A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

Çingizin beyaz bayrağı gibi Türkistan millî bayrağı da kenarından dar mavi şerid ile çevirilmiştir.

İslâmiyetten önce de türk bayraklarında mühim yer tutan hilâl ve yıldız bilumum müslüman türk devletlerinin ve Temürün bayrağında da tersim edilmişti. Bu da Türkistan millî bayrağının merkezinde yer tutmuştur.

Bayrağın sırığının uçunda, eski Göktürklerde olduğu gibi, kurdbaşı tersim edilmiştir.

diğer taraftan Khıyva ve Merv yoluyla Türkmenlere gönderilen mümessiller vasıtasiyle yatıştırılmıştı. Ferganede rus kızıl ordusundaki kazak taburları, Taşkendin Troysk kışlasında ve Bukharanın Karşı civarında bulunan başkurt taburları, Katta Afgan hududundaki Kuşka kalesindeki müslüman kısımları, Bukharada ve Khıyvada teşkil edilen asker ve milis, o gün basmacılara iltihak emri verilir diye hazır bulunuyorlar, basmacılara esliha ve cephane çıkarıyorlardı. Bütün geniş Türkistanın böyle bir millî nüfuz altına alınması, XVI. ncı asırdanberi henüz görülmemiş bir haldi.

Türkiyeli zabitler ( Ferganede ihtiyat zabiti Hüseyin Suphi Bey, mülâzımısani Sabır Ahmed Bey, Sarışın İsmail Hakkı Bey) Taşkent, Bukhara, Khıyva, Kazakistan ve Türkmenistanda bulunan zabitler, Türkistan için her türlü fedakârlığa hazır idiler. Türkiye zabitlerinden Türkistan işlerinde bu kadar müessir rol oynaması da, XVI. inci asırda Kanunî Süleyman ve Şıbanlı Abdullah Han devrindenberi görülmemişti. Aynı zamanda Rusların bolşevik muhalifi olan unsurları ile de Cemiyetin teması vardı. Hattâ bolşeviklerin Türkistan erkânı harbindeki en mühim ve en mutemad adamlarından, bugün hayatta olduğundan ismi zikredilemeyen bir rus Semerkand vilâyetinde benimle ve Ferganede Şirmehmed Bek ile temasta bulunup, en mühim dakikalarda bize malûmat veriyordu. Hattâ Ferganedeki bazı basmacıları da çok müşkil zamanlarında kurtarmıştı. Bu gibi zevat vasıtası ile Türkistanın birkaç mühim mıntakalarjnda Rusların silâh depolarını ve radyo merkezlerini bozmak için bombalar, demiryolu köprülerini berhava etmek için dinamit ve bazı radyo takımı gönderilmişti. Bolşeviklerin haricî vaziyeti karışacağı bir günde, Türkistan Merkez Millî Komitesi Türkistanın her tarafında birden harekete geçerek, hem askeri ele alacak ve hem bir günde köprüler kaldırılacak, telgraflar kesilecek bir vaziyet almıyordu. O yılda her tarafta açlık hüküm sürdüğünden «Cemiyet», açlara yardım işini yapmaya gayret etti. Bu iş için tertip olunan makine (Yedisu, Sibirya ve Bukhara hududunda çalışan açlara yardım heyetleri) aynı zamanda «Cemiyet» namına teşkilât için de güzel bir vasıta oldu. Gerçi Rusyadan getirdikleri aç Rusları bolşevikler kendi ordularında istihdam ediyorlardı ise de, Türkistanın yerli Ruslarını isyana celbetmeği iltizam eden Rus muhitleri de vardı. Her hususta engel olan, müslüman mürtecileri. emîrciler ve o zaman itibarını tamamiyle kaybetmemiş olan ulema idi. Bunların Ferganedeki tesirleri dolayısiyle merkez komitenin tertip ettiği asker manevrasına bazı korbaşılar ehemmiyet vermemişlerdi. Bir iki yıl içinde bunların tamamiyle ıslahına umut vardı. Yıl