A21 Avezbayev S

u
 ""
 •
 [ 
434 

---

hunda N — molning bir-kecha kunduzdagi yashil ozuqaga b lgan talabi. 
K — podadagi, suruvdagi mollar soni: D — yaylov davri uzunligi, kun; 
1,25 — koeffitsient; U — yaylovning loyihaviy hosildorligi, 1 ga kg ozuqa 
birligi. 
Yaylovlar bilan yetarli darajada ta'minlanmaganlikda yuqorida 
keltirilgan ifodaga yaylovlar bilan nVminlanish koeffitsienti kiritila-
di, u mavjud yaylov maydonining hisoblangan maydoniga nisbatiga 
teng (K=P
m
:P„). Bir bosh moining bir kecha-kunduzdagi yashil 
ozuqaga b lgan talabi quyidagilarni tashkil etadi: sigirlar va una-
jinlar choi mintaqalari uchun -- 45—55 kg; bir yoshdan katta 
b lgan qoramol buzoqlari, ch l rnintaqalari uchun — 25—30 kg; 
bir yoshgacha b lgan buzoqlar, barcha mintaqalar uchun — 15 kg. 
Yaylov davrining uzunligi tabiiy mintaqalarga bo liq b ladi 
va 135—250 kunni tashkil etadi. 
Yaylovlarni mollar guaihlari orasida taqsimlash ularning fer-
malarga biriktirilishiga bo Iiq holda tkaziladi. Bunda yaylovlar-
dan foydalanishning va mollarni saqlashni tashkil etishning eng 
samarali yechimlari tanlanadi. 
Yaylov davri davomida moliarni yem-xashak bilan bir tekis 
ta'minlash uchun har bir podaga, ayniqsa, yaylovlar yetishmagan-
da, oylar b yicha yashil ozuqa baiansi tuzilishi kerak. 
tlar intensiv sadigan oylarda ortiqcha yashil massa pichan, 
silos, t uni tayyorlash uchun foydalaniladi va umumiy ozuqa 
balansida hisobga olinadi. Yashil massa yetishmasligi rilgan 
pichanzorlar, almashlab ekish dalalarida ekilgan yem-xashak ekin-
lari va boshqa manbalar hisobiga qoplanadi. 
Har bir poda uchun, odatda, ixcham yaylov uchastkalari ajra-
tiladi. Mavsumiy yaylovlar mavjud boiganda har bir poda 
uchastkasini shunday joylashtirish kerakki, unga mavsumiy 
yaylovlarning barcha turlari (bahorgi, yozgi, kuzgi, qishki) kiritil-
gan boisin.. Bunday vaziyatlarda ayrim podalarga bir necha joy-
lardan uchastkalar ajratilishi mumkin. 
Poda uchastkalari chorvachilik fermalari bilan yaxshi aloqaga 
ega boiishi kerak. Ularni joylashtinshda mollarning turlari va 
yoshlari b yicha guruhlarining biologik xususiyatlarini, haydashga 
har xil reaksiyalarini hisobga olish kerak. Buzoqlar uchun har 
kungi uzoq masofaga yurishiar maqsadga muvofiq emas; bunday 
hollarda sigirlar ham k p energiya y qotadi, bu esa ularning 
mahsuldorligiga ta'sir etadi. 
435 

---

Aniqlanishicha, 500 kg tirik vaznga ega sigiriarning, yaylovlar 
belgilanganidan 1,5—2 km uzoq b lganda, har bir km yurishida 
0,1 kg suti kamayadi. Shuning uchun, boqish (poda, tar) 
uchastkalari shunday joylashtirilishi kerakki, unda fermalardan, 
yozgi lagerlardan ulargacha b lgan masofa sigiriar uchun 2 km, 
buzoqlar uchun 1 km, b rdoqiga boqiladigan yosh qoramollar 
uchun — 2—3 km, otlar uchun 3—5 kmdan oshmasligi kerak. 
Poda, otar uchastkalari iloji boricha ixcham va shakli qamab, 
navbat bilan boqish talablariga javob beradigan b lishi kerak. 
Relefga nisbatan poda uchastkalarining uzun tomonini qiyalik 
b ylab joylashtirish kerak, bu har bir uchastkaga har xil suv-havo 
rejimiga ega tlarning har xil muddatlarda sishini, oqib tushadi-
gan suvlar bilan yuqorida joylashgan uchastkalardan yuqumli 
kasalliklar mikroblari oqib kelishi imkoniyatini y qotishni va 
qamab navbat bilan boqiladigan maydonchalarni joylashtirish 
uchun qulay sharoit yaratishni ta'minlaydigan yerlarni kiritish 
imkonini beradi. 
Poda uchastkasining yaxshi shakli t ri burchakli t rtbur-
chak hisoblanadi. Tomonlari nisbatan shunday hisob bilan belgi-
lanadiki, unda mollarni haydash masofasi minimal b lsin, bu 
ularni rash uchun sarflanadigan kapitai xarajatlarni minimumga 
tushirish imkonini beradi. 
Tomonlar nisbati 1:8 b lganda mol haydaladigan y Har uzunli-
gi 1800 m, uning maydoni esa — 1.8 ga (1800 Ch 10) tashkil etadi, 
tomonlari nisbati 1:1 b lganda, mos tarzda bu k rsatkichlar 600 m, 
0,6 ga, 1:2 nisbatda esa 800 m, 0,8 ga tashkil etadi. 
Poda, tar uchastkalari chegaralari daryolar, soylar, y llar, 
su orish tarmoqlari va boshqa eleivientlar bilan bo lanadi. 
Poda, tar uchastkalari suv manbalari yonida loyihalanadi. 
Ayniqsa, bu qur oq ch l va sahro tumanlarida katta ahamiyatga 
ega b ladi. Suv manbalariga yaqiniatish uchun poda, otar 
uchastkalarini ch zilgan shakilarda loyihalashga ham y l q yiladi.