A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

1926. s. 3 e güre alındı.

221ür») Bk. S e d e 1 n i k o v, Kirgizski Kary (= Rossiya ızd. D e v rey i n,a

XVIII) Petresburg 1902, s. 414.

222 S e d e 1 n i k o v, aynı eser, s. 361.

223^,T) Rossiya izdanye D e v r e i n’a, XXI, Zapadnaya Sibir s. 529.

2244 8) Kuznetsov, Drevniye Mogili Minusinskago Okruga, Tomsk, 1889,

s 22-23.

225 Kemenger oğlu Tarihi, Moskova, 1924. s. 20.

226 Ayni eser. S. 36.

227 Mirza çölü hakkında bk. B a r t h o 1 d * in Zap. Vost. Otdel. XXIH, •413-419: Murğab hakkında yine o, ayni mecmua, XX, 087 veBarthold, İstonya KultıiThoy Jizni Turkestano. s. 159.

228"“) ^B a ' t h o 1 d, Istoriya Kulturkoy Jizni Turkestana. 154-155.

229^B«) Rus tehcir merkezinin neşriyatından olan Aziatskaya Russiya, II. 248.

230^) B a r t h o 1 d, ayni eser, s. 153.

231ÜS)

232 L e v ş i n . İÜ. 286. L e v ş i n. IH. 174.

233. • • rrrl f V ^{31,5 1 Sihirska}V^a Kirgizskaya Step. (Opisanye Zapadnoy SI- btn. III). Moskova 1867.

°²) K o n ş ı n, Sbornik stafey po Semipalatinskoy oblasti. 1899.

234^) K e _{m e} n g e r 6 ğ 1 u, Tarihi, s. 24.

235^) G. S a f o r o v. Koîomalnaya Revoliutsia, Opyt Turkestana, Taşkent :1922, s. 46.

236€7) W. R a d o 1 f f, Aus Sibirien, I, 120.

237 «Kiçi Başkurdüstan» tâbiri bu ülkenin Ak Edil ve Kara Edil nehirlerinin doğu taraflarını ifade eder.

238^öû) Materiyaly po Kvçgizskomu Zemlepolzovaniu.

7°) Materiyaly po Zemlepolzevaniu Sartov.

239^) Materiyaly po Zemlepolzovaniu Tarançintzev.

72. 
    240Materiyaly po Zemlepolzovaniu. Peresilenzev-Knrestiyan. Bu eserlerin* mühim bir kısmı Helsinki, Varşova ve Riga kütüphanelerinde de bulunmaktadır-
    

241^) Kazakıstanda arazi meselesi hakkında toplu malûmat, Muhaceret îda- ıesi memurlarından V. A. Tresviatski, tarafından tertip olunan Materyali po zemelnomu voprosu v Azyatskoy Rossiyi, vıp. I: Stepnoy Kray, Petresburg, 191T de bulunur., Kazak münevverlerinden Şunan oğlu Elcan, Qazaq çeri meselesinin Tartqt unvaniyle 1926 da Kızıl Orda (Akmescit)da neşrettiği büyük eserinde bu meselenin tekmil tarihini ve felâketleri de bir bir savarak, fasih bir kazak şivesiyle anlatmıştır.

242T4) Oçerki 'dikoy Bçtşkiriyı.

7î») Sibir Kak Koloniya.

243 Polojenye tnorodtsev Sibiri.

244^{7 7}) Ezvümle ismi yukarıda, s. 58 de geçen Pier Kouznietsov’un esen ve Lagıfet’in «Rus himayesinde Bukhara» ve «Bukhara hudutlarında» r.am eserlerinde söylenen sözleri zikredebiliriz.

245^) «Tovarişç» gazetesi, 6.12.1907.

246^<9) Kastelıansky, Formı natsiyonalnago dvejenja v sovremennikh gosu- •darstvakh, Petersburg, 1910, s. 590.

247^8l) Bu muharebelere ait tafsilât için bk. Münir Hadi, Başkurt Tarihi Orenburg 1910; Filonesko, İstoriya Başkiriyi, Ufa 1912.

⁸") A* ^D o h r o s m y s 1 o v, Turgayskaya Oblast, İstoriçeski Oçurk. iver 1902, s. 46.

