A zərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti Niyazi Əlikram oğlu Həsənov Bİznesin strateji İdarə ediLMƏSİ (Dərslik)

Cədvəl 5.3
Şirkətdə olan problemlər haqqında “Actions” zəif siqnallar

Hərəkətlərin artı­mına uyğun olaraq görülən tədbirlərin xarak­teri	Ətraflı müşahidə	İnformasiyaların zəif və ya güclü olmasının aydınlaşdırılması	Strateji zəifliyin azaldılması		Şirkət daxlində olan müqavimətin artırılması	İlkin planların hazırlanması və qabaqcadan görülən təd­bir­lərin həyata ke­çiril­məsi		Praktiki tədbirlərin planlaşdırılması və həyata keçirilməsi
	A	B	C		D	E		F
I.Təhlükə və ya yeni imkanlar dərk olunur	Daxil olan informasiyaların xaraktarindən aslı olaraq görülən tədbirlərin sahəsi			XXX
II.Təhlükələrin və ye­ni imkanların mən­­bələri aydın olur	Daxil olan informasiyaların xarakterindən aslı olaraq görülən tədbirlərin sahəsi						XXX
III.Təhlükələrin və ya yeni imkanların miqyasları aydın­laşır	Daxil olan informasiyaların xarakterindən aslı olaraq görülən tədbirlərin sahəsi							XXX
IV.Problemlərin həlli yolları tapılır	Daxil olan informasiyaların xarakterindən aslı olaraq görülən tədbirlərin sahəsi
V.Əks fəaliyyəti­n nəticələri qa­baq­cadan məlumdır	Daxil olan informasiyaların xarakterindən aslı olaraq görülən tədbirlərin sahəsi

