarafına geçmek isterken boğularak öldü. Hacı Saminin Teğ-i Deredeki garnizonunun kumandanı olan Azem Ka- zakbay da Recep Pansad ve bir kısım Ferganeliler ile birlikte Yusuf Ziyanın vefatından sonra Kale-i Vanç hududunda Ruslarla harbederek, bir hafta kaldıktan sonra, Afganistana geçtiler. Heyit Bek Kongıratın oğlu, Cildigöl Türkmenlerinin reisi Molla Ceylev Dadkhoh, Semiz aşi-

Abdüşşekûrun hâtıraları da benim hususî kütüphanemde mahfuz bulunmaktadır.