^8;{) Yine orada, s. 111.

248^0 Yine orada, s. 114.

»••) J. V i t e v s k i y, Nepleuyev i Orenburgski Kray, Kasan, 1897 s. 851. -y- »<’) «Cırav» diye hikmetli sözler söyliyen ve sözleri halk arasında yaşayıp kalan halk şâirlerine denir; M. Kaşgarî, III, 27: Y_tragx_h musikişinas ve muganni.’

249 A 1 e k t r o v, Ukazatel Literatury o Kırgtzakh. s. 157.

250 Altın Sarı, babası Toğum Han, banası Bulat Han, babası Ebülmembet Han (bk. yukarıda sayfa: 173).

251^) Riaıanov, 94.

252^) Dobrosmislov, Turgay, s. 315.

253^) Bk. H y b a k o v Musıka i pesni Musuîman Povolj’ya i Urala 1897, s. 128.

254^10ö> Dobrosmislov, Turgay, s. 324.

255Mor,) Kudaymende, babası Sultangazi, babası Bükey Han, babası Barak ilandır.

107) Şıyban Kul yine Barak oğullarından olup babası, Barağın oğlu Khan- khoca-dır, ki Çin tâbiri olup imparatordan «vang» lâkabı almış olduğumu yukarıda zikretmşitik.

•108) Bu cut hakkında Konşin’in hususî bir makalesi vardır. Zapishi Semi-

256palatınshago Podotdela Russh. Geogr. Obşç. t. II.

-loö) Dobrosmıslov, 346.

257³¹ °) Yine orada 345.

³¹') Yine orada 357.

258^-) Dobrosmıslov, 359. ^3ı:{) Yine orada, 362.

259^) Kemengeroğlı Tarihi, Moskova 1924, s. 31-34.

116. 
     260E, Smirno v, Sultanı Kinesarı i Sadık, Taşkent 1889; bu eserde Kine Sarının ahvali güzel anlatılmıştır. Kine Sarının mücadelesini mufassalan anlatan ay ti eser de . vardır: N. Sere d*-a, Bunt Kirgizskago Sultana Kine San Kosimovla in VestM Yevrapı. 1870 N. 8. s. 541 - 573, N. 9. s. 50-86, 1871, N. 8. s. 655-690. Yine Dobrosmıslov v. Turgaysk. obl. s. 341-375 de bir çok yeni malûmat bulunuyor.
     

261^) Telfîq, II, 527: ^ jUii

262^) N. Veselovski, Kirgizski rnzskaz o russkikh zavoyevanydkh v Turkestanskom Kraye, Petersburg 1903, s. 118.

263^) Bu zat. Ebülkhayır Hanın torunu Cantüre bn Ayçuvak’ın oğludur, ki yukarıda s. 243 Batı Kazakistan sultanları meyanmda ismi geçmiştir.

264^12s) Dobrosmislov, Turgay, s. 412.

265isi) Bu âdet, ticaret işlerini şerefsiz bir san’at sayan ve tüccarı kendi evine gelmeğe mecbur etmekle mağrur olan eski bozkır aristokrasisinden kalmıştır Başkurtlarda da ayni âdet vardı; pazara gitse bile limon, iğne, iplik gibi ufak tefek şeyleri «Tatardan alırız» yani eve gelecek tüccardan alırız, diye pazardan

satın almazlardı.

ı:*2) Akhund Qurbanali, s. 390-391.

266^,r:,i) Kemengeroğlı, Tarihi, s. 26.

267⁵‘) V e t e v s k i, Nepliuyev i Orenburgski kray, s. 851.

268.138) Yejigodnik. Materiyaly ellin Statistiki Turkestanskago Kraya, III, 353.

269^) Parmiatnaya Kniga Semipcılatinskoy Obl. IV, 117, V S6. Magcan Cumabaydın Ölenderi, s. 149.

270 i) Atabek, oğlı Fazılbek, Dükçi İşan Vâqıâsi, Taşkent, 1927.

2. 
   271^İ-) ' Fazılbek, s. 23, 57'.
   

272^-’) B a r t h o 1 d, Istoriya Kultarkoy Jizni Turkestana, s. 209.

273^{ ,r}‘) Feodorov, Novıy Vostok, t. X-XI, s. 86-87.

274nc) M i n d I ,i n , Kirgizı i Revoliutsia, in Novıy Vostok, t. v 1924, s. 225-229.

Z¹⁴⁷) Çingiz nesli hakikî hanların evlâdı «münevver zündre» sıfatiyle bu kıyam hareketinden kenarda kaldıklarından «karadan (yani avamdan) han» seç— ıı?ek, ötekilere karşı bir «halk hareketi» telâkki olunmuştur.

275^) Ahmet Bâytursun ve Qırbalası, Coqtav, Moskova 1912. s. 133-154.

276^ır>0) Bk. yukarıda s. 275. ’

2773M) Âdil Öikmet Beyin Doğu Türkistana ait hâtıraları «A s yad a Beş Türk» adıyla 1923 de Istanbulda Cumhuriyet gazetesinde neşredilmiştir; bk. Yeni Türkistan, 1928. N. 14-15. s. 17-20.

278^li>2) Qxzxl ıQazaqıstan, 1927. N. 5, p. 89.

279^{ u r a} r R ı s k u 1 o v, yine orada, s. 72.

280^ır>1) 1916 senesi isyanı hakkında İngiliz İntellijan Servisi tarafından neş

rolunan A. Manuel or the Turanians and Panturanism (cempiled by the Geo- graphical Section of the Naval İntellegence Division. Naval Staff Admirality,. Oxford, 1918) s. 234-289 da epey malûmat verilmiştir. Avrupada, bu isyan hakkında neşrolunan yegâne eser budur; fakat o da, Rus hükümetinin «Yedisu Vilâyeti Resmî Ceridesinden (Semireçinskiya Oblastnıya Vedomosti, 1916, N. 200- 215) alınmış olduğundan, çok tarafgiranedir. [bu kitap basıldıktan sonra J. Benzi ng Di e W’elt des îslans. XIX. 1937. s. 116-137 de 1916 sene isyanı tarihini mufassal olarak yazdı]. Benim burada hülâsa ettiklerimin bir kısmı Turar Rıskulov. Şark Kurtuluş Tarihinden 1916 sene isyanları, in Novıy Vostok VI. 1925. s. 267— 270; İnqılab mecmuası, 1922. N. 2 (Yedisu) N. 4. (Türkmenistan); Alimcan oğlu,

281 sene Cızakh isyanları in Maarif ve Medeniyet Mecmuası, 1923. Bukhara. Sonkânun nüshası gibi makalelerden alınmış olup; çoğu bizzat kendi tarafımdan: toplanmış malûmattır.

^ır,r’ ) Bk. «İl» gazetesi, Moskova, 1917, N. 53.

282^ır>7) Bk. E. Feodorov. «1905 inkılâbı ve Türkistanm yerlileri». Novıy 'Vostok X-XI. 36.

283ıns) Meselâ: Chatelier, Les Musulmans Russes (Revue du Monde

Musuhnan, I, 1906, p. 146 -168) ; V a m b e r y, Consiitutional Tariars (Tne Ninet- eenth Century, 1906); yine o: Die Kulturbestrebungen der Tataren (Deutsche Rıundschau, 132, 1907); Alisov, Musulmanski vopros v Rossiıyi (Russkaya Misi,.

284 vn).

285^) Bu kongredeki mücadele için bk. A. Battal (Taymas), Kazan Türk- feri, İstanbul 1925, s. 226-227.

^3(5G) Başkurt kongresinin bu kararı, kongre kararnamelerinde basılmış ve rnuahharen «Başkurt Aymağı» mecmuasında da d, Ufa, 1925, s. 3) neşredilmiştir.

286^1GS) Bu hâdiseler, ozaman Türkiyeye de inikas etmiş, «Türk Yurdu» XIV 200 de Türkistan cumhuriyetlerinin ismi, yanlış olarak, Tinisbasev şeklinde yazılmıştır.

^J,;î)) .Mustafa Çokayoğlu’nun ifadesi. Yeni Türkistan, 1927f N. t, s. 10.

287^°) Gensberg, «Ferganede Basmacılık Tarihi», Nomy Vostok, X-XI,