A21 Avezbayev S
Loyihani iqtisodiy asosiash
Yüklə 3,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 7. Loyihani iqtisodiy asosiash
Almashlab ekishlar hududini tashkil etishda yerdan ishlar ba- jariladigan kenglik asos, dehqonchilikda esa mehnat predmeti sifatida foydalaniladi. Ishlab chiqarish jarayonlarini bajarish davri- da ishchilar mehnati, yonil i va moylash materiallari sarflanadi,. qishloq x jalik texnikasidan foydalaniladi. Bunda tayyor mahsulot yaratilmasligiga qaramasdan (masalan, yerni shudgorlash, uru ni ekish, qator oralariga ishlov berish va boshq.), tirik va buyumga aylantirilgan oldingi mehnat miqdori yerning har xil xususiyatlari- dan kelib chiqib aniqlanadigan mahsulot qiymatini tashkil etishda qatnashadi. Almashlab ekishlar hududini tashkil etish tejamkorligining bosh k rsatkichi keltirilgan xarajatlar minimumi hisoblanadi. Shu bilan bir qatorda, ishlab chiqarish jarayonlarini t ri hududiy tashkil etishda mahsulot y qotilishi tugatiladi yoki uning oldi oli- nadi. Bu haydalmay va ekilmay qolgan maydonlarning qisqarishi, ishlarni yaxshi agrotexnik muddatlarda tkazish va sh. . natijasi- da sodir b ladi. Iqtisodiy mazmuni b yicha zararlar kamayishi mahsulot sishiga barobar va kapital xarajatlar bilan bo lanma- gan. Dala y llarini, dala shiyponlarini, suv manbalarini qurish va ekspluatatsiya qilish, rmon polosalarini ekish q shimcha kapital xarajatlar va yillik sarflar bilan bo liq. Bundan tashqari, bu 398 qand iavlagisi va makkaj xoriniki — 40—50%, kungaboqarniki 20% kam b lishidan kelib chiqib aniqlanadi. K p yillik tlar hosildorligi amaliy jihatdan zgarmaydi. Hisoblashlar ekin maydonlari tarkibini hisobga olgan holda bajariladi. Bunda K pk almashlab ekishlardagi ekinlar maydoniga bo liq rtacha qiymat sifatida aniqlanadi. Callachilik y na- lishidagi x jaliklarda umumlashtirilgan hisobiashlarni bajarishda K pk =0,2, yumshatib ishlov beriiadigan ekinlar ulushi katta b Iganda esa K pk =0,3 deb qabul qifish mumkin. Aylanish polosalarining umumiy maydoni Lilarning kengligi (eni) va uzunligidan kelib chiqib aniqlanadi. Dala kuzatishlari shuni k rsatadiki, eng katta mahsuiot y qotilishi qishloq x jalik texnikasining yurish qismi tuproqlarni jipslashtirishi hisobiga, ekinlarni parvarishlashda simliklarning toptalishi va kesilishi natijasida aylanish polosasida sodir b ladi, uni taxminan 5 metr- ga teng deb qabul qilish mumkin. Aylanish polosalari uzunligi ai- mashlab ekishlar hududini tashkil etishning chizma loyihasi ma'lumotlari b yicha lchanadi. Uni taxminan barcha dalalar kengiikiarining ikkilangan yi indisiga teng qiiib qabul qilish mumkin. Har xil ishlov berilmay qoladigan va inahsuioilar y qotiladi- gan qoldiq uchburchaklar va tkir qirralar maydoni not ri shakldagi, kalta ishlov berish y nalishiga cga (150 metrgacha), ishlov berish uchun noqulay uchastkalar mavjudligidan kelib clnqib aniqlanadi. 3. Qishloq x jalik ekinlarini yetishiirish nchun xarajatlaming qisqaristii (k payishi). Bu k rsatkich quyidagilarga bo Iiq holda tabaqaianadi: — ishchi y nalishlar b yicha nishabliklar miqdoriga F u! ; — ishlov berish masofasi uzunligiga F„ : ; -- ish kuni davomida texnikaning bir uchastkadan ikkinchisiga tishlariga Z x „; — tashkiliy va texnik sabablar b yicha qishloq x jalik texnikasining turib qolishlarini va dala ishlarining bajarilish mud- datlarini aniqlaydigan ishlarni tashkil ctish dacajusiga. Dala almashlab ekishlarida uzunasiga bajariladigan barcha iraktor ishlari majmuasi qiymatiga joy relefiniiig ta'siri b yicha iqtisodiy hisoblashlarni tkazish uchun professor CLGoroxov malumotiaridan foydalanish mumkin, ularga asosan qiy ishchi nishablikning 1% sishiga rtaeha 2,5% os 1 400 |