A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

'•b Musa Beğ, babası Vaqqas, b. Nureddin, b. Edüge, Edüge’nin diğer oğlu Man- sıır Beğ'den «Mansur Oğlu» mirzaları türemiştir, ki bunlardan Astarkhan hanları nezdinde büyük beğ Temir Beğ ve kardeşi Ten Sofi tarihte ve destanlarda mârufturlar; bk. Muhammed Osmanov, Nogay Khrestomatiyast, s. 88 ve Zapiski Ören— burgsk. Otdela Russk. Geograf. Obş. III, 261-279.

ve Abdullah Hanlar, batı ve doğu Türklüğünü ayıran, din ve milliyet düşmanlığı esasına dayanan «Şeyh Oğlu» devletini ortadan kaldırmak teşebbüslerinde vazifelerini hakkı ile anlamış idiler. Şah İsmail ve Tah- rnasb, bunları kendilerinin en ciddî ve amansız düşmanı olarak tanıyorlardı. 1510 da Şah İsmail, Merv yanındaki muharebede şehit düşen Şaybak Hanın Jkafatasını kâse yapıp ondan şarap içmekle iktifa etmedi. Bu kafatasını süslü bir kutuya koyarak üzerine arapça bir şiir yazıp, Mısır Sultanı Kansu Gavriye gönderdi. Bununla Mısır efkârını heyecana getirdi. Kansu, bu kafatasını saygıyla Mısırda gömdürmüştü ^GG). Şaybak Hânın Semerkanddaki medresesinde olan mezarı son zamanlarda açıldığında filvaki kafası bulunmamıştır⁰⁷). Übeyd Han ile Abdullah Han da Tahmasb için bu kadar düşmandı.

Şimdiki Turgay ve Ural vilâyetlerinde, Bökey Ordasmda, bazan Sır Derya havzasında yaşıyan Mangıt-Nogay beğ ve mirzaları ve Batı Sibiryada yaşıyan hanları ise, daha çok Edil havzasındaki vekayide ve Khıyvada mühim rol oynuyorlardı. Mangıt-Nogaylar Kafkasya üzerinden Kızılbaş seferleri yaptıkları gibi, Özbeklerin Horasan tarafından yaptıkları Kızılbaş çapullarına da bazan iştirak etmişlerdir. Kazak sultanları ve hattâ Kalmuklar da bu seferlere iştirak ediyorlardı. Bu seferler Orta Türk edebiyatında güzel destanlar vücude gelmesine sebep olmuştur. Meselâ «Adil Sultan» m destanı son zamanlara kadar Kırımla Aral arasında her yerde söylenirdi.

Zikredilen hamlıklar arasında Mâverâünnehir hanlarının ehemmiyeti büyüktü. Bozkır Türkleri gittikçe oralara akıyor ve oradaki hanların hizmetine giriyordu. Yukarıda da söylediğimiz gibi, Mâverâünne- hirde kuvvetli Temürlüler ve sonra Şıban Oğulları hükümetinin kurul-