A21 Avezbayev S

6. Loyihalashui tashkil etish 
zbekistonda yer tuzish maxsus davlat yer tuzish organi, 
zbekiston Respublikasi Yer resurslari Davlat q mitasi 
tomonidan amalga oshiriladi. Bu xizmat yer tuzish, yer kadastri, 
topografiya ishlarini va har xil yer tuzish bilan bo lik izlanishlarni 
t la hajmda bajarish imkonini-beradigan muassasalar va tashkilot-
lar tizimidan tashkil topgan. Bu tizim yer tuzish b yicha davlat 
va mintaqaviy dasturlarni ishlashni, rejalashtirish va bashoratlash 
ishiarini tashkil etishni, yerdan foydalanish va uni muhofaza etish 
ustidan nazorat rnatishni ta'minlaydi. Uning tarkibiga yer tuzish 
xizmati, yer tuzish b yicha loyihalash va ilmiy tekshirish institut-
lari va ularning b limlari, korxonalari kiradk 
Yer tuzish xizmati — bu yer tuzishning ma'muriy boshqaruv 
tarkibidir. Uni zbekiston Respublikasi Yer resurslari Davlat 
q naitasi boshqaradi. U viloyat, tuman va shaharlarda z b lim-
lariga ega. 
Yer tuzish xizmatining bosh vazifasi davlatning yer b yicha 
siyosatini amalga oshirish, yer t risidagi qonunlarni hayotga 
tadbiq etish, yer tuzishni tashkil etish, yer kadastri va yer moni-
toring.ini olib borish, yerdan foydalanish va yerni muhofaza qilish 
ustidan davlat nazoratini rnatish hisoblanadi. Yer tuzish 
b yicha loyihalash va har xil izlanishlar bilan bo liq ishlarni ba-
jarish zbekiston Davlat Yer tuzish b yicha loyiha instituti 
( zdaverloyiha) zimmasiga yuklatilgan. Bu institut respublika-
mizning barcha viloyatlarida zining filial yoki b limlariga, 
aerofot geodezik ishlarni bajaruvchi korxonasiga, yer kadastri fili-
aliga va xarita fabrikasiga ega. 
Yer tuzish loyihalari asosan ( zdaverloyiha) instituti muta-
xassislari va tashkilotlari tomonidan ishlanadi. Yer tuzish ishlarini 
moliyalash respublika va mahalliy byudjetlari hamda buyurtmachi-
lar hisobidan amalga oshiriladi. Yer tuzish ishlari davlat hokimi-
yati qarorlari asosida yoki manfaatdor yer egalari va yerdan foy-
dalanuvchilar talablari asosida tkaziladi. 
43 

---

Yer tuzish loyihalari manfaatdor yer egalari va yerdan foy-
dalanuvchilar ishtirokida tuziladi. Loyihalar mazmunlariga qarab 
x jaliklarda va har xil darajadagi hokimiyatlarda (ularning vako-
latlariga qarab) yer tuzish xizmati vakillari ishtirokida k rib 
chiqiladi va tasdiqlanadi. 
Yer tuzishda loyihalash ishlarini bajarishni va boshqarishni 
tashkil etish maqsadida, loyihaiash tashkiloti mutaxassislari 
tarkibidan aniq mansabdor shaxs (loyiha bosh muhandisi) bel-
gilanadi. Zarur hollarda loyiha ishlash uchun mutaxassislar gu-
ruhi tuziladi. Bu guruh tarkibiga yer tuzuvchilar, agronomlar, 
iqtisodchilar, irrigatorlar va boshqalar kiritilishi mumkin. Ayrim 
loyihalarni tuzishda loyihalash uchun topshiriq ishlanadi. 
Buning uchun topshiriqlarda qator loyiha amalga oshirilganda 
erishiladigan ijtimoiy-iqtisodiy k rsatkichlar keltiriladi. Top-
shiriq yer tuzish qatnashchilari bilan kelishilib, belgilangan tar-
tibda tasdiqlanadi. 
Loyihani ishlash uchun yarim yildan bir yilgacha me"yoriy 
hujjatlar asosida muddati belgilanadi. Bu muddat loyihaning turi-
ga, qamrab olgan maydoniga, murakkabligiga va q shimcha 
izlanishlar tkazish zaruratiga bogiiq. 
Loyiha ishlab tugatilgandan keyin tasdiqlanishigacha yer tu?:ish 
tashkilotining texnik kengashida k rib chiqiladi. Zarur hollarda 
loyiha ekspertizaga (ekologik, texnik) beriladi. Keyin loyiha belgi-
langan tartibda tasdiqlanadi va joylarga k chiriladi. Yer egalari va 
yerdan foydalanuvchilar yerlarining chegaralari chegara belgilari 
bilan ajratiladi. 
Loyihada k zda tutilgan yer tuzish tadbirlarini amalga oshi-
rish qonuniy y l bilan yer egalari va yerdan foydalanuvctiilarga 
yuklatilgan. Yer tuzish tashkilotlari loyihalarni hayotga tadbiq 
etishda uiarga yordam k rsatadi va doimiy ravishda muaUrflik na-
zoratini olib boradi. Muallitlik nazoratini olib borish jarayonida 
yer egalari va yerdan foydalanuvchilar talablari va taklifiari asosida 
loyihalarga zgartirish yoki tuzatish kiritilishi mumkin. 
Yer tuzish b yicha loyiha tashkilotlari yer tuzish lc>yihasida 
ishlangan tadbirlarning iqtisodiy va ekologik samaradorlini uchun 
javobgar hisoblanadi. 
Yer tuzish bo"yicha loyiha tashkilotlan quyidagi hnquqlarga 
ega: 
— maxsus ruhsat olmasdan yer tuzish loyihalarinin e amalga 
oshirilishini nazorat etish, nazorat natijalarini har xil darajadagi 
44 

---

ma'muriyatlarga yetkazish, yerdan foydalanish va uni muhofaza 
qilish ishlarini yaxshilash b yicha taklifiar qilish; 
— yerlarni su orish va melioratsiyalash, qishloq x jalik kor-
xonalarini va xo"jaliklaidagi ichki y llarni joylashtirish, noqishloq 
x jalik maqsadlariga yer ajratish loyihalaridagi zgarishlarni ke-
lishish; 
— eskirgan yer tuzish loyihaiari va chizmalarini qayta ishlash 
yoki takomillashtirish b yicha takliflar qilish. 
Yer tuzish loyihalarini amalga oshirish z vaqtida hududning 
loyihada tashkil etilgan shakllariga tish, loyihada k zda tutilgan 
tadbirlarni dojmiy amalga oshirib borish, loyihaviy chegaralarning 
joylarda saqlanishini ta'minlashdan iborat. 
Mualliflik nazoratini yer tuzish b yicha loyiha instituti mu-
taxassislari amalga oshiradi. Mualliflik nazorati davrida loyiha 
instituti mutaxassislari yer egalari va yerdan foydalanuvchilarga 
loyihada k zda tutilgan tadbirlarni amalga oshirish jarayonida ke-
lib chiqqan boshqa ishlarni bajarishda yordam k rsatadi. 
Yer tuzish tashkilotlari mualliflik nazoratlarini tkazishda 
quyidagi huquqlarga ega: 
— loyihani buzib tkazilayotgan, yerdan foydalanishda salbiy 
oqibatiarga olib keladigan va agroekotizimlar tur unligini buzadi-
gan tadbirlarni to*xtatishni taklif etish; 
— mahailiy ma'muriyatni yerning buzilishiga olib keladigan 
barcha loyihadan ogishlar t risida xabardor qilish. 
Mualliflik nazorati davrida bajariladigan ishlar jumlasiga loyi-
hada k zda tutilgan ayrim yechimlar va tadbirlarni amalga oshi-
rish sifatini va t ialigini tekshirish, zarur hollarda loyihaviy 
yechimlarga aniqlik kiritish va q shimcha hisoblashlarni bajarish, 
yer egalari, yerdan foydalanuvchilar va x jaliklar mutaxassislariga 
uslubiy va texnik yordam k rsatish kiradi.. 
Mualliflik nazoratini o"tkazishda quyidagilarni, albatta, te"k-
shirish kerak: 
— yer egalari va yerdan foydalanuvchilar yerlari chegaralari-
ning to
-
g"riligini, maxsus tabiatni muhofaza qilish, q riqxona va 
rekreatsiya maqsadlari uchun ajratilgan hududlarda yerdan foy-
dalanish va yerni muhofaza qilish sharoitlarini; 
— hududlarni ichki tashkil etish b yicha tadbirlarning baja-
rilishini; 
— tuproq unumdorligmi oshirish ya tiklash, yerlami eroziya va 
boshqa salbiy omillardan himoya qilish — buzilgan yerlarni rekul-
45 

---

tivatsiyalash va unumsiz yerlarm unumdor tuproq qatlami bilan 
qoplash b yicha lshlarni oiib bonshni. 
Mualliflik nazoratini o"tkazuvchilar maxsus topshiriq oladilar 
va mualliflik nazorati daftanni yuritadilar, zarur hollarda loyiha 
chizmasiga zgarish kintadilar.