A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

-t- kim burulmas qanına,

+ ferasetin barına.

Yani ; Ne çar- ki, bu kadar dar zamana rastgeldik ; «alaş» diyerek «uran» (umumi millî kıyam nidası) çağrılacak olursa, kanını müdafaa eylemek için kim mutabaat etmez; şuuru olan anlar diye bu sözü söyledim.

^ Rus-Japon muharebesine ait yazdığı bir bilmece (cumbaq)de, R_us mağlûbiyetini tasvir ederek, Japonların galebesini, Şarkın Ruslara karsı ilk muzafferiydi ve müstakbel zaferin mukaddemesi olarak tebcil et mışti. Eser, rus hükümetinin dikkatini celbetti. Şâir Semipalat şehrinde tevkif olunarak, Omsk vilâyeti mahkemesi (Omski Okruykoy sud) ta- rafından altı ay hapse mahkûm oldu. O vakitler şâirin «Bahtsız Cemal»

adlı romanı da neşrolundu. Bu vakıalardan sonra Mir Gakıp, bütün Kr» zakların umumî millî rehberlerinden biri sayıldı.

Ahmed ve Mir Çakıp, 1913 te Orenburgda «Qazaq» adlı bir ga. zete tesis ettiler. Başındaki arması, alelade bir çadır idi. Bu gazetenin ruhu, o zaman Samarada yaşıyan Biikeykhan oğlu Alikhan idi. Yukarıda birkaç defa zikri geçen bu zat, Çingiz evlâdından olup, 18.inci asırda pek meşhur oîan Kazak hanı Barakm (bk. yukarıda s. 210, 249) torunudur. 1869 yılında doğmuş, medresede tahsil gördükten sonra ıus orta teknik mektebini ve nihayet 1894 te Âli Orman Enstitüsünü ikmal ederek, Tobıl vilâyetinde istatistik memuru, Omskta Orman Mektebi muallimi olmuş ve 1897-1903 yıllarında Rusya Ziraat Nezaretinin Sahra Vilâyetlerinde arazi tetkik heyetlerinde çalışmıştır. 19.05-6 yılı inkılâbı zamanında Omskta «Irtış», «Omiç», «Gols Stepi» adlı rusça gazetelere başmuharrirlik etmiş. Gençliğinde sosyal demokrat mesleğine ve. sonra kadet fırkasına temayül ederek, çar hükümetine karşı inkılâp hareketlerine iştirak etmiştir. Nihayet 1906 yılında hapsedilmişse de, «Birinci Duma»ya intihabı doîaysiyle, hapisten kurtulmuş, fakat Parlâmentonun feshi münasebetiyle yazılan meşhur Viburg hitabnamesini imza ederek tekrar hapsedilmiştir. Sonra 1917ye kadar Samarada Ziraat bankasında hizmet etti.

Alikhanm, mezkur gazetelerden başka, «Sibirskiye Voprosy» mec- muasnda ve diğer muhtelif mecmualarda Kazakistanın arazi meselesine ait neşrettiği mütaaddit makaleleri ve eserleri mâruftur. O cümleden, Semipalat Coğrafya Cemiyeti ve istatistik Komitesi mecmualarnda Şarkî Kazak Hanları hayatına, o vilâyetin asarı atikasma ve şâir Abaya ait neşrettiği makaleleri, pek mühimdir. Evvelce kazakça makaleleri «Dala vilâyeti» gazetesinde basılmıştır. 1913 te Orenburgda Ahmed ve Mir Çakıp ile birlikte «Qazaq» gazetesinin tesisinden sonra kendi ismi ve ekseriya «Kırbalası» namı müsteariyle daima makaleler yazmış, o cümleden «Qublandı» ve «Qalqarnan Mamır» gibi destanların neşri münasebetiyle, Kazak destanlarına ait yazdıkları makaleleriyle, Kazak millî fikrînin nazariyatını, siyasî hukukun, ağlamakla değil, mücadele ile aî; nacağını isbat maksadiyle yazdığı «İki c.oî» gibi makaleleriyle kaz: k siyasî hareketinin istikametini izah etmiştir. Alikhan, evvelemirde Kaznk- laım diğer Türk kavîmleriyle etnik ve.harsı alâkalarına kat’iyen ehemmiyet vermiyor ve göçebe kavinin elini taassubundan uzak olmasından istifade ederek, rus medeniyetine ilhak projesini «kazaklık» esasında tesri etmeğe çalışıyordu. Fevkalâde enerjik, ahlâkan temiz, yüksek ruhlu olan Alikhan, hakikî cemaat hadimi bir münevver olarak tanındı. Fikir ve akidelerinin birçoğunu benimsemeyenler içinde de tam errmi-

yet kazanan bu zat, rus demokrat tabakaları içinde de nüfuz ve itibarı ^{>3k blr} kazak millî lideri sayıldı. 1913-1917 yıllar, arasında Ören- rmrgda «Qazaq» gazetesini neşreden Alikhan, Ahmed ve Mir Çakıp, Kazak millî hareketinin «Üç ayaklı tağanı» kesilmişlerdi, Di.'er claşları gibi Alikhan da Kazak millî harekatının içine girmek, onun ih- "'7'^{; yak,,,dan} öğrenmek neticesinde Kazakların diğer Türk-

ierle harsı ve siyasî bağlarının takviyesi zaruretini anladı ve rus demok rat kadet fırkasiyle alâkasını kesdiğini 1917 yılı sonunda Kazakistan mi l. kongresinde, bütün millet mümessilleri huzurunda İlân etti Bu vakur da o zaman «Alikhan.n tevbesi» demekle mâruf oldu. Alikhan.

• de Samarada memuriyette bulunduğu zaman, türk tarihine ait ııeşı olunan birinci eserimi kendisine ithaf ederek göndermiştim. Kita- nm, lstanbulda Asuf Akçuraya ne gibi tesir icra etmisse, Aİikhana da aynı tos,r. yapmış olduğunu, gönderdiği şiir dolu güz'el mektubundan

■ X l. i ’ ^Samar,^{aya davet etti}' beli de oraya gittim ve kendi- -yle yakından tanıştım. Daha ilk meclisimizde Çokan Velikhanın eser-

mekt ÂlJr^VT ^OİmUf ^ °^{ndan S}°^{nra da} Ç°^kanın muhitini -öğren- Alikhan bana çok yardım etmiştir. Alikhan, Kazak edebiyatını, anane ve halkiyatını güzel bilir.

• 1913-1917 yıllar, arasında bütün belli başl, Kazak münevverleri-