Belə bir vəziyyətə uyğun iqtisadi həll qaydası yuxarıdakı cədvəl 5.3-də qeyd edilmişdir. Sol sütun, yəni yuxarıdakı, məlumata əsasən artımın beş mərhələdən ibarət siyahıların sol sütununa uyğun olaraq, üstdən - aşağı hərəkət, bəzən güclənir, bəzi siqnalları ilkin zəif görürük. Əvvəlcə (siqnal I) yalnız xarici mühüt amilləri sürprizlər hazırlayır və bunlar hansılar ola bilər. V səviyyədə siz mənfəət və ümumi vəziyyətlə bağlı, eləcə də planlaşdırılan əksi yaranan zərərləri hesablamaq mümkün olar ki, bunlar da çox tanınmışdır. Şirkətdə hələ onların qərarlarının maliyyə nəticələrini qiymətləndirmək mümkün deyil, burada yaranmış fürsət inkişafı və təhlükənin həllinə uyğun pəncərənin imkanlarına cavab olaraq konkret tədbirlər üçün kifayət qədər tanınan səviyyəsi IV nəzərə alınmalıdır.
Yadda saxlamaq lazımdır ki, qurulmuş masa üzərində soldan sağa üfüqi gediş gücü əks-tədbirləri artırır. Ən zəif (səviyyə A) qeyri - sabitlik olan sahə tədqiq edilir. Digər tərəfdən sonunda (səviyyə F) təhlükə və ya yeni məhsulların inkişafı üzrə bir qərar olaraq yeni funksiyalara cavab güclü birbaşa əks təqdim olduğu üçün, biznesin yeni bazar strategiyaları keçir, bu onun genişləndirilməsi və ya bütün fəaliyyətinin dağılmasına gətirib çıxara bilər.
Bu ifrat mühüt arasında, soldan sağa, xüsusi əks olunan, həm də onların qiymətini və dönməz xüsusiyyətini yalnız artırır.
Bu tablonun vurğulanan hissəsi siqnalları güclü əldə olunduğuna görə aktiv əks etdirmək üçün artan məlumatlar olur ki, bu da bütün mənzərəni göstərir. Vaxta uyğun dəqiq riski müəyyən etmək və ya yeni bir xüsusiyyəti belə şəraitdə məlum etmək olacaq, bu zaman şirkət riskləri azaldır, bu hərəkətlər zəruri rahatlıq yaradır və bu hərəkətlərin sonu bizə xüsusi proqram, başlamağa imkan verir.
Göstərilən yanaşma zəif siqnallara nəzarət məqsədlərini yerinə yetirməyə imkan verir. Sistemin xəbərdarlıqları əsasında siqnalları həssas və müşahidə edərək və müəyyənləşdirdikdə görürük ki, alınan məlumatlar nə qədər əhəmiyyət daşıyır. Bundan əlavə, bu münasibətlə idarə olunan və şirkətin digər kəmiyyət və keyfiyyət dəyişikliyi istiqamətində müsbət münasibətin inkişafı riskli qərarları qəbul etməkdən çəkindirməklə yanaşı, keçmişə əsaslanaraq problemlərin həllinə yanaşmaqla, yeni əldə olunmuş təcrübə olacaq, seçdiyimiz zəif siqnallara nəzarət ətraflı təhlilin miqyasını verəcək.
Bu əsasdan biznesin inkişaf strategiyası zamanı, strateji sürprizlər vasitəsilə idarə etməyə oxşar olan, bu radar nəzarət sistemində olduğu kimi, hansı problemlər olursa - olsun onlara göstərilən cəhd necədirsə, müşahidəçi üçün qaçmaq lazım deyil, əsas strateji sürprizləri açmaq lazımdır.
Bu özü-özlüyündə nə deməkdir:
1) problem birdən və gözlənilənin əksinə baş verir;
2) yeni problemlər yaratmaq, şirkətin keçmiş təcrübəsinə uyğun deyil;
3) mənfəət üçün hərəkətləri əks etdirə bilməməsi, imkanlara böyük maliyyə zərəri yetrilməsi və ya biznesin pisləşməsi, rəhbərliyin zəifliyi;
4) əks tədbirlərin təcili qəbulu, lakin adi olması, ev prosedurlarının mövcud tədbirlərinə imkan vermir.
Bütün dörd amillər birlikdə zaman-zaman böyük çətinliklərlə üzləşir. Əvvəlki strategiyaları və planları həyata keçirmək müəyyən problemlərlə üzləşdiyindən, usta menecerlərin peşəkarlığını öyrənməklə siz, yeni informasiyalardan istifadə etməklə həlli mümkün ola bilər. Şirkətlər yeni infarmasiyaları əldə etməklə yanaşı onları, eyni zamanda, daima izləməlidir. Çünki gözləniməz və böyük itkilərin ehtimalı daima böyükdür və ümumi çaxnaşma təhlükəsi daima, əlbəttə, var və şirkətin həyata keçirdiyi bütün tədbirlər bu hadisələr əleyhinə olmalıdır.
Biznesin inkişaf strategiyasının yarada biləcəyi sürprizlər baxımından əks qəbul olunmuş tədbirlərin sürətləndirilməsinin normal şəraitdə aşağıda təq­dim olunan təşəbbüsün səmərəliliyini itirməsi, bəzi məqamlarda təhlükəli ola bilər. Aşağı səviyyəli nəzarət fəaliyyət üçün yetərli olmadığından, üzərinə təhlükəsizlik yorğanını çəkə bilmədiyindən, qarışıqlıq yarada bilən səbəblə fəaliyyətə başlayır. Nəhayət, həm iqtisadi, həm də mənəvi baxımdan sağlam iqlimin saxlanılması haqqında narahatlıq və gözlənilməz vəziyyət ilə bağlı çətin­likləri, gündəlik bütün işləri, istehsalı, marketinqi, istehsalın bölüşdürülməsini, daima diqqət mərkəzində saxlamaq lazımdır.
Şirkət üçün xarici qeyri-sabitlik səviyyəsi müəyyən beş ölçü vahidi olan və dəyərə yaxın gəlməsi, biznesin inkişaf strategiya­sında yarana biləcək sürprizlərə təcili cavab sistemi hazırlanmasını tələb edir. Təklif edilən göstəriciləri də, bu sistemin xüsusiyyətlərini də, aşağıdakı kimi ümumi­ləşdirmək olar.
1. Biznesin inkişaf strategiyasının yarada biləcəyi sürprizlər daima ola bilər və fövqəladə hallar üçün rabitə şəbəkələrindən istifadə edərək əlaqələr qurmaqla, təşkilatın fəaliyyət konturlarının həmsərhəd olması məlumat filtirlərindən keçməklə, tez təşkilatın bütün bölmələrinə göndərilir və sonra bazarın təlabatına uyğun fəaliyyət göstərilir.
2. Əsas ofisin vəzifələrinin təkrar bölüşdürməsi və ehtiyaca, zamana uyğun təcili fəliyyəti:
a) bir qrup nəzarətə və təşkilatda sağlam mənəvi iqlim qorunmasına diqqət ayırır;
b) digər qrup fəaliyyətin minimal pozulması ilə normal fəaliyyət göstərir;
c ) üçüncü qrup təcili tədbirləri qəbul edir.
3. Qüvvələri səfərbər etmək üçün şəbəkədə əməliyyat qruplarını qoymaq və bu tədbirlərin hazırlanması üçün:
a) ali rəhbərlikdən və komanda üzvlərindən, asılı olmayaraq mövcud kanalları səmimi münasibətlər üzərində yalnız planlaşdırmaq deyil, biznesin inkişaf strategiyasının fəaliyyətinin vahid və ya qrup etmək;
b) əməliyyat qrupları və ali rəhbərlik idarə edən bir qrup arasında əlaqələr birbaşa olmaqla birliyə əsaslanır;
ç) ümumi strategiya öz kreditləri üzrə işin kütlələrinin əməliyyatları;
c) ali rəhbərliyə məxsus nəzarət qrupu, ümumi strategiya iştirakçıları arasında məsuliyyəti ayırır, əlaqələndirir və formalaşdırır (cədvəl 5.